Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
Περί Ενεργειακών Δικτύων
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Περί Ενεργειακών Δικτύων

Του Στάθη Λουκά

 

H εναντίωση στην ιδιωτικοποίηση του Δικτύου Μεταφοράς της Ηλεκτρικής Ενέργειας στηρίζεται πέρα από το αυτονόητο επιχείρημα: ότι δεν είναι απαίτηση Οδηγίας της Ε.Ε. (είναι βέβαια των εταίρων) ή για να μη δημιουργηθεί ένα ιδιωτικό μονοπώλιο ή ότι είναι στρατηγικού χαρακτήρα. Μόνο που η έννοια του «στρατηγικού χαρακτήρα» είναι όλη αγκυροβολημένη στο παρελθόν με διττή μορφή: είτε σαν αντίληψη μορφής οργάνωσης της πολιτικής που την εκφράζει, είτε σαν αντίληψη ενεργειακού προτύπου, και τα δύο αγκυροβολημένα στο φορντικό πρότυπο.

Διαφεύγει έτσι από την προσοχή ότι το δίκτυο μεταφοράς (όπως και εκείνο της διανομής) είναι ένα «φυσικό μονοπώλιο» που στην ουσία ιδιωτικοποιείται, επιλογή που σχετίζεται περισσότερο με την εμπειρία των ΗΠΑ και που είχε σαν συνέπεια τη γνωστή κρίση της Καλιφόρνιας. Το δίκτυο μεταφοράς -όπως λογικά και εκείνο της διανομής- είναι το φυσικό υπόβαθρο των εμπορικών συναλλαγών, ο χώρος της χονδρικής (και λιανικής) αγοράς. Ο χώρος όπου συναντάται η προσφορά και η ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας και ανταλλάσσεται με το νόμισμα. Αλλά σήμερα δεν είναι μόνο αυτό.

Και τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι αυτά που έρχονται από το παρελθόν. Η δε λενινιστική αρχή της συγκεντροποιημένης παραγωγής («κομμουνισμός είναι η σοβιετική εξουσία και η διάδοση του ηλεκτρισμού σε όλη τη χώρα»), επηρεάζει το σύνολο της ελληνικής Αριστεράς. Ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ -παρά τις διακηρύξεις- από τα πράγματα παραμένει αγκυροβολημένος στο παρελθόν. Η αντίληψη αυτή του Λένιν είχε και έχει μια μεγάλη δόση αλήθειας, που ίσχυε μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα. Είναι αλήθεια, δηλαδή, ότι η ανάπτυξη μιας χώρας έπρεπε να στηριχθεί στη συγκεντροποιημένη παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας, που μέσω του δικτύου μεταφοράς θα συμβάλει στην ανάπτυξη του παραγωγικού συστήματος και στην καλυτέρευση του επιπέδου ζωής του λαού. Η αντίληψη αυτή είναι μεταφύτευση στη σοβιετική πραγματικότητα του ανατέλλοντος (στις ΗΠΑ) φορντισμού-ταιηλορισμού, που στον καπιταλισμό, μέχρι εδώ και λίγες δεκαετίες, ήταν ο προμηθέας της αγοράς και της «ανόδου» του επιπέδου ζωής μέσω της επέκτασης της κατανάλωσης των αγαθών που παράγονται.

Από την επιχειρηματολογία λείπει το βασικό επιχείρημα που είναι εκείνο του «νέου ενεργειακού προτύπου», που τείνει να αποδυναμώνει τη λενινιστική αντίληψη παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας. Που με ψήγματα έρχεται στην επιφάνεια με το τέλος της «χρυσής τριακονταετίας» (1945-1975) και προφητικά διαγράφεται με «Τα όρια της ανάπτυξης» (1972, της Λέσχης της Ρώμης), και διαμορφώνεται στις διάφορες συνιστώσες του με την υπογραφή του «Πρωτοκόλλου του Κιότο» και τα τρία 20% της Ε.Ε. (επισφραγίζεται συνολικά από τη «Διακυβερνητική του ΟΗΕ για τις κλιματικές αλλαγές»), στηρίζεται δε: από τη μια μεριά στη διάχυτη ορθολογική, και με αποδοτικότητα, χρήση και εξοικονόμηση της ενέργειας και από την άλλη στην εκμετάλλευση των ΑΠΕ και τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Περνάμε από τη συγκεντροποιημένη παραγωγή και ένα σύστημα μεταφοράς και διανομής με μερικές εκατοντάδες συγκεντροποιημένες εισόδους και εκατομμύρια εξόδους σε μια παραγωγή διάχυτη στον χώρο -με χιλιάδες παραγωγούς- και ένα σύστημα μεταφοράς και διανομής με τις ίδιες ή και λιγότερες εξόδους αλλά με εκατοντάδες χιλιάδες εισόδους.

