Του Ροίκου Θανόπουλου
Η κατάληξη των διαπραγματεύσεων οδήγησε σε μια συντριπτική συμφωνία. Κατάληξη που αποδεικνύει ότι σε μια χώρα εξαρτημένη και εξαντλημένη είναι αδύνατο να εφαρμοστεί ένα «ελαφρώς» αριστερό πρόγραμμα σε ένα κυρίαρχο νεοφιλελεύθερο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Είναι μια κατάσταση γεμάτη αντιφάσεις. Η οικονομική κρίση οδήγησε τους πολίτες σε αναζήτηση μιας διεξόδου και ο ΣΥΡΙΖΑ έπεισε ένα μεγάλο, αλλά μειοψηφικό και πολιτικά ετερόκλητο ποσοστό να τον εμπιστευτεί. Άρα μόνο σε συνθήκες βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης υπήρξε αυτή η στροφή.
Όμως οι διεθνείς συσχετισμοί ήταν και είναι αρνητικοί και ιδιαίτερα στην Ε.Ε., όπου έχει χαθεί η ισορροπία ισχύος μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας και εν μέρει Ιταλίας, η σοσιαλδημοκρατία απώλεσε τον εξισορροπητικό της ρόλο και έχει διευρυνθεί με τα κράτη τις ανατολικής Ευρώπης. Η διαπραγματευτική διαδικασία μπορεί να δημιούργησε σημαντικές μετατοπίσεις εντός της χώρας και ένα διεθνές κίνημα αλληλεγγύης, αλλά δεν ήταν ικανές να κάμψουν την ισχύ και τη «μανιακή» εμμονή των κέντρων εξουσίας για έναν έντιμο συμβιβασμό. Φυσικά, αυτά που ζήταγε η κυβέρνηση ήταν τα στοιχειώδη και όχι κάτι το επαναστατικό. Παραπλήσια ζήταγε και ο Κ. Καραμανλής (βλέπε "Παραπολιτικά", 11/7/15: ρύθμιση χρέους, χρηματοδότηση για ανάπτυξη, σταδιακή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων). Εκ των υστέρων να συμπεράνουμε ότι τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έπρεπε να διεκδικήσει την κυβέρνηση με το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, αλλά να μείνει στην αιώνια αντιπολίτευση; Ή να τη διεκδικούσε με ένα πρόγραμμα εξόδου από το ευρώ, που δεν θα συγκέντρωνε τα ίδια ποσοστά; Ή θα το δούμε ως μια εκ των υστέρων αναγκαία φάση; Κατ' αρχάς, η πολιτική ωρίμανση των πολιτών ήταν εκπληκτική. Η ουσιαστική πολιτική και το ενδιαφέρον γι' αυτή ξαναγύρισε. Τα ποσοστά αποδοχής της κυβέρνησης ήταν μεγαλύτερα του 50% και το 62% του δημοψηφίσματος στην πραγματικότητα θα ήταν πάνω από 70% εάν δεν ξεδιπλωνόταν η γνωστή εκβιαστική εκστρατεία. Παρ' όλα αυτά, και τώρα ακόμα ένα περίπου 70% των πολιτών επιλέγει την παραμονή στο ευρώ, αν και καταλαβαίνει ότι η νέα συμφωνία είναι δυσβάσταχτη, και άλλο ένα 42% ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ επίσης μετά τη συμφωνία ("Εφημερίδα των Συντακτών", 18/7/2015). Αυτό δεν μπορεί να αγνοηθεί τώρα στη χάραξη πολιτικής. Οι πολίτες έδειξαν και δείχνουν μια συγκινητική ωριμότητα στη δύσκολη κατάσταση που δημιούργησαν τα ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας. Όμως αυτό δεν πρέπει να ερμηνευτεί σαν μια ατελείωτη δυνατότητα πολιτικών επιλογών που οδηγούν στο εθνικό νόμισμα, χωρίς να παίρνει υπόψη του τη γνώμη των πολιτών - εδώ κι αν χρειάζεται δημοψήφισμα. Μια κλιμάκωση των πιέσεων και της προπαγάνδας μπορεί να σπείρει τον πανικό και τότε οι συνέπειες θα είναι συντριπτικές για την Αριστερά.
Βρισκόμαστε στη φάση του δύσκολου ελιγμού ή της ρήξης; Ρήξη που οδηγεί πού; Οι επιπτώσεις μιας ρήξης έχουν αναλυθεί παραστατικά (Ανανδρανιστάκης, "Αυγή"). Ελιγμός, υποχώρηση, ναι. Παλέψαμε, με λάθη, αλλά το κύριο είναι οι συσχετισμοί, η δύναμη των άλλων και η αδυναμία μας ως χώρα. Εδώ θα κριθεί η Αριστερά. Ποτέ δεν υπήρχε περίπτωση να μην αντιμετώπιζε μια εξαιρετικά δύσκολη επιλογή και πορεία η Αριστερά. Τότε επιλέγεται να αναλάβει τις ευθύνες της. Τότε οι πολίτες την επιζητούν. Τώρα πρέπει να δείξει ότι μπορεί, αν μπορεί, μπροστά σε μια απελπιστική κατάσταση. Όπως σε απελπιστική κατάσταση ήταν η χώρα όταν η Αριστερά, με κύριο κορμό το ΚΚΕ, αναλάμβανε το κύριο βάρος της αντίστασης.
