ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΜΠΙΡΗ*
Η σκληρή και αδιάλλακτη στάση των δανειστών απέναντι στην ελληνική κυβέρνηση είχε πολλαπλές συνέπειες για την κοινωνία και το ίδιο το κυβερνητικό επιτελείο. Η διαχείριση του πανικού και του ηθικού κινδύνου ήταν κεντρικό μέλημα. Όμως αυτό που αντιμετωπίσαμε την προηγούμενη εβδομάδα έχει όνομα: δομική βία.
Ως δομική βία ορίζεται η βία η οποία ασκείται μέσω κοινωνικών και κρατικών δομών και που οδηγεί στον αποκλεισμό ολόκληρων ομάδων λόγω συγκεκριμένων χαρακτηριστικών, όπως το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ασθένεια, το εισόδημα, η κοινωνική τάξη, η εθνικότητα, μεταξύ άλλων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ελλάδα τελούσε υπό το καθεστώς δομικής βίας, αφού η κυβέρνησή της εξωθήθηκε στη σύναψη μιας συμφωνίας με την οποία τα συμφέροντα των λιγότερο ευνοημένων πολιτών δεν υποστηρίζονταν.
Ας δούμε πρώτα μερικά επιμέρους σημεία: η πρόταση με την οποία ο ελληνικός λαός κλήθηκε να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει την περασμένη Κυριακή (μέρα του δημοψηφίσματος) περιείχε περικοπές σε συντάξεις και μισθούς και ρήτρες με τις οποίες εγκαθιδρύονταν μόνιμοι μηχανισμοί «εξοικονόμησης» στο ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα. Δομές δηλαδή με τις οποίες το κράτος θα εξασφάλιζε πως μερίδα του πληθυσμού θα τελούσε μόνιμα υπό καθεστώς φτώχειας.
Περιείχε επίσης μέτρα με τα οποία και άλλες μερίδες του πληθυσμού, επιχειρηματίες, ξενοδόχοι και εστιάτορες, θα έπρεπε είτε να επέκτειναν την επιχείρησή τους είτε να την κλείσουν, λόγω της αβάσταχτης ρήτρας για τον ΦΠΑ. Με ένα μέτρο, δηλαδή, οι δανειστές δημιουργούσαν μεσοπρόθεσμα ανταγωνισμό, ευνοώντας μακροπρόθεσμα τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις οι οποίες, κάνοντας μεγαλύτερο τζίρο, ίσως θα ήταν σε θέση να καταβάλουν τον ΦΠΑ, σε αντίθεση με τους μικρούς επιχειρηματίες, οι οποίοι ουσιαστικά αποκλείονταν.
Αλλά ας το δούμε και συνολικά: Οι δομές των θεσμών φαίνεται πως δεν μπορούν να διαχειριστούν τη δημοκρατία, προτάσσοντας αντίθετα το τεχνοοικονομικό σκέλος της πολιτικής ως κάτι «αντικειμενικό» και «αδιάβλητο», σαν κάτι δηλαδή που αποκλείει τον κοινωνικό παράγοντα. Παράλληλα οι ίδιες οι δομές διακυβέρνησης της Ευρωζώνης αποκλείουν θεσμικούς παράγοντες χωρίς επαρκή αιτιολόγηση, όπως έγινε στο Eurogroup της 27ης Ιουνίου για παράδειγμα.
Επίσης οι διεργασίες που στόχο είχαν την ακύρωση του δημοψηφίσματος ισοδυναμούσαν με αποκλεισμό του λαού από τη δημοκρατική διαδικασία έκφρασης της βούλησής του. Αυτό το τελευταίο οδήγησε σε παρέμβαση του ίδιου του ΟΗΕ, η οποία κατέληγε: «Δημοκρατία σημαίνει αυτοδιάθεση και η αυτοδιάθεση συχνά απαιτεί δημοψηφίσματα».
Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με κάτι που ξεπερνά το ζήτημα της διαχείρισης των δημοσιονομικών και του χρέους. Έχουμε να κάνουμε με υφιστάμενες ή με προτεινόμενες δομές που έχουν ως στόχο να αποκλείσουν ομάδες από την κοινωνική πρόνοια, την αγορά εργασίας, την επιχειρηματικότητα, και εν τέλει τη διακυβέρνηση και τη λήψη αποφάσεων σχετικά με όλα αυτά. Έχουμε, τελικά, να κάνουμε με τη θεσμοθέτηση του αποκλεισμού· τον ορισμό της δομικής βίας.
Τι μας μένει, λοιπόν, να κάνουμε; Να αντισταθούμε με κάθε δυνατό τρόπο σε αυτόν τον θεσμοθετημένο αποκλεισμό. Με την οργάνωση δομών, που, αντί να αποκλείουν ολόκληρες μερίδες του πληθυσμού από τη συμμετοχή στην κοινωνία, προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ζητάμε την αλληλεγγύη όλων των λαών για την ενίσχυση της προσπάθειάς μας. Η Ελλάδα δεν αποτελεί «μεμονωμένο περιστατικό» και το διακύβευμα ξεπερνάει τα σύνορά της. Στη δομική βία, αντιτείνουμε τη δομική αλληλεγγύη.
* Η Δέσποινα Μπίρη είναι αρθρογράφος και ερευνήτρια στον τομέα της Υγείας