Η συγκεντροποιημένη παραγωγή ενέργειας είναι από τη φύση της ιεραρχική, και η πιο αντιδημοκρατική ιεράρχηση είναι εκείνη που προέρχεται από την πυρηνική. Αντίθετα, ενέργεια από τις ΑΠΕ (ήλιο, αέρα, θάλασσα, βιομάζα κ.λπ.) δημιουργεί καταστάσεις επέκτασης της δημοκρατίας στην παραγωγή. Όχι μόνο γιατί ο κάθε πολίτης μπορεί να προβεί στην απ' ευθείας εκμετάλλευση των ΑΠΕ, αλλά και γιατί η πλήρη εκμετάλλευσή τους απαιτεί μια συμμετοχική λειτουργία στην οργάνωση της παραγωγής και της κατανάλωσης, στον χώρο των θεσμών και μια δικαιότερη ανακατανομή του εισοδήματος.

Το καινούργιο ενεργειακό μοντέλο, δηλαδή ή «ενεργειακή επανάσταση ή ενεργειακή δημοκρατία», κατά άλλους, βάζει επί τάπητος τεράστια προβλήματα αναδιανομής εισοδήματος και επόμενα δημοκρατίας. Προβλήματα που σχετίζεται με τη λειτουργία, τον ρόλο και τη σχέση των θεσμών, δηλ. της κεντρικής κυβέρνησης, των περιφερειών και των δήμων, με το ενεργειακό σύστημα που πρέπει να διαμορφωθεί μέχρι το 2050 (με ενδεικτικά τα σημεία αλλαγής ήδη από το 2030 σύμφωνα με τη «διακυβερνητική για τις κλιματικές αλλαγές του ΟΗΕ») και κατά συνέπεια θα έχει τεράστιες επιπτώσεις στην οικονομία, το περιβάλλον, την επιστήμη, την έρευνα, την τεχνολογία και τις κοινωνικές σχέσεις. Το σπουδαιότερο είναι ότι κανένας ειδικός δεν αρνείται ότι δημιουργεί παραγωγικές διαδικασίες εργασιακής έντασης, δηλ. απασχόληση και ανάπτυξη.

Αν θέλουμε να φθάσουμε το 2050 σε μια κατάσταση που το 80%, ή κατά άλλους το 100%, της ηλεκτρικής ενέργειας -αφού θα προωθείται παράλληλα το πρόγραμμα ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης και αποδοτικότητας- να παράγεται από τις ΑΠΕ, πρέπει:

α. Να διασφαλισθεί ο δημόσιος έλεγχος της ΔΕΗ, να αξιοποιηθεί και να εμπλουτισθεί το ανθρώπινο της κεφάλαιο ώστε να γίνει -σε αντιστοιχία με «τη χρυσή τριακονταετία της»- ένα από τα βασικά ανύσματα της μετάβασης στο νέο ενεργειακό πρότυπο.

β. Να διασφαλισθεί ο δημόσιος έλεγχος και διαχείριση του συστήματος μεταφοράς και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας. Το σύστημα μεταφοράς και διανομής έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία -από ό,τι στο παλιό ενεργειακό πρότυπο- για την εκμετάλλευση των διάχυτων ενεργειακών πηγών (που είναι η ΑΠΕ και όχι μόνον) και για ένα ακόμη παραπάνω λόγο: για να μη χάνεται η παραγωγή τους σε απώλειες. Χρειάζονται εκ τούτου μεγάλες επενδύσεις της τάξης των 2-3 δισ. ευρώ, για τη σταδιακή αναμόρφωση της λογικής της αρχιτεκτονικής του και του σύνθετου τεχνολογικού εκσυγχρονισμού του.

