Του Τάσου Τρίκκα
Στο κίνημα της Αριστεράς εμφανίζονται καταστάσεις δραματικές και καταστάσεις που δραματοποιούνται. Η σημερινή εσωτερική κρίση ανήκει στις δεύτερες. Το μαρτυρούν οι υψηλοί τόνοι της σχετικής συζήτησης. Απειλητική καταστροφολογία. Απελπισμένες, γοερές κραυγές για επικείμενο τέλος της Αριστεράς. Μελοδραματικές εκκλήσεις για ενότητα χωρίς πολιτικά θεμέλια. Ολολυγμοί για διασπάσεις χωρίς αποχρώντα πολιτικό λόγο. Ξιφουλκήσεις διχαστικές. Πού είναι η ουσία μέσα σε όλα αυτά τα χαώδη; Και αν υπάρχει, χάνεται.
Ανευρέθη και το μαγικό ραβδάκι που με το άγγιγμά του θα επιλύσει την κρίση: Το συνέδριο. Με όλες τις δυνατές εκδοχές του: διαρκές, έκτακτο, τακτικό, δημοψηφισματικό, θερινό, φθινοπωρινό. Με το βάρος των αρκετών δεκαετιών που κουβαλώ στην πλάτη μου, και χωρίς καμία διεκδίκηση προνομίου κομματικής ορθοφροσύνης, θα μου επιτραπεί να καταθέσω, με τα λόγου γνώσεως και εκ βάθους καρδίας ορισμένες γνώμες.
Συνέδριο δεν χρειάζεται, και αν διεξαχθεί, θα είναι επιζήμιο και βλαπτικό. Ένα Συνέδριο της Αριστεράς, άξιο του όρου, απαιτεί ορισμένες προϋποθέσεις, που σαφώς, αναμφίβολα δεν υπάρχουν στη συγκεκριμένη συγκυρία. Το Συνέδριο δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται απλώς από "δημοκρατικές διαδικασίες" και "γόνιμη ανταλλαγή απόψεων", αλλά από πραγματικό, ουσιαστικό διάλογο για αληθινά ουσιαστικά ζητήματα. Διάλογο ανάμεσα στα μέλη και τα στελέχη του κόμματος, διάλογο του κόμματος με την κοινωνία. Ποιo μπορεί όμως να είναι το επίδικο του διαλόγου στις σημερινές συνθήκες; Με τη δεδομένη φορά των πραγμάτων, το όλο κλίμα, την οξύτητα -αλληλοτροφοδοτούμενη- όχι μόνο ανάμεσα σε απόψεις αλλά και ανάμεσα σε πρόσωπα, ανάμεσα σε κατασκευασμένα εν πολλοίς διλήμματα, που τίθενται μάλιστα με εκβιαστικό τρόπο, μπορεί κανείς να αμφιβάλλει ότι το συνέδριο θα βρεθεί μπροστά σ' ένα μονόδρομο; Που στο τέρμα του δεν μπορεί να έχει τίποτα άλλο παρά το επίδικο της επιλογής "ευρώ ή δραχμή;". Συνέδριο να σου πετύχει! Πότε άλλοτε η Αριστερά είχε στο επίκεντρο της πολιτικής της το νόμισμα;
Το επίδικο θα μπορούσε να διευρυνθεί -προσωπικά δεν θα το υποστήριζα- αποκτώντας αληθινό, ουσιαστικό διακύβευμα, άξιο ενός συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ και ανάλογο έρεισμα που θα του προσέδιδε πολιτική νομιμοποίηση. Διότι, τούτων ούτως εχόντων, αντικείμενο στη συγκεκριμένη συγκυρία εκ των πραγμάτων θα γινόταν η απάντηση στο ερώτημα: Παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ή στην Ευρωζώνη) ή έξοδος;
Υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα ευρύτερης και ουσιαστικότερης πολιτικής νομιμοποίησης ενός συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ. Με την προϋπόθεση όμως ότι θα θέσουμε το δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων. Ότι θα πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Υπάρχει ή δεν υπάρχει σήμερα πρόβλημα πολιτικής γραμμής για το κόμμα και την κυβέρνηση; Ασφαλώς και υπάρχει. Δύο γραμμές αντιπαρατίθενται και επικαλύπτονται συγχρόνως, γραμμές που δεν εκπονήθηκαν στο πλαίσιο τάσεων ή άλλων εσωκομματικών συζητήσεων. Πηγάζουν από την ίδια την ιδιαιτερότητα, τη μοναδικότητα της σύγχρονης κατάστασης στη χώρα μας: Μία και μόνη κυβέρνηση της Αριστεράς σε ασφυκτικό κλοιό των πιο σκληρών καπιταλιστικών δυνάμεων της Ευρώπης. Ποιά θα είναι η ορθή ανάγνωση της συγκυρίας από αριστερή σκοπιά; Κανείς δεν διαθέτει την εξ αποκαλύψεως αλήθεια. Υπάρχει αμφισημία "εν τοις πράγμασι". Ισχυρές, αντίρροπες δυναμικές αναπτύσσονται, που αντιστοιχούν στις προσίδιες πολιτικές επιλογές. Εδώ πραγματικά ένα συνέδριο θα χρειαζόταν ίσως και θα μπορούσε να συμβάλει πραγματικά -εν μέτρω- πάντοτε. Εφ' όσον όμως θα έχει υπάρξει ανάλογη ουσιαστική προετοιμασία σε βάθος, θα έχει αρδευτεί το έδαφος από γόνιμες ιδέες και κυρίως δεν θα κινδυνεύει από τη σπουδή και τους αντιπερισπασμούς εφήμερων πολιτικών καταστάσεων, που θα το ωθούν σε εκτροπή από τον σκοπό του. Υπάρχουν σήμερα ή διαφαίνονται στο εγγύς μέλλον προϋποθέσεις για παρόμοιο συνέδριο; Ασφαλώς όχι. Όταν μάλιστα τα πραγματικά επίδικα κρύβονται και δεν λέγονται με το όνομά τους.
Ποια μπορεί να είναι αυτά τα επίδικα; Με όλους τους κινδύνους της αναπόφευκτης σχηματοποίησης σ΄ ένα παρόμοιο σημείωμα και των σχετικών απλουστεύσεων, οφείλουμε να εγκύψουμε στην πραγματικότητα -οικονομική, πολιτική, κοινωνική, εσωτερική και διεθνή- όπου κυοφορούνται οι προαναφερόμενες δυναμικές αντίθετες ροπές που επιφέρουν την αμφισημία και καθιστούν δύσκολες τις πολιτικές επιλογές. Σχηματικά μπορούμε να διακρίνουμε δύο γραμμές: Τη γραμμή της προσαρμογής -"έτσι είναι τα πράγματα, τι να κάνουμε"-, there is no alternative. Νεοφιλελευθερισμός, Μνημόνια, το πολύ πολύ λίγος ξεθυμασμένος κεϋνσιανισμός, έντιμη διαχείριση -κυβερνητισμός και διολίσθηση σε μια παρακμάζουσα σοσιαλδημοκρατία, με δύο λόγια. Και η άλλη γραμμή, η γραμμή της "ρήξης", όρος στον οποίο κάθε εμπλεκόμενος δίνει τον δικό του ορισμό, αρκετά αόριστος ώστε να μην γίνεται εύκολα αντιληπτός, ενώ ταυτόχρονα στον ορίζοντά της δεν προβάλλει ο απαραίτητος υπολογισμός του συσχετισμού των δυνάμεων ούτε διαφαίνονται τα ίχνη απαραίτητου σχεδιασμού μιας γραμμής πλεύσης μέσα σε αχαρτογράφητα νερά. Ρήξης που εκλαμβάνεται συχνά από τον απλό άνθρωπό ως καθαρή άρνηση, που τον απωθεί και τον φοβίζει.
Αλλά προσοχή! Οι δύο βασικές γραμμές, οι δύο επιλογές, θα πρέπει να εμφανίζονται με παρρησία και ειλικρίνεια, χωρίς τα ψιμμύθια και τα προσωπεία που συνήθως τις καλύπτουν. Καθαρές κουβέντες. Προσαρμογή, δηλαδή πλήρης αποδοχή του νεοφιλελευθερισμού και των μνημονιακών πολιτικών και, στο πολιτικό πεδίο, αντίστοιχα κυβερνητικά σχήματα, που δεν θα επιζητούν να κρυφτούν πίσω από πέπλα "εθνικής σωτηρίας", "οικουμενικής συνεννόησης", "Κεντροαριστεράς", "ειδικού σκοπού". Και συμμετρικά η άλλη γραμμή θα πρέπει να έχει ένα ξεκάθαρο αριστερό πρόσημο, χωρίς συνθηματολογίες, στα όρια του εφικτού (το οποίο είναι αρκετά ευρύτερο απ' ότι πιστεύεται). Με ρεαλιστικό υπολογισμό του συσχετισμού δυνάμεων, με επεξεργασμένες και στις λεπτομέρειές τους προτάσεις, με πλήρες χωρίς κενά οικονομικό και πολιτικό σχέδιο. Σχέδιο Α και σχέδιο Β, αν το πρώτο δεν βγαίνει, ώστε να υπάρχει ένα απαραίτητο εφεδρικό σχέδιο.