Τι μπορεί να κάνει η κυβέρνηση λοιπόν; Από τη μία να καλύπτει τους στόχους τής συμφωνίας και από την άλλη να δημιουργεί τις προϋποθέσεις στην κοινωνία, την οικονομία, τη διοίκηση ώστε να ξεπεραστούν οι συνέπειες των αντιλαϊκών μέτρων και να βρεθεί μπροστά από τη συμφωνία. Να υλοποιεί τον απραγματοποίητο αστικό εκσυγχρονισμό αλλά και να το ξεπερνάει. Να ενισχύει τη δημοκρατική συμμετοχή αρχίζοντας από τη Βουλή, με τους χρόνους και τους τρόπους διαβούλευσης και την «κατάργηση» του κατεπείγοντος των νομοσχεδίων και να φτάνει την κοινωνία αλλά και ανάποδα. Να ιεραρχήσει τους στόχους της δημόσιας διοίκησης και να αναδιατάξει τα στελέχη της στα μέτωπα της διαφθοράς (ταχεία διεκπεραίωση των λ«η»στών της φοροδιαφυγής, λαθρεμπόριο καυσίμων), της υγείας, της παιδείας, να εστιάσει στην ανάπτυξη της αλληλεγγύης και των συλλογικών μορφών οικονομικής δράσης. Να προστατεύει τη ζωή των εργαζομένων στους τόπους δουλειάς - αλήθεια, τι γίνεται με την απόδοση ευθυνών για τους νεκρούς στα ΕΛΠΕ; Να μάθει ο πολίτης τι σημαίνει ισονομία, αρχίζοντας από την αξιολογική επιλογή των γενικών γραμματέων των υπουργείων. Σε κάθε τομέα της οικονομίας να εφαρμοστούν πολιτικές που θα οδηγούν στην ποιότητα του προϊόντος και των υπηρεσιών. Στον αγροτικό τομέα είναι απαραίτητες κινήσεις που θα ενισχύουν τις υγιείς συλλογικές δράσεις, την έρευνα, την προστασία των γενετικών πόρων, την παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού, την κτηνοτροφία, την εξάλειψη των ελληνοποιήσεων, την τυποποίηση του ελαιόλαδου κ.λπ. Σε κάθε περίπτωση, όποτε και να προβλέπονται να γίνουν οι εκλογές, η κυβέρνηση πρέπει να εργαστεί δραστήρια και να δώσει δείγματα γραφής.
Φυσικά το τι θα γίνει εξαρτάται και από το αν η κυβέρνηση και το κόμμα που τη στηρίζει (;) θα κατορθώσουν να μη διολισθήσουν και αφομοιωθούν από το σύστημα. Καθαρή στόχευση, έλεγχος και αυτοέλεγχος. Εάν θα δώσουν τα σήματα στην κοινωνία ότι πρώτοι αυτοί αντιλαμβάνονται και συμμετέχουν στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνεργοι, οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι. Θεμελιακό ζήτημα είναι τι σχέσεις θα αναπτυχθούν μεταξύ κυβέρνησης και συνδικαλιστικού - μαζικού κινήματος. Σχέσεις αποδοχής και συνεργασίας, παρά τους περιορισμούς, ή σχέσεις αυταρχισμού, όπως έγινε στο Σύνταγμα πρόσφατα; Αλλά είναι καιρός επίσης να δούμε να μειώνονται οι απολαβές των υπουργών και των βουλευτών, όχι σαν μια έκφραση λαϊκισμού, αλλά ως συμμετοχή σε μια δοκιμασία που μας αφορά όλους, μαζί και τις οποιεσδήποτε ελίτ.
Όμως χρειάζεται και ένα κόμμα που θα πρωτοστατεί, θα στηρίζει κριτικά. Κανονικά θα ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά η πλειοψηφία της Κ.Ε. δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται τι διακυβεύεται. Στο όνομα της υλοποίησης των προαποφασισμένων -από τις τάσεις- σχεδίων δεν λαμβάνει υπόψη της τις διαθέσεις των πολιτών. Δυστυχώς, η Αριστερά ποτέ δεν μπόρεσε να ξεφύγει από το "εγώ" του «κόμματος», το "εγώ" της τάσης, το "εγώ" του εγώ μας, του μοναδικού και μεταφυσικού μας εγώ. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα αριστερού «ήθους» προς την κοινωνία. Έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να ζούμε κάθε περίπου είκοσι χρόνια μια διάσπαση. Αυτοί που ωθούν τον ΣΥΡΙΖΑ σε διάσπαση μήπως αντιλαμβάνονται ότι συμβάλλουν στην επιδίωξη του ευρωπαϊκού κατεστημένου να διαλύσουν το κόμμα, λίγο πειράζει, και τις ελπίδες του κόσμου;
Εκ των πραγμάτων, ίσως να χρειάζεται ένα νέο κόμμα, το οποίο θα είναι έτοιμο να ριψοκινδυνεύσει και να παλέψει. Τα κόμματα δεν είναι αυτοσκοπός. Δρουν σε συγκεκριμένες συνθήκες, που, όταν τα ξεπερνούν, παύουν οι λόγοι για τους οποίους υπάρχουν. Αυτό τελικά θα το κρίνει η κοινωνία.