Το μεγάλο πρόβλημα που έχουμε μπροστά μας και που πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα για τη σωστή εκμετάλλευση των ΑΠΕ -για ηλεκτρική και θερμική ενέργεια- είναι το σύστημα μεταφοράς και διανομής, και αυτό για τους παρακάτω λόγους:

1. Μέχρι τώρα το σύστημα μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας είχε συγκεκριμένα σημεία εισόδου και εξόδου, λειτουργούσε σαν από την κορυφή του βουνού προς την κοιλάδα, κατά κάποιον τρόπο σα μονόδρομος. Με τη διάχυτη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ η γραμμή μεταφοράς και διανομής γίνεται πολλαπλής διαδρομής. Για τη διαχείριση αυτής της «σύνθετης κατάστασης» είναι ανάγκη να αναπτυχθεί ένα σύστημα μεταφοράς με μια νέα αρχιτεκτονική που θα επιτρέπει την «οριζόντια και κατά βρόχους επικοινωνία», δηλ. την είσοδο και έξοδο διαφόρων καταναλωτών και παραγωγών. Σύστημα μεταφοράς και διανομής γίνεται μεταφορικά το «τογιοτικό εργοστάσιο» της σύνθεσης της δικτυακής διάχυτης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Πολύ πιο σημαντικό προοπτικά από τα εργοστάσια παραγωγής με ορυκτά καύσιμα και κυρίως άνθρακα και πετρέλαιο.

2. Η ανάπτυξη της «διάχυτης παραγωγής» επιβάλλει στο ηλεκτρικό σύστημα ένα μεγάλο μετασχηματισμό που θα στηρίζεται στη δημιουργία «έξυπνων γραμμών», που θα είναι ικανές να εξασφαλίσουν στους παραγωγούς και στους χρήστες της ηλεκτρικής ενέργειας συνέχεια τροφοδότησης, ασφάλεια, πολύ καλύτερη εξυπηρέτηση, μείωση της σπατάλης και μείωση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων.

Ό,τι ισχύει για το ηλεκτρικό δίκτυο ισχύει αντίστοιχα -για διαφορετικούς και παρεμφερείς λόγους- για το σύστημα μεταφοράς και διανομής του φυσικού αερίου, που πρέπει να διατηρηθεί υπό δημόσιο έλεγχο και διαχείριση. Το φυσικό αέριο έχει να παίξει ακόμα σημαντικό ρόλο σαν μεταβατικό ορυκτό καύσιμο: αντικατάσταση του λιγνίτη και πετρελαίου και βασικό στοιχείο στη διαμόρφωση του διάχυτου συστήματος μικροπαραγωγής και συμπαραγωγής και τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό του παραγωγικού συστήματος (αντικατάσταση του πετρελαίου). Το ηλεκτρικό σύστημα μεταφοράς και διανομής με την καινούργια του αρχιτεκτονική έχει ανάγκη και για την ισορροπία του από τη διάχυτη συμπαραγωγή (φυσικό αέριο + βιοκαύσιμα) Και μελλοντικά να ενοποιηθεί «η διακυβέρνηση» των δύο συστημάτων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα και όχι διαφορετικά, δεν γίνεται επόμενα κατανοητό γιατί η συναίνεση στην ιδιωτικοποίηση του δικτύου του φυσικού αερίου.

Το σημαντικότερο είναι ότι το «νέο ενεργειακό πρότυπο» εκ των πραγμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν το βασικό άνυσμα -υπάρχουν και άλλα- για την οργανική, και όχι λεκτική, συνάντηση της οικολογικής αντίθεσης με την Αριστερά, αναγκαία συνθήκη για ένα «Green Νew Deal». Αυτό συνεπάγεται την οικολογική αναδιάρθρωση του παραγωγικού συστήματος και των καταναλωτικών συμπεριφορών, δηλ. την επιδίωξη των τριών 20% (που τείνουν να γίνουν 40% μείωση του διοξειδίου, 30% ΑΠΕ, 40% εξοικονόμηση). Πρόκειται για επιλογές με ένταση εργασίας και επόμενα απασχόλησης και κατά συνέπεια ανάπτυξης. Σήμερα οι μεγάλες ηλεκτρικές ενεργειακές επιχειρήσεις εγκαταλείπουν σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα και επικεντρώνουν τη δραστηριότητά τους στο νέο «ενεργειακό πρότυπο»: ΑΠΕ, εξοικονόμηση, αποδοτικότητα, δίκτυα, παροχή εξυπηρετήσεων και αντίκρισμα του καταναλωτή σαν «συμπαραγωγού» και αυτό με την τεχνολογική αναβάθμιση των διάχυτων εγκαταστάσεων κατανάλωσης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL