Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.4°C21.6°C
2 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
19 °C
15.6°C20.8°C
2 BF 70%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.8°C
4 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.5°C24.8°C
2 BF 34%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.9°C22.3°C
3 BF 46%
Ματιές στην Ιστορία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ματιές στην Ιστορία

ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΤΡΙΚΚΑ

Έχει μείνει ιστορική η φράση που ξεστόμισε στο 4ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Νοέμβριος - Δεκέμβριος 1922) ο γνωστός και στην Ελλάδα Βούλγαρος κομμουνιστής ηγέτης Βασίλ Κολάρωφ: "Χρειαζόμαστε μια κοινή αντίληψη για όλα τα μεγάλα ζητήματα. Απόψεις που αποκλίνουν οδηγούν υποχρεωτικά στην απειθαρχία". Είναι η εποχή που υψίστη κομματική αρετή αποτελούσε η "σιδερένια πειθαρχία", καθώς το κόμμα ήταν ο στρατός και ο στρατός το κόμμα, στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου στη Ρωσία και της περίφημης "στρατιωτικοποίησης". Διαφορετικά διατυπωμένη, με πιο διακριτικό τρόπο, η άποψη - δόγμα του Βούλγαρου ηγέτη είχε φτάσει και στο ελληνικό κομμουνιστικό και αριστερό κίνημα, με τον εγκωμιασμό της "ενότητας σκέψης και δράσης".

Ματωμένα και όχι απλώς πέτρινα ήταν τα χρόνια εκείνα για τους Ρώσους. Το 1919, παρά την ευφορία που προκάλεσαν οι νίκες εναντίον των "Λευκών" και η προοπτική της σύντομης συντριβής των δυνάμεων της αντεπανάστασης, ήταν φανερό ότι η κατάσταση επιδεινώνονταν συνεχώς. Οι υποδομές της οικονομίας είχαν καταστραφεί στον πόλεμο, οι συνθήκες ζωής ήταν άθλιες, ο λιμός σάρωνε τη χώρα με δεκάδες χιλιάδες θύματα -γι' αυτό και ο Λένιν λίγο αργότερα θα εξαγγείλει τη ΝΕΡ - μια "κίνηση υποχώρησης και συμβιβασμού", όπως τον έκριναν ορισμένοι. Στην περίοδο αυτή εμφανίστηκαν μέσα στο κόμμα οργανωμένες αντιπολιτευτικές ομάδες. Στο 8ο Συνέδριο του ρωσικού Κ.Κ. (Μάρτιος 1919) έντονη δραστηριότητα ανέπτυξε η "στρατιωτική αντιπολίτευση". Στόχος της ήταν η πολιτική του Τρότσκι - τα σχέδιά του για τη χρησιμοποίηση του στρατού στην παραγωγική διαδικασία.

Στο 9ο Συνέδριο του κόμματος (Μάρτιος 1920) έκανε την παρουσία της άλλη αντιπολιτευτική ομάδα με το σύνθημα "δημοκρατικός συγκεντρωτισμός" και με στόχο την κατάργηση της μονοπρόσωπης διεύθυνσης των παραγωγικών επιχειρήσεων που είχε καθιερωθεί στην περίοδο της "στρατιωτικοποίησης". Οι απόψεις της ομάδας είχαν απήχηση στα μέλη του κόμματος και προκάλεσαν θυελλώδεις συζητήσεις στις οργανώσεις. Κατάληξη των συζητήσεων αυτών ήταν να αποφασίσει το Συνέδριο τη δημιουργία Επιτροπής Ελέγχου, καθήκον της οποίας θα ήταν να συγκεντρώνει και να εξετάζει, από κοινού με την Κεντρική Επιτροπή, όλες τις αιτιάσεις κάθε είδους και να ανακοινώνει τα πορίσματά της στους ενδιαφερόμενους. Στην πρώτη της εγκύκλιο προς όλα τα μέλη του κόμματος, η Επιτροπή Ελέγχου καλεί "να της γνωστοποιούν όλα τα διαπραττόμενα από κομματικά μέλη παραπτώματα εναντίον του κόμματος, χωρίς να επηρεάζονται καθόλου από τη θέση ή τη λειτουργία των υπαιτίων".

Τη μεγαλύτερη αναταραχή στους κόλπους του κόμματος δημιούργησε το φθινόπωρο του 1920 η Εργατική Αντιπολίτευση, πολυάριθμη ομάδα με ηγέτες τους παλαιούς μπολσεβίκους Σλιάτινικοφ και Κολλοντάι. Οι θέσεις της αποτελούσαν ένα σύνολο από ετερόκλιτα αιτήματα με αιχμή την εναντίωση στην εντεινόμενη συγκεντροποίηση των οικονομικών και πολιτικών ελέγχων και της εξουσίας και με κύριο αίτημα τη μεταφορά της εποπτείας και της παρακολούθησης της βιομηχανίας και της παραγωγής εν γένει από τη δικαιοδοσία του κράτους στη δικαιοδοσία των εργατικών συνδικάτων. Ήταν ένα προμήνυμα του σύγχρονου συνθήματος του "εργατικού ελέγχου".

