Του Κύρκου Δοξιάδη*
Θέλω να δηλώσω εκ προοιμίου ότι δεν συμφώνησα με τη στάση των βουλευτών που ψήφισαν «Όχι» ή «Παρών» στις ψηφοφορίες για τα προαπαιτούμενα και τη νέα συμφωνία. Αυτό, μεταξύ άλλων, σηματοδοτεί και τη μεγάλη απόσταση που με χωρίζει από τους αποχωρήσαντες συντρόφους της Αριστερής Πλατφόρμας.
Δεν συντάσσομαι, από την άλλη, με την άποψη που άμεσα ή έμμεσα εξέφραζε η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη και πριν απ' την απόφασή της να παραιτηθεί η κυβέρνηση για να πάμε σε εκλογές, ότι όσοι ακολούθησαν αυτή την πορεία δεν έχουν θέση πλέον στο κόμμα. Δύο είναι οι λόγοι για τους οποίους δεν ήταν πολιτικά ωφέλιμη η αδιαλλαξία της ηγεσίας έναντι των βουλευτών του «Όχι» και της Αριστερής Πλατφόρμας:
1. Αν δεν θέλεις να σπάσει το σχοινί, όταν το τραβάνε απ' τη μία πλευρά, εσύ δεν το τραβάς απ' την άλλη. Γιατί θα ήταν κακό να σπάσει το σκοινί, δηλαδή να συμβεί η διάσπαση;
α) Πρώτον, διότι μια διάσπαση πάντοτε ενέχει σοβαρούς κινδύνους, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι -και ήταν- εμφανέστατοι.
Η Κοινοβουλευτική Ομάδα και οι οργανώσεις μοιράζονται στα δύο και ιδρύεται νέο κόμμα, δεν φεύγουν απλώς κάποια μεμονωμένα άτομα. Σε αυτό το νέο κόμμα, που κατεβαίνει αυτόνομα στις εκλογές, μετέχουν πρώην υπουργοί, βουλευτές, γνωστές στον πολύ κόσμο και σημαντικές προσωπικότητες της Αριστεράς, που έχουν ήδη καλλιεργήσει δεσμούς με τοπικές κοινωνίες και το εκλογικό σώμα εν γένει. Δεν λέω ότι η διάσπαση δεν θα συνέβαινε ούτως ή άλλως, απλώς εσύ δεν την επισπεύδεις και δεν δίνεις αφορμές για να θεωρηθείς εσύ υπεύθυνος ή έστω συνυπεύθυνος.
β) Δεύτερον, διότι οι απόψεις των συντρόφων της Αριστερής Πλατφόρμας και των βουλευτών που ψήφισαν «Όχι» στα προαπαιτούμενα και στη συμφωνία (πόσω μάλλον εκείνων που ψήφισαν «παρών») δεν ήταν οι απόψεις κάποιων ατόμων ή κάποιας ομάδας με τελείως περιχαρακωμένες, ακραίες, εξωπραγματικές αριστερίστικες απόψεις.
Η αλήθεια είναι ότι η Αριστερή Πλατφόρμα λειτουργούσε ως αυτόνομη ομάδα και ναι υπ' αυτή την έννοια ήταν κόμμα εντός του κόμματος, δηλαδή φράξια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα «Όχι» και τα «Παρών» ήταν όντως αμφίβολης υπευθυνότητας στάση, δεδομένου ότι όλοι γνώριζαν τον εκβιασμό που υπέστη η ηγεσία προκειμένου να υποστηρίξει το «Ναι».
Επιπλέον επρόκειτο για «συνέπεια εκ του ασφαλούς», δεδομένης της σίγουρης πλειοψηφίας υπέρ του «Ναι». Ωστόσο, τα «Όχι» και τα «Παρών» απηχούσαν μια γενικότερη δυσαρέσκεια - όχι απλώς δυσαρέσκεια, συγκλονισμό, θα έλεγα, του σύνολου κόσμου της Αριστεράς και των ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων που την στηρίζουν, μετά τη ραγδαία αρνητική πορεία των εξελίξεων ελάχιστες μέρες αφού θριάμβευσε το «Όχι» στο δημοψήφισμα.