Αυτού του είδους η αυστηρή σχηματική και αφαιρετική παρουσίαση των "δύο γραμμών" ασφαλώς θα τρομάζει πολλούς. Σκύλλα ή Χάρυβδη δηλαδή, θα πουν; Οι εκδοχές των "δύο γραμμών" αποτελούν όμως απλούς "οδοδείκτες", που κατευθύνουν σύμφωνα με τις επιταγές της πραγματικότητας. Είναι αφαιρέσεις. Είναι μήτρες πολιτικής, που ο άξιος ηγέτης, ο εμβρυουλκός θα βγάλει και θα διαμορφώσει.
Αυτός είναι αποκλειστικά δικός του ρόλος, γιατί αφορά τη χώρα στο σύνολό της. Εδώ βρίσκεται ένας ακόμα λόγος εναντίον της διεξαγωγής συνεδρίων. Είναι δυνατόν, στη συγκεκριμένη συγκυρία να δεσμεύσουν μερικές χιλιάδες γνωμών, που θα εκφραστούν στο Συνέδριο, τη συνολική πορεία της χώρας;
Όπως και αν έχουν τα πράγματα, με συνέδριο ή χωρίς, ο προβληματισμός και η οπτική μας πρέπει να αποκολληθεί από την αποκλειστική εστίαση στα ζητήματα του νομίσματος, τα διαπραγματευτικά - όσο σημαντικά κι αν είναι αυτά και τα εν γένει κρισιακά. Είμαστε κόμμα -και κυβέρνηση- της Αριστεράς ή όχι; Υπάρχει ένα καίριο ερώτημα που τίποτε δεν δείχνει να μας απασχολεί. Ποιος είναι σήμερα για την Αριστερά που ο δρόμος που οδηγεί στην άλλη, διαφορετική, εναλλακτική κοινωνία, που όχι μόνο οραματίζεται και επαγγέλλεται για το μέλλον, αλλά και θέλει να την φέρει πιο κοντά εδώ και τώρα; Περισσότερο από τα πολλά άλλα για τα οποία μεριμνούμε, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα προσδιορίζει το στίγμα της κυβέρνησης της Αριστεράς.
Και το τελευταίο: Καμιά, μα καμιά διάσπαση δεν ήταν, δεν είναι και δεν θα είναι καλή για την Αριστερά. Η μόνη διάσπαση με θετικό πρόσημο που υπήρξε ήταν η διάσπαση ανάμεσα σε μπολσεβίκους και μενσεβικούς, το 1903 επί Λένιν. Εκεί βρισκόμαστε; Να διαφυλάξουμε την ενότητα της Αριστεράς ως κόρην οφθαλμού. Η συνθετότητα και η πολυπλοκότητα των σύγχρονων προβλημάτων είναι η αιτία που παράγει και προβάλλει τον "πληθωρισμό" των διαφορετικών απόψεων, που δεν είναι πληθωρισμός με τα αρνητικά οικονομικά πρόσημα, αλλά σύγχρονος πλουραλισμός ιδεών και απόψεων με θετικά πρόσημα. Ενότητα στη διαφορετικότητα, αυτή είναι η πραγματοποιήσιμη, η πραγματική ενότητα της σύγχρονής Αριστεράς. Αυτήν εκφράζει με επιτυχίες και αποτυχίες ο ΣΥΡΙΖΑ και γι' αυτό χρειάζεται τις τάσεις. Και δεν έχει ανάγκη από κανενός είδους επανίδρυση. "Αυτό είναι το κόμμα που μας έλαχε", θα έλεγε ο αξέχαστος Άγγελος Ελεφάντης.