Η οξύτητα της κριτικής και η έντονη δραστηριότητα της αντιπολίτευσης δεν διατάραξαν ωστόσο τον ελεύθερο, ισότιμο, συντροφικό διάλογο, ούτε παρεμπόδισαν τις δημοκρατικές κομματικές λειτουργίες, όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί με τις σχετικές παλινδρομίσεις που είχαν σχέση με τη "στρατιωτικοποίηση".

Γιατί το ρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα λειτουργούσε δημοκρατικά, παρά τις αντίθετες προκαταλήψεις που ισχύουν και σήμερα και σε μεγάλο μέρος της δικής μας Αριστεράς. Προκαλεί κατάπληξη, σε σύγκριση με τα δεδομένα της εποχής μας, αυτή η σφύζουσα κομματική ζωή, οι ανοιχτές, ελεύθερες συζητήσεις ακόμη και μέσα στη δίνη οξύτατων, πολύ σοβαρών προβλημάτων, όπως οι διαπραγματεύσεις στο Μπρεστ - Λιτόβσκ για τη σύναψη ειρήνης με τη Γερμανία (ένα ζήτημα στο οποίο ο Λένιν βρίσκοταν, από μειοψηφική θέση, σε σύγκρουση για περίπου έξι μήνες, με τους συντρόφους του) ή η αντιπαράθεση των συνδικάτων με τον Τρότσκι, που ήθελε να συγκροτήσει σε στρατιωτικές μονάδες τους εργαζομένους στη βιομηχανική παραγωγή.

Ένα κλίμα σεβασμού της διαφορετικής άποψης, αδέσμευτης διατύπωσης της άλλης γνώμης, ισοτιμίας και συντροφικότητας σ' αυτές τις συζητήσεις και απαράβατης συλλογικότητας στη λήψη των αποφάσεων κυριαρχούσε στο κόμμα και στις πιο δύσκολες στιγμές, όταν η σοβιετική εξουσία αντιμετώπιζε θέμα επιβίωσης, με τους "Λευκούς" έξω από το Πέτρογκραντ. Ο παγωμένος άνεμος του σταλινισμού σάρωσε κατόπιν το κλίμα αυτό και μαζί την ιστορική μνήμη, πολύτιμη πυξίδα διαχρονικής αξίας.

Γράφει ο Ιταλός ιστορικός Τζουλιάνο Προκάτσι, που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα ζητήματα της ΕΣΣΔ: "Αντίθετα από όσα η επίσημη σοβιετική ιστοριογραφία και, τουλάχιστον εν μέρει, και η δυτική αντιστοριογραφία [...] έφτασαν να υποστηρίζουν, η μπολσεβίκικη οργάνωση τη στιγμή της Οκτωβριανής Επανάστασης δεν είχε καθόλου έναν χαρακτήρα έντονα συγκεντρωτικό. Το καταστατικό που εγκρίθηκε από το 6ο Συνέδριο του Αυγούστου του 1917 [...], αντίθετα από όσα καθορίζονταν από το πρώτο καταστατικό του κόμματος, δεν απαιτούσε από τους εγγεγραμμένους κανένα συγκεκριμένο καθήκον που να αφορούσε τη συνέχεια της θητείας τους: μέλος του κόμματος ήταν πράγματι όποιος 'έμπαινε' σε μία από τις οργανώσεις του κι όχι όποιος 'δούλευε' σε μία από αυτές" (Τζ. Προκάτσι, "Το Κ.Κ. στην ΕΣΣΔ", Οδυσσέας, σελ.12).

Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό μέρος της παράδοσης του κομμουνιστικού και αριστερού κινήματος, που, σκόπιμα ή όχι, αγνοείται σε μεγάλο βαθμό σήμερα. Όσο βρισκόταν στη ζωή, ο Λένιν υπήρξε ο θεματοφύλακας του ήθους και της πολιτικής συμπεριφοράς που περιλαμβάνει αυτή η παράδοση (χωρίς να απολυτοποιείται ο ρόλος της προσωπικότητας στην Ιστορία). Ο Λένιν υπήρξε επίσης εκφραστής του ουμανιστικού πνεύματος, βασικού στοιχείου της κουλτούρας της Αριστεράς (είναι γνωστό ότι βοήθησε τον κορυφαίο αντίπαλό του και ηγετικό στέλεχος των μενσεβίκων Μαρτόφ να διαφύγει στο εξωτερικό για να μη συλληφθεί). Ανυποχώρητος μαχητής εναντίον των ταξικών και ιδεολογικών αντιπάλων του εργατικού κινήματος, ποτέ δεν ταύτισε με αυτούς εκείνους τους συντρόφους του με τους οποίους είχε πολιτικές ή άλλες διαφωνίες.

Για τον Λένιν, το μόνο κομματικό "αγαθό" που δεν μπορεί να τεθεί σε διακινδύνευση είναι η ενότητα. Έδειχνε απεριόριστη ανοχή σ' αυτούς που είχαν διαφορετικές απόψεις ή, ακόμη, που προχωρούσαν σε κινήσεις που ο ίδιος αποδοκίμαζε. Η ανεκτικότητά του είχε ένα μοναδικό όριο, ένα "σημείο τήξης": Την απειλή ή πραγματοποίηση διάσπασης και την ευθύνη όσων οδήγησαν σ' αυτήν.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL