ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΣΤΑΜΑΤΗ*
Ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικές πλευρές καθόλου αμελητέες σχετικά με την όντως κακή συμφωνία, η οποία μας επιβλήθηκε εκ μέρους των "εταίρων" της Ευρωζώνης. Και κυρίως σχετικά με την απρόσμενη δυναμική που απέκτησε η τρέχουσα συγκυρία.
1) Η συμφωνία πράγματι προβλέπει μέτρα που επιτείνουν τη συνολική ύφεση της οικονομίας. Συνάμα όμως περιέχει κρίσιμες όψεις, που απουσίαζαν παντελώς στην πρόταση των δανειστών, η οποία καταψηφίστηκε πανηγυρικά με 61% Όχι στο πρόσφατο δημοψήφισμα. Κατ' αρχάς για την επόμενη τριετία δίνει βαθιές ανάσες στο πελώριο σήμερα έλλειμμα χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας. Διαθέτει επίσης και κάποιο επενδυτικό σκέλος, που θα φανεί χρήσιμο για ένα restart της εγχώριας οικονομίας. Το Ταμείο που θα αναλάβει να εκποιήσει ή, αλλιώς, να αξιοποιήσει δημόσια περιουσία 50 δισ. ευρώ φαντάζει πράγματι αποτρόπαιο. Ωστόσο, κατ' αντικειμενική κρίση, θα αποδειχθεί πρακτικά αδύνατον να συγκεντρωθεί τέτοιο ασύλληπτο ποσό. Μπορούμε να εικάσουμε ότι αυτό κατ' ουσίαν θα είναι σε γνώση και των ίδιων των δανειστών.
2) Το διαρρεύσαν πεντάμηνο ήταν εξαιρετικά πυκνό σε διεργασίες ιστορικής σπουδαιότητας. Και διδακτικό για όλους, όχι μόνο για τους άτακτους Έλληνες. Χάρη στην αποφασιστική και επιχειρηματολογημένη στάση της ελληνικής κυβέρνησης, εκλύθηκε μια δυναμική που επέφερε ρήγμα στην Τριάδα των θεσμών. Εδώ και δύο εβδομάδες το ΔΝΤ έχει προβεί σε θεαματική μεταστροφή, προφανώς με την (καλοδεχούμενη εν προκειμένω) επίνευση των ΗΠΑ. Με δύο αλλεπάλληλες εκθέσεις του, το ΔΝΤ επισήμως πια μιλάει για αβίωτο χρέος. Και εισηγείται στα ίσια δραστικό κούρεμα του ελληνικού δημόσιου χρέους κατά 30%, καθώς και έναρξη της αποπληρωμής του από το 2055 και πέρα! Πρακτικά αυτό ισοδυναμεί με την πιθανότητα για διακριτικό "ξέχασμα" του χρέους σε βάθος χρόνου.
Αλλά και μεταξύ των 18 άλλων εταίρων της Ευρωζώνης σημειώνονται πια διαφοροποιήσεις, που μάλλον δεν είναι απλώς ρητορικές. Κυρίως από τη Γαλλία και την Ιταλία, επειδή, όπως κυλούν τα πράγματα, θα είναι ίσως οι επόμενοι ευπαθείς κρίκοι της αλυσίδας. Αξιοσημείωτη είναι βέβαια και η στάση του Αυστριακού καγκελαρίου.
3) Ότι το ελληνικό χρέος είναι αβίωτο μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες φαινόταν απαγορευμένο ακόμη και ως σκέψη στο ευρωπαϊκό κατεστημένο. Σήμερα τείνει να καταστεί κοινός τόπος στην Ε.Ε.! Ζακ Ντελόρ και Ρομάνο Πρόντι μπορούν με άνεση να το λένε φωναχτά, μαζί με έναν αέρα επικριτικό για τη στάση των Θεσμών. Για πρώτη φορά η εξτρεμιστική αντίληψη του γερμανικού ηγεμονισμού και των συμμάχων του περιέρχεται βαθμηδόν σε θέση απολογουμένου. Ακόμη και αυτή αναγνωρίζει σήμερα αυτό που μέχρι χθες εξόρκιζε με φανατισμό ιεροεξεταστικό, ότι δηλαδή το ελληνικό χρέος δεν παλεύεται με τίποτε. Ακόμη κι αυτή αναγκάζεται να δηλώνει ότι δεν έχει αντίρρηση για σοβαρή επιμήκυνση ως προς τον χρόνο της αποπληρωμής του.