Κατά συνέπεια, όταν η ηγεσία με τη στάση της εξοβελίζει ως απολύτως απαράδεκτη και ακατανόητη την οποιαδήποτε αρνητική στάση απέναντι στο νέο Μνημόνιο, μοιάζει σχεδόν σαν να επιδιώκει να απεμπολήσει την ίδια την αντιμνημονιακή ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν απομονώνει επομένως κατ' αυτόν τον τρόπο απλώς μια φραξιονιστική ομάδα, αποξενώνει κατά μέγα μέρος την αντιμνημονιακή Αριστερά εν γένει.
Συνεπώς η διάσπαση δεν εκδηλώνεται απλώς ως μια ομάδα που φεύγει και φτιάχνει δικό της κόμμα ούσα έτοιμη από καιρό για κάτι τέτοιο, αλλά ως μια βαθύτατη και εξαιρετικά επικίνδυνη κρίση ταυτότητας, προοπτικής και εν τέλει στρατηγικής για σύσσωμο το κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
2. Ο δεύτερος λόγος δεν έχει να κάνει τόσο με τη διάσπαση και τις πιθανές επιπτώσεις ή παρενέργειές της, αλλά με την ίδια τη στάση απέναντι στην Αριστερή Πλατφόρμα και γενικότερα απέναντι σε άτομα και ομάδες που αυτοπροβάλλονται ως «πιο αριστερά» από την ηγεσία. Η «αριστερή αντιπολίτευση», σε εισαγωγικά έστω, εντός ενός αριστερού κόμματος, και δη ενός κυβερνώντος αριστερού κόμματος, είναι εξαιρετικά χρήσιμη, αν όχι απαραίτητη. Και τούτο για δύο λόγους, έναν γενικό και έναν κάπως ειδικότερο.
α) Ο γενικός λόγος έχει να κάνει με τη φυσιογνωμία του κόμματος της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Και όταν λέω «φυσιογνωμία» εν προκειμένω, δεν εννοώ ότι μπορούμε να έχουμε την «αριστερή συνείδησή μας ήσυχη» όσο υπάρχουν στις τάξεις μας άνθρωποι σαν τον Λαφαζάνη και τον Λαπαβίτσα, αλλά κάτι πιο κρίσιμο και ουσιώδες.
Εσωκομματική δημοκρατία, κατά την άποψή μου, δεν σημαίνει μόνο να αναγνωρίζεις το δικαίωμα γνώμης σε όσους διαφωνούν με σένα, αλλά, πιο ουσιαστικά και «πρακτικά - πολιτικά», αν θέλετε, να αναγνωρίζεις πως οι διαφωνούντες ενδέχεται να σε προφυλάξουν από πολιτικά λάθη, ακριβώς επειδή υπάρχουν ως διαφωνούντες.
Μια αριστερή, δηλαδή όχι ατομοκεντρική αντίληψη περί δημοκρατίας, δεν αναγνωρίζει απλώς το αφηρημένο δικαίωμα του κάθε ατόμου να εκφράζει την άποψή του, αλλά δέχεται ότι η σωστή αριστερή στάση κατά κανόνα δεν προκύπτει επειδή κάποια άτομα που βρήκαν μόνα τους τη «σωστή» γραμμή κατέχουν την πλειοψηφία, αλλά ως σύνθεση διαφορετικών ή και αντιτιθέμενων απόψεων.
Ή ακόμη -και αυτό είναι το πιο σημαντικό αν και ίσως το πιο δύσκολο να χωνέψουμε- ως ισορροπία συνύπαρξης και συνεργασίας μεταξύ αγεφύρωτων έως ένα βαθμό ξεχωριστών τάσεων.
β) Ο ειδικός λόγος είναι κάπως πιο «πεζός», αλλά στη δεδομένη συγκυρία σημαντικός. Οι δανειστές επικροτούν τις πρόωρες εκλογές. Μα ο μόνος πιθανός λόγος για τον οποίο τους έπιασε ξαφνικά αυτή η «δημοκρατική ευαισθησία» είναι ότι θέλουν να απαλλαγούμε από τα «αριστερά βαρίδια». Μας το είπαν κιόλας.
Αυτά λοιπόν ακριβώς τα «βαρίδια» ήταν ένα ισχυρό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, που δεν θα το έχει πλέον - αν κατορθώσει να επανεκλεγεί κυβέρνηση.
Θα μου πείτε, ωραία όλα αυτά, αλλά πώς αντιμετωπίζεται το ζήτημα να ψηφίζει μεγάλος αριθμός βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ ενάντια στις προτάσεις της κυβέρνησης αναγκάζοντάς την να στηρίζεται στις ψήφους της αντιπολίτευσης; Με άλλα λόγια, πώς λύνεται το πρόβλημα της -ουσιαστικής, έστω και αν όχι τυπικής- απώλειας της δεδηλωμένης;
Μια πρώτη απάντηση είναι πως δεν πρόκειται απλώς για ένα δύσκολο και δυσάρεστο πρόβλημα, αλλά για την έκφανση μιας βαθύτατης και τρομακτικά επικίνδυνης κρίσης της Αριστεράς. Προσοχή όμως. Η κρίση δεν συνίσταται στο ότι κάποιοι βουλευτές της Αριστεράς ψηφίζουν ενάντια στην κυβέρνησή τους, αλλά στο ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς εξαναγκάζεται -και τονίζω όσο μπορώ τη λέξη εξαναγκάζεται για να μην παρεξηγηθώ- να περάσει νομοσχέδια που είναι ενάντια στις εξαγγελίες, στο πρόγραμμα και στην ιδεολογία του κόμματός της.
Επαναλαμβάνω ότι θεωρώ λάθος τη στάση των βουλευτών που ψήφισαν «Όχι» ή «Παρών». Το συγκεκριμένο λάθος, όμως, όσο και αν συμφωνούμε ότι είναι αδικαιολόγητο, δεν είναι παρά ένα σύμπτωμα της κρίσης - σε τεράστιο βαθμό αναμενόμενο κιόλας.
Από την ίδια την κρίση της Αριστεράς πρέπει να ξεκινήσουμε λοιπόν. Δηλαδή από το γεγονός ακριβώς ότι η κυβέρνηση δεν έκανε λάθος όταν υποστήριξε το «Ναι» στο νέο Μνημόνιο, αλλά υποστήριξε το «Ναι» επειδή δεν μπορούσε να πράξει διαφορετικά.
Με αυτά τα δεδομένα, ο απολύτως αυτονόητος τρόπος αντιμετώπισης της υπαρξιακής, θα μπορούσαμε να πούμε, κρίσης της Αριστεράς, της κρίσης δηλαδή στην οποία διακυβεύεται η ίδια της η ύπαρξη ως Αριστεράς, είναι η άμεση σύγκληση έκτακτου συνεδρίου - πράγμα το οποίο έκανε η Κεντρική Επιτροπή. Μπορεί το συνέδριο να μην απέτρεπε ή να μην προλάβαινε καν τη διάσπαση - αλλά έπρεπε να γίνει. Το πρόβλημα δεν ήταν η στάση της Αριστερής Πλατφόρμας, αλλά το πώς βαδίζουμε από εδώ και πέρα μέσα στις ζοφερές νέες δυσμενείς συνθήκες που έχουν προκύψει.
Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να τη δώσει απ' ευθείας με εκλογές η ελληνική κοινωνία - η οποία καλείται να ψηφίσει τι; Αν της αρέσει το νέο Μνημόνιο; Αν πιστεύει πως ο Τσίπρας θα το εφαρμόσει πιο ανώδυνα από τους άλλους; Αν όχι, ποιο είναι το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ που θα κληθεί να ψηφίσει και από ποιες διαδικασίες θα έχει προκύψει;
Ας ελπίσουμε πως δεν θα πληρώσουμε τη στάση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ μπροστά στην κρίση της Αριστεράς με την απώλεια της κυβερνητικής εξουσίας και ας αγωνιστούμε όπως μπορούμε για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο.
* Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι μέλος της Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ του ΕΚΠΑ, όπου διδάσκει κοινωνική θεωρία με ειδίκευση στην επικοινωνία στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης
