ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ*
Ο τρόπος με τον οποίο, ορισμένες φορές, εκφράζεται στον δημόσιο λόγο η ανάγκη για τη μείωση του κόστους παραγωγής δημιουργεί την εντύπωση αιτήματος που απευθύνεται, ακόμη και ως αξίωση, προς τρίτους. Αυτό συμβαίνει διότι ως ο πλέον καθοριστικός παράγοντας για την περιστολή του κόστους υπονοείται ότι είναι η μείωση της τιμής των συντελεστών παραγωγής. Το θέμα αφορά όλους τους τομείς της οικονομίας, ωστόσο στο παρόν κείμενο θα γίνει αναφορά στον πρωτογενή τομέα.
Το κόστος παραγωγής είναι μία σχέση ανάμεσα στις χρησιμοποιούμενες εισροές και στην παραγωγή. Η αξία των χρησιμοποιούμενων εισροών είναι το γινόμενο χρησιμοποιούμενης ποσότητας και τιμής. Συνεπώς, η επικέντρωση στις τιμές των εισροών, αν και κρίσιμης σημασίας, είναι ελλιπής, διότι αφορά μόνο τη μία πλευρά της σχέσης εισροών - παραγωγής. Αγνοεί την πλευρά της παραγωγής, η οποία επηρεάζεται από την αποδοτικότητα των εισροών.
Είναι προφανές ότι οποιαδήποτε προσέγγιση εστιάζει μόνο στη μία πλευρά τής εν λόγω σχέσης, έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα και υστερεί έναντι μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης. Αυτής η οποία συμπεριλαμβάνει και τον άλλο παράγοντα, ο οποίος συνδιαμορφώνει το κόστος παραγωγής, δηλαδή την αποδοτικότητα των εισροών.
Έχει ενδιαφέρον η εξέταση των σχετικών δεδομένων για τον πρωτογενή τομέα της χώρας τα τελευταία χρόνια. Στο διάστημα 2005 - 2012, οι τιμές των αγροτικών εφοδίων αυξήθηκαν ταχύτερα σε σχέση με τις τιμές των αγροτικών προϊόντων. Ως αποτέλεσμα, οι όροι εμπορίου για τα αγροτικά προϊόντα υπέστησαν μείωση κατά 27,3%, ενώ στην Ε.Ε. των 27 η απώλεια ήταν σαφώς πιο περιορισμένη (9,3%).
Ωστόσο, το ζήτημα που επιδιώκεται να αναδειχθεί με το παρόν κείμενο είναι η εξέταση της αποδοτικότητας των εισροών. Έτσι, συμπληρωματικά στα ανωτέρω, θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν ότι στο διάστημα 2006 - 2012 η αποδοτικότητα της ενδιάμεσης κατανάλωσης (ο λόγος του δείκτη όγκου της παραγωγής προς τον δείκτη όγκου της ενδιάμεσης κατανάλωσης) μειώθηκε στην ελληνική γεωργία κατά 3,7%, έναντι μείωσης μόλις 1% στην Ε.Ε. των 27, αλλά αύξησης κατά 12,5% στην Ισπανία.
Για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση του κόστους παραγωγής, δηλαδή για τη βελτίωση των όρων εμπορίου του αγροτικού τομέα και της αποδοτικότητας των εισροών, απαιτούνται ανάληψη ευθύνης και συνδυασμένες ενέργειες όλων των εμπλεκομένων στην παραγωγική διαδικασία (παραγωγών και πολιτείας).
Κάθε πλευρά θα πρέπει να κάνει αυτό που της αναλογεί. Όσον αφορά τους παραγωγούς, θα πρέπει τα εύλογα αιτήματα για μείωση των τιμών των εισροών να συνοδεύονται από ενέργειες εκλογίκευσης της χρήσης τους, σε ατομική ή / και συλλογική βάση, ενώ όσον αφορά την πολιτεία (κεντρική και αποκεντρωμένη διοίκηση), θα πρέπει να παράσχει τις προϋποθέσεις γι' αυτό, δηλαδή θεσμική, τεχνικο-οικονομική υποστήριξη κ.ά.
Στην ανωτέρω διαδικασία, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν ορισμένες ιδιομορφίες του αγροτικού τομέα. Πρόκειται για την ιδιότητα ορισμένων εισροών να αποδίδουν κάποια αποτελέσματα ακόμη και με ανορθολογική χρήση. Η ανορθολογική χρήση, όμως, έχει δύο αρνητικές επιπτώσεις. Η πρώτη είναι η σπατάλη, η χρήση δηλαδή επιπλέον ποσοτήτων από αυτές που χρειάζονται, η οποία οδηγεί σε αύξηση του κόστους. Η δεύτερη είναι η απεμπόληση των δυνατοτήτων που εν δυνάμει εμπεριέχονται στις εισροές, επηρεάζοντας έτσι δυσμενώς την παραγωγή, την ποιότητα κ.λπ.
Το γεγονός ότι, λόγω της ύφεσης, έχουν μειωθεί οι δυνατότητες συμπλήρωσης του (ήδη μειωμένου) αγροτικού εισοδήματος από δραστηριότητες εκτός αγροτικού τομέα, ενδέχεται να οδηγήσει ένα τμήμα των αγροτών σε μια πιο επαγγελματική και άρα πιο αποδοτική και ανταγωνιστική αγροτική δραστηριότητα. Επίσης, η κρίση και η ανεργία δημιουργούν συνθήκες προσανατολισμού ορισμένων νέων προς την αγροτική παραγωγή.
Η πολιτεία οφείλει να ανιχνεύσει την ύπαρξη αυτών των δύο δυναμικών κατηγοριών και με στοχευμένες ενέργειες, να τις ενθαρρύνει, να τις βοηθήσει και να τις αναδείξει σε πόλους μιας σύγχρονης αναπτυξιακής διαδικασίας στον αγροτικό χώρο.
*Ο Ευάγγελος Νικολαΐδης διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
