Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
22.0°C24.8°C
3 BF 39%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.0°C24.2°C
2 BF 52%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C20.5°C
4 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
19.3°C19.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C24.0°C
3 BF 33%
OI ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ / Η τετρόικα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

OI ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ / Η τετρόικα

του Νίκου Σαραντάκου*

Οι νέες καταστάσεις φέρνουν και νέες λέξεις. Στα προηγούμενα μνημόνια, την εποπτεία την ασκούσαν εκπρόσωποι τριών θεσμών (ΕΕ, ΔΝΤ και ΕΚΤ), που συναπάρτιζαν την τρόικα, όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται στη διεθνή πολιτική ορολογία η ομάδα τριών ατόμων που ασκούν από κοινού κάποια εξουσία ή διαχειρίζονται μιαν υπόθεση. Όπως είχαμε γράψει σε παλιότερο άρθρο, η λέξη είναι παλαιό δάνειο από τα ρώσικα, δηλαδή το είχαμε δανειστεί (στις λογοτεχνικές μεταφράσεις) με την αρχική του σημασία, που είναι ένα αμάξι (ή έλκηθρο) που το σέρνουν τρία άλογα. Τρόικα είναι και το τριάρι στα ρώσικα (π.χ. στα χαρτιά).

Η τρόικα έγινε λέξη δυσοίωνη και ακούστηκε πολύ τα προηγούμενα χρόνια, καμιά φορά (κακώς) με άκλιτη τη γενική (της τρόικα) ενώ φτιάχτηκε και το παράγωγο «τροϊκανός». Από τότε που ανέλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ την κυβέρνηση, η νέα ελληνική ηγεσία επέμενε να μην χρησιμοποιείται ο φορτισμένος αυτός όρος, κι έτσι γινόταν λόγος για τρεις θεσμούς, ή γενικά «τους θεσμούς», ενώ οι επικριτές της κυβέρνησης είχαν προλάβει να φτιάξουν τον ειρωνικό όρο «θεσμόικα».

Όμως, η νέα δανειακή σύμβαση, αν συναφθεί, θα συναφθεί ύστερα από αίτηση στον ESM, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, πράγμα που σημαίνει ότι τώρα πια οι θεσμοί είναι τέσσερις, αφού στην προηγούμενη τριάδα τώρα προστίθεται και τέταρτος οργανισμός. Οπότε, παρόλο που ο μέγιστος Βαμβακούλας είχε συλλάβει την έννοια της τριμελούς επιτροπής με πέντε-έξι άτομα, θα πρέπει να βρεθεί ένας άλλος όρος αντί για την τρόικα, για να ονομαστεί αυτή η νέα, τετραμελής πλέον, ομάδα ελεγκτών.

Ήδη στα διάφορα μέσα ακούστηκαν προτάσεις όπως «οι εκπρόσωποι των Τεσσάρων», το Κουαρτέτο, η Τετράδα, πιθανώς και άλλες. Να πούμε ότι υπάρχει ήδη στην πολιτική ορολογία τουλάχιστον μια σταθερή τετραμελής ομάδα που αναφέρεται ως τέτοια: εννοώ το Middle East Quartet, που απαρτίζεται από εκπροσώπους της ΕΕ, των ΗΠΑ, της Ρωσίας και του ΟΗΕ, το οποίο έχει αποδοθεί στα ελληνικά Κουαρτέτο αλλά και (σε ευρωενωσιακά κείμενα) Τετράδα. Οπότε, οι δυο αυτοί όροι έχουν ένα ελαφρό προβάδισμα.

Βέβαια, το Κουαρτέτο χρησιμοποιείται κυρίως στην κλασική μουσική για να δηλώσει το μουσικό σύνολο από τέσσερις εκτελεστές, αλλά τόσο στοιχειώδεις όροι επόμενο είναι να έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε άλλα συμφραζόμενα. Άλλωστε και η Τετράδα έχει χρησιμοποιηθεί, και πάλι στη μουσική, αφού το ρεμπέτικο συγκρότημα που σχημάτισαν στις αρχές των 30 οι Μάρκος Βαμβακάρης, Στράτος Παγιουμτζής, Γιώργος Μπάτης και Ανέστος Δελιάς ονομάστηκε «Η τετράς του Πειραιώς».

