ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ ΜΑΥΡΙΔΗ*
Τι ωραία και απλά που έχει επιλύσει το ιερατείο της μονοδιάστατης σκέψης των Βρυξελλών τα μείζονα ζητήματα της ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας και της θεωρίας της δικαιοσύνης. Τακτοποιημένα και ξεκάθαρα, αυτονόητα και δεδομένα (όπως κάθε μορφή ιδεολογικού λόγου), μια προσέγγιση «κοινής λογικής» που ταιριάζει στις κυρίαρχες ενοράσεις περί δικαιοσύνης -και στα συμφέροντα των ισχυρών. Επικαλούνται, λέει, την πιθανότητα «ηθικού κινδύνου ο οποίος δύναται να οδηγήσει σε ηθελημένες αθετήσεις υποχρεώσεων, υπονομεύοντας την κουλτούρα πληρωμών...» στη γνωμοδότησή τους σχετικά με το νομοσχέδιο για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Και αν δεν ξεχνάμε το δίδαγμα της μαρξιστικής σκέψης ότι τα υλικά συμφέροντα διαμορφώνουν εν πολλοίς τις κατηγορίες της συνείδησης, τότε γίνεται ίσως πιο φανερό σε τι αναφέρεται ο ηθικός κίνδυνος των δανειστών μας.
Ο ηθικός λοιπόν αυτός κίνδυνος, μια πραγματική βόμβα στα θεμέλια της καπιταλιστικής (και δη της νεοφιλελεύθερης εκδοχής) ηθικής, είναι το να μην αποπληρώσουν οι υπερ-χρεωμένοι και υποχρεωμένοι υπήκοοί τους τις υποχρεώσεις τους «στο ακέραιο» -ο κίνδυνος που οδηγεί στη διάλυση της οικονομίας των υπερχρεωμένων ατόμων και κρατών, στην αναρχία (δηλαδή στην ανατροπή της σχέσης κυρίαρχου και κυριαρχούμενου) και στην ηθική κατάπτωση των ίδιων των θυμάτων τους. Υπονομεύεται και κινδυνεύει, λένε, μια ολόκληρη «κουλτούρα», η κουλτούρα των αποπληρωμών των τοκογλύφων, που οι δανειστές, ως μόνοι αρμόδιοι ερμηνευτές της εγκόσμιας θεολογίας, θεωρούν ως το έσχατο θεμέλιο της ατομικής και συλλογικής ηθικής. Το αποτρόπαιο ηθικά αυτό είδος όντων που είναι τα μη συνεπή άτομα και οι λαοί, πρέπει να μάθουν διά παραδειγματισμού, διά της τιμωρίας, διά πυρός και σιδήρου, εάν χρειαστεί, ότι πρέπει πάση «θυσία» να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από τον δανεισμό τους για να επανέλθουν στον δρόμο της καπιταλιστικής αρετής - υποχρεώσεις όμως που είναι εν τέλει απεριόριστες και αυτονομημένες από οποιοδήποτε άλλο μέτρο ηθικής (π.χ. ο αυτοσεβασμός και η αξιοπρέπεια). Και εάν σε μερικές αρχαίες κοινωνίες το τίμημα της μη εκπλήρωσης των δανειστικών υποχρεώσεων ήταν ο εξανδραποδισμός του υπόχρεου, στις «ανθρωπιστικές» κοινωνίες του ύστερου καπιταλισμού συμβαίνει ακριβώς το ίδιο - χωρίς να λέγεται βεβαίως.
Όσον αφορά τους λαούς, η απώλεια της ανεξαρτησίας τους και η εξαθλίωση είναι το τίμημα που θα πληρώσουν για τη συλλογική ηθική τους κατάπτωση (όπως στήθηκε εδώ και πέντε χρόνια το σκηνικό με τους Έλληνες), η οποία χαρακτηρίζεται από μια λέξη - ύβρη που προκαλεί τον ύστατο ηθικό αποτροπιασμό και φρίκη στους ενάρετους, βεβαίως, δανειστές: «μπαταχτσήδες», αυτοί που ζουν παρασιτικά σε βάρος των ενάρετων. Όσον αφορά τα ίδια τα άτομα στις κοινωνίες της νεοφιλελεύθερης «ελευθερίας», θα πρέπει να ζουν για πάντα με τον φόβο του χρέους τους και στα ταπεινώνονται σε αυτό -και λόγω αυτής της ηθικής τους κατάπτωσης ο τρομερός θεός της προτεσταντικής καπιταλιστικής ηθικής (που αγαπάει μεν το χρήμα αλλά όχι τους ανθρώπους) θα τιμωρήσει σκληρά τις αμαρτίες τους αφαιρώντας τους ουσιαστικά το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή. Τι και αν αυτός ο «ηθικός κίνδυνος» σημαίνει ότι πολλοί θα μείνουν στον δρόμο ή θα πεινάσουν, τι και αν δοκιμάσουν την ύστατη ταπείνωση να τους διώξουν από το ίδιο τους το σπίτι που δεν μπορούν να ξεπληρώσουν -ο δανειστής είναι ταυτόχρονα και άτεγκτος δικαστής της ατομικής και συλλογικής ηθικής, ας πρόσεχαν και ας μην αμάρταναν δοκιμάζοντας τους απαγορευμένους καρπούς των δανείων που ο ίδιος τόσο απλόχερα και δελεαστικά τους πρόσφερε και ενίοτε δολίως τους υποχρέωσε (όσον αφορά τα κράτη) να πάρουν.
Η ηθική λοιπόν της καπιταλιστικής τάξης και ειδικά των δανειστών και η κουλτούρα των πληρωμών των τοκογλύφων διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο, μας λέει η γνωμοδότηση του μαντείου του Βρυξελλών, αν προστατευτούν οι κατοικίες των κατ' αυτούς μπαταχτσήδων, αν δεν αποπληρώσουν με το αίμα τους τα χρήματα που με τον τίμιο κόπο και ιδρώτα τους συγκεντρώνουν το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και οι τράπεζες και τα επενδύουν (με σύνεση; Μακάρι να ήταν αλήθεια) σε δάνεια, αναγκάζοντάς τους έτσι, αγανακτισμένοι για το κουτσούρεμα των κερδών τους, ως άλλος Κικέρων, να ανακράξουν: O tempora, O mores!
* Ο Ηρακλής Μαυρίδης διδάσκει κοινωνική φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
