ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΑΡΑΚΛΑ*
Στη Σοβιετική Ένωση υπήρχαν εκλογές, αλλά μόνο ένας υποψήφιος, που ποτέ δεν αμφισβητούσε το ισχύον δόγμα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση γίνονται εκλογές, και δη με πολλούς υποψήφιους, αλλά κανένας δεν πρέπει να αμφισβητεί το ισχύον δόγμα. Στη Σοβιετική Ένωση γίνονταν διαπραγματεύσεις, αλλά δεν επιτρεπόταν κάποιος σε αυτές να διαφοροποιηθεί από τη δογματικά υιοθετημένη πολιτική. Το ίδιο ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα.
Αυτό το στοιχείο είναι κοινό στην Σοβιετική και την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις ομολογουμένως πολύ σημαντικές διαφορές ανάμεσα στον μονοκομματισμό και τον πολυκομματισμό, ανάμεσα στον δογματικό κρατισμό και τη δογματική προσήλωση στην αγορά, ανάμεσα στην ελευθερία του λόγου και τη δίωξη των αντιφρονούντων, όπως και ανάμεσα στην πλήρη απασχόληση και την ανεργία, ανάμεσα στη γενική και την υπό όρους υγειονομική κάλυψη, ανάμεσα στην εύκολη και την υπό όρους πρόσβαση στον ανώτερο πολιτισμό ή και την ανώτατη παιδεία. Κι αυτό εξηγεί κάποια πράγματα.
Όταν στη Σοβιετική Ένωση γίνονταν αλλαγές πολιτικής, επειδή κάποιο μέτρο δεν απέδιδε, δεν επιτρεπόταν αίφνης στη Γεωργία να επισημάνει δημοσίως στη Ρωσία ότι έπρεπε να αλλάξει ο κεντρικός σχεδιασμός. Μόνον η ίδια η Ρωσία θα άλλαζε την πορεία, έτσι ώστε να μην έχει γίνει δημοσίως αποδεκτή καμία κριτική και να μπορεί η νέα γραμμή να εμφανίζεται ως απολύτως ταυτόσημη με την προηγούμενη. Αλλιώς η κεντρική εξουσία θα ομολογούσε ότι είχε κάνει λάθος και θα μειωνόταν το κύρος της.
Το ίδιο ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν επιτρέπεται αίφνης η Ελλάδα να επισημάνει στη Γερμανία ότι κάποιο μέτρο δεν αποδίδει, ακόμη και αν αφορά την ίδια την Ελλάδα. Η ίδια η κεντρική εξουσία θα αλλάξει πορεία όταν το κρίνει αυτή σκόπιμο, ώστε να μην έχει γίνει δημοσίως αποδεκτή καμία κριτική και η νέα γραμμή να εμφανισθεί ως αναλλοίωτα ταυτόσημη με την προηγούμενη, προκειμένου να μην φανεί ότι έγινε κάποιο λάθος.
Όσο περισσότερο θα μοιάζει η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη Σοβιετική Ένωση, όσο πιο πολύ θα εμφανίζει μια επιλογή πολιτικής ως μονόδρομο, για να σώσει το γόητρο των κεντρικών χωρών και των κεντρικών βαθμίδων εξουσίας της, τόσο περισσότερο θα κινδυνεύει να έχει την ίδια απόληξη με τη Σοβιετική Ένωση. Και η ΕΣΣΔ είχε ενσαρκώσει κάποτε το όραμα μιας ελεύθερης κοινότητας των λαών· εν τέλει όμως έγινε αντιληπτή ως φυλακή των λαών. Μακάρι να μη γίνει ποτέ αντιληπτή έτσι και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί, αν συμβεί αυτό, θα καταρρεύσει σε μια νύχτα, όπως η ΕΣΣΔ.
* Ο Γιώργος Φαράκλας διδάσκει πολιτική φιλοσοφία στο Πάντειο