Επειδή η τρόικα ήταν αμάξι με τρία άλογα, αρκετοί σκέφτηκαν να χρησιμοποιήσουν τον αντίστοιχον όρο για το αμάξι (ή έστω άρμα) με τέσσερα άλογα, κι έτσι είπαν για τέθριππο (επειδή ο ίππος έπαιρνε δασεία, το τ δασυνόταν παρόλο που μεσολαβούσε το, υγρό πάντως, ρο) ενώ κάποιοι χρησιμοποίησαν τον αντίστοιχο λατινικόν όρο, quadriga, που χρησιμοποιείται για το τέθριππο άρμα που βλέπουμε σε πολλά μνημεία, π.χ. πάνω στην Πύλη του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο. Τον όρο λέγεται πως τον εμπνεύστηκε ο Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, ενώ και οι Γερμανοί χρησιμοποιούν τον λατινικό όρο (κβαντρίγκα), οπότε ίσως ταιριάζει να το πούμε έτσι, ιδίως αν είναι δρεπανηφόρο.

Υπάρχουν βέβαια και άλλες λύσεις. Θα μπορούσαμε να τους πούμε Τετρανδρία, όρος που υπήρχε στην αρχαία Ρώμη (και αναστήθηκε από τους φασίστες του Μουσολίνι), ή Τετραρχία, που μας πάει στα χρόνια του Διοκλητιανού, ή ακόμα και Τετρακτύ, διότι η Τετρακτύς, πέρα από την ορολογία των Πυθαγορείων έχει χρησιμοποιηθεί και για τετραμελή ομάδα. Και επειδή κάποιοι είχαν πει Τριμερή την τρόικα, τώρα θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για Τετραμερή.

Βέβαια, αν ξεφύγουμε από την ομάδα ατόμων και σκεφτούμε το οποιοδήποτε σύνολο τεσσάρων ομοειδών πραγμάτων οι επιλογές διευρύνονται πολύ: έχουμε τετράεδρο, τετράγωνο, τετράπλευρο, τετραγράμματο και άλλα πολλά που αρχίζουν από τετρ- Στο λεξικό της Σούδας βρίσκουμε και ένα τετράγγουρο, αλλά, δεν έχει σχέση με τετράδα: έτσι λέγαν οι βυζαντινοί το ξυλάγγουρο.

Θα αντισταθώ στον πειρασμό να εμβαθύνω στα λεξιλογικά του τέσσερα και στα κρυφά παράγωγά του, από το κάδρο και τις καντρίλιες ίσαμε το τετράδιο και το καρνέ (είναι ωραίο θέμα για χωριστό άρθρο), πάντως θα προσθέσω ότι αν εμπνευστούμε από τα χαρτιά θα μπορούσαμε να πούμε «καρέ» την τετράδα των δανειστών.

Από την άλλη, αν σκεφτούμε ότι η τρόικα έχει ρώσικες καταβολές, θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε το δάνειο από το ίδιο γλωσσικό κοίτασμα -στα ρώσικα λοιπόν η τετράδα είναι τσετβιόρκα (четверка). Ωστόσο, ο όρος αυτός δεν είναι πολύ ευκολοπρόφερτος, τουλάχιστον για Έλληνες.

Οπότε, ίσως πρέπει να σκεφτούμε μιαν ελληνορωσική λύση -και αφού η τετραμερής είναι συνέχεια της τρόικας, και αφού στα ελληνικά τα τετραμελή σύνολα πολύ συχνά αρχίζουν από τετρ-, η λέξη του τίτλου αναδεικνύεται σαν ισχυρή εναλλακτική λύση, έστω και με μια δόση αστεϊσμού: τετρόικα.

Εκπληρώνεται έτσι και μια βασική προεκλογική υπόσχεση του ΣΥΡΙΖΑ, ότι θα τελειώναμε με την τρόικα -- και έτσι έγινε, αφού τώρα έχουμε την τετρόικα!

Νίκος Σαραντάκος είναι συγγραφέας, μεταφραστής και κατοικοεδρεύει στα sarantakos.wordpress.com και στo www.sarantakos.com

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL