ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΜΠΙΡΗ
Αρκετή προσοχή δόθηκε τον τελευταίο καιρό στην κοινή υπουργική απόφαση που επιτρέπει την έκδοση βιβλιαρίου υγείας για τους ανασφάλιστους. Στη συνέντευξη Τύπου που παραχωρήθηκε οι αρμόδιοι υπουργοί δέχθηκαν ερωτήσεις γύρω από την εφαρμοσιμότητα του μέτρου. Στις απαντήσεις τους οι υπουργοί τόνισαν, ως όφειλαν, ότι η ρύθμιση αυτή αποσυνδέει, επιτέλους, την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας από το εργασιακό καθεστώς. Όντως, με αυτό το μέτρο παύει να υφίσταται ο αποκλεισμός ευπαθών ομάδων από τις δομές υγείας, ενώ γίνεται ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της καθολικής υγειονομικής πρόσβασης.
Αξίζει όμως σε αυτό το σημείο να αναλογιστούμε αν με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται η επίτευξη του στόχου της καθολικής πρόσβασης. Σίγουρα, όπως σημειώσαμε και παραπάνω, η ρύθμιση αυτή προσφέρει ανακούφιση σε πολλούς που, έως τώρα, βίωναν τον αποκλεισμό από τις υπηρεσίες υγείας. Πρέπει όμως επίσης να σημειώσουμε ότι αυτό το μέτρο ουσιαστικά αποτελεί ενδιάμεση ρύθμιση στον δρόμο προς μια συνολική υγειονομική μεταρρύθμιση, η οποία θα εξασφαλίζει καθολική πρόσβαση μακροπρόθεσμα, σε ένα σύστημα βιώσιμο και τεχνολογικά προηγμένο. Ο λόγος για τον οποίο ισχύει αυτό έχει να κάνει με τη θεώρηση της υγείας ως κοινωνικό αγαθό, και με την υποχρέωση του κράτους να «σεβαστεί, προστατεύσει και εκπληρώσει» το ανθρώπινο δικαίωμα στην υγεία.
Αν και το ανθρώπινο δικαίωμα στην υγεία αποτελεί ασαφή έννοια στο διεθνές δίκαιο, και ενώ πολλές ερμηνείες της είναι δυνατές, η υιοθέτηση της γλώσσας των δικαιωμάτων από μια κυβέρνηση με αριστερό πρόσημο συνδέεται με ορισμένες δεσμεύσεις, που καθιστούν σαφέστερη την έννοια του ανθρώπινου δικαιώματος στην υγεία. Και ενώ η σημασία του advocacy (βλ. "Συναντήσεις" 7.4.2015, /article/5449196/ugieis-nai-astheneis-isos-exasthenimenoi-oxi) δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, κυρίως σε ό,τι αφορά την προστασία δικαιωμάτων περιθωριοποιημένων ομάδων, η κυβέρνηση οφείλει επίσης να διαφυλάξει το δικαίωμα στην υγεία σε επίπεδο πληθυσμού.
Κεντρικό κομμάτι αυτής της προσπάθειας είναι η εξασφάλιση της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας χωρίς αποκλεισμούς. Γι' αυτό τον λόγο η έκδοση βιβλιαρίου ανασφάλιστου, ενώ κινείται προς την σωστή κατεύθυνση, δεν προχωράει αρκετά μακριά. Πρέπει να κινηθούμε προς την κατεύθυνση της δωρεάν φροντίδας στο σημείο παροχής υπηρεσιών, ανεξαρτήτως ασφάλισης, ιθαγένειας, ή οποιασδήποτε άλλης γραφειοκρατικής κατηγοριοποίησης. Εξάλλου, ο ρόλος των υγειονομικών υπαλλήλων δεν θα έπρεπε να περιλαμβάνει κατάταξη των ασθενών, πέρα από την αξιολόγηση της ανάγκης τους για φροντίδα.
Φυσικά, έχει ήδη διατυπωθεί η απορία σχετικά με το πώς θα χρηματοδοτηθεί αυτού του είδους η πρόσβαση. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τέτοιου είδους ερωτήματα φαίνεται να προεξοφλούν ότι η καθολική πρόσβαση σημαίνει αυτόματα και μη ορθολογική ιατρική φροντίδα. Καθώς όμως θα βελτιώνεται ο υγειονομικός αλφαβητισμός (health literacy), γίνεται στροφή προς τα γενόσημα και εφαρμόζονται κατευθυντήριες γραμμές για την παροχή φροντίδας (πράγματα που αποτελούν τα μεγάλα στοιχήματα της νέας ηγεσίας του υπουργείου Υγείας), τέτοιου είδους ερωτήματα θα αποδειχθεί πως δεν εκφράζουν ρεαλιστικά ενδεχόμενα.
Μένει, λοιπόν, να δούμε αν το βιβλιάριο ανασφάλιστου θα αποτελέσει το μεταβατικό στάδιο προς την πραγματικά καθολική πρόσβαση ή αν θα μεταλλαχθεί σε γραφειοκρατική υποχρέωση των πολιτών. Μέχρι τότε αξίζει να αναλογιστούμε πώς η παράδοση της Αριστεράς στην υπεράσπιση δικαιωμάτων μειονοτήτων μπορεί να συνδυαστεί με την προστασία δικαιωμάτων του συνόλου σε επίπεδο διακυβέρνησης.
* Η Δέσποινα Μπίρη είναι αρθρογράφος και ερευνήτρια στον τομέα της Υγείας