Το μέχρι χθες ακλόνητο νεοφιλελεύθερο δόγμα της αέναης λιτότητας εμφανίζει σημάδια έντονης κόπωσης. Πώς θα μπορέσει άραγε στη συνέχεια να διαχειρισθεί το ιταλικό δημόσιο χρέος των 2,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ; Ακόμη και ο όχι ιδιαίτερα ριζοσπάστης Ιταλός πρωθυπουργός μπορεί να υποστηρίξει σήμερα μετά λόγου γνώσεως και με σχετική ελευθεροστομία ότι η Ευρωζώνη ή θα αλλάξει ή θα εισέλθει σε τροχιά αυτοδιάλυσης. Εξάλλου, από το φθινόπωρο ίσως δεν θα είμαστε η μόνη αριστερή κυβέρνηση στην Ευρωζώνη.
4) Και τι να πει κανείς για τη συγκινητική όσο και ουσιαστική κινητοποίηση ανθρώπων, διανοουμένων, επιφανών οικονομολόγων, κομμάτων και κινημάτων στην Ευρώπη και εκτός αυτής, υπέρ της Ελλάδας-Δαβίδ... Ό,τι πιο προοδευτικό στον πλανήτη παρακολουθεί με αληθινή έγνοια και συμπαράσταση το πείραμα της κυβέρνησης της Αριστεράς στην Ελλάδα. Θα ήταν μια τεράστια διάψευση ελπίδων για όλους αυτούς, πολύ πέρα από τον ελληνικό λαό, εάν η ελληνική κυβέρνηση έπεφτε. Και μάλιστα όχι από το πανταχόθεν σφυροκόπημα των ορκισμένων αντιπάλων της, αλλά από μια τυχόν πολιτική επιλογή (κατ'αποτέλεσμα, όχι εκ προθέσεως) μειωμένης ευθύνης εκ μέρους ενός σημαντικού τμήματος του ίδιου του κυβερνώντος κόμματος.
5) Στην Ελλάδα σήμερα, πέραν του ΣΥΡΙΖΑ, καμία σοβαρή εναλλακτική πρόταση εξουσίας δεν διαφαίνεται. Άλλωστε, παρεκτός από την οικονομική πολιτική και τα βάρη της, εκκρεμεί και μια σειρά από αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, σύμφωνες με το πολιτικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Και από αυτή την άποψη, λοιπόν, θα ήταν ανεύθυνο να παρατήσει η παρούσα κυβέρνηση την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας. Ποιο διάδοχο κυβερνητικό σχήμα και με ποια αξιοπιστία θα μπορούσε τάχα να διαχειριστεί πολιτικά το χάος που θα επακολουθήσει;
Συμπέρασμα: ο συσχετισμός δύναμης υπήρξε αναμφίβολα συντριπτικός εις βάρος της κυβέρνησης της Αριστεράς. Σήμερα παραμένει ακόμη καταφανώς αντίξοος. Ελπίζουμε ότι ολοένα και λιγότερο θα είναι τέτοιος προσεχώς. Υπό τον ευνόητο όρο, όμως, ότι θα επιτελέσουμε ενωμένοι το ηθικοπολιτικό χρέος που μας έλαχε ως ΣΥΡΙΖΑ. Κάτω από συνθήκες που δεν τις έχουμε επιλέξει ελεύθερα. Άρα κάτω από περιστάσεις που δεν μας επιτρέπουν ευρύτερα περιθώρια άσκησης πολιτικής, όπως κανονικά θα ευχόμασταν.
* Ο Κ. Σταμάτης είναι καθηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου στο Τμήμα Νομικής του ΑΠΘ
