Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Η μαύρη και αδήλωτη εργασία / Οι "αθέατες" μετανάστριες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η μαύρη και αδήλωτη εργασία / Οι "αθέατες" μετανάστριες

Οι υπάρχουσες δομές και το επίπεδο ανάπτυξης των κρατών πρόνοιας επιδρούν σημαντικά στη θέση των μεταναστριών στην αγορά εργασίας, πόσο μάλλον που στην Ευρώπη και στις ευρωπαϊκές κοινωνίες σοβεί μια μεγάλη κρίση φροντίδας (care crisis), η οποία, με την επικράτηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών, επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο. Ας μην ξεχνάμε ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι γυναικείες μεταναστεύσεις είναι κρίσιμης σημασίας για την ανασυγκρότηση της έμφυλης κατανομής εργασίας και αποτέλεσμα παγκόσμιων κοινωνικοοικονομικών διαδικασιών. Τα κράτη πρόνοιας συρρικνώνονται, ενώ, στο όνομα των νέων κυρίαρχων ιδεολογιών, η ιδιωτικοποίηση θεωρείται η λύση στην «αναποτελεσματικότητα» των δημόσιων υπηρεσιών φροντίδας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις κοινωνίες του ευρωπαϊκού Νότου, οι οποίες βρίσκονται σε ένα «χρόνιο χάσμα φροντίδας». Η εργασία των μεταναστριών καλύπτει μεγάλο τμήμα της ανάγκης για παροχή υπηρεσιών φροντίδας και μάλιστα σε ιδιωτικό επίπεδο (νοικοκυριά) προς παιδιά και ηλικιωμένους, αλλά και άτομα με ειδικές ανάγκες, με διαφορετικούς τύπους εργασίας (φροντίδα, καθαριότητα, συνοδεία κ.λπ.) αλλά και σχέσεις εργασίας (ιδιωτικά νοικοκυριά), εργαζόμενες είτε ως οικόσιτες ("εσωτερικές") είτε ως εξωτερικές.

Νέο μοντέλο φροντίδας

Παράλληλα, οι νεοφιλελεύθερης κατεύθυνσης μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στο κράτος πρόνοιας ενέτειναν την ακραία ευελιξία και απορρύθμιση της εργασίας, με την απόσυρση των ελάχιστων προστατευτικών επιπέδων προστασίας της απασχόλησης και οδήγησαν σε μεγαλύτερη μείωση της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων και στον περαιτέρω κατακερματισμό της δευτερογενούς αγοράς εργασίας. Συνέπεια είναι οι αλλαγές αυτές να έχουν διογκώσει αυτή τη δευτερογενή αγορά εργασίας που χαρακτηρίζεται από χαμηλές αμοιβές, επισφάλεια και έχουν παράλληλα πλήξει τα «προνόμια» της πρωτογενούς αγοράς εργασίας με την επίθεση στα δικαιώματα μερίδων /κατηγοριών εργαζομένων και την εξίσωση προς τα κάτω. Την ίδια στιγμή, οι πολιτικές λιτότητας, οι περικοπές στον δημόσιο τομέα και η μείωση των μισθών πλήττουν κατά κύριο λόγο την εργασία των γυναικών.

Επιπλέον, αναπαράγεται με τον τρόπο αυτό ένα μοντέλο φροντίδας βασισμένο στην οικογένεια και την εξατομικευμένη φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, σε αντίθεση με μια δημόσια συλλογική οργάνωση της αναπαραγωγικής αυτής εργασίας.

Ο οικιακός τομέας -ο δυνάμει μεγαλύτερος τομέας απασχόλησης των μεταναστριών- παρουσιάζει υψηλά επίπεδα μη τυπικής / αδήλωτης εργασίας. Χαρακτηρίζεται από τα αδιευκρίνιστα όρια μεταξύ δημόσιου - ιδιωτικού και μεταξύ σχέσεων αγοράς και μη αγοράς και τείνει να διατηρεί την οικιακή εργασία «αθέατη». Πρόκειται, επιπλέον, για μια εργασιακή σχέση που, επειδή βασίζεται στην αμοιβαία βοήθεια και στις σχέσεις οικειότητας που αναπτύσσονται από την καθημερινή συμβίωση με τα μέλη μιας οικογένειας, λειτουργεί με τρόπο που συσκοτίζει τις σχέσεις εξουσίας και εκμετάλλευσης καθώς και την απουσία δικαιωμάτων των μεταναστριών και ακινητοποιεί σε αρκετές περιπτώσεις τη διεκδικητική δυναμική των μεταναστριών, συσκοτίζοντας τον κοινωνικό αποκλεισμό και την απομόνωσή τους.

Ανασφάλιστες και παγιδευμένες

Οι μετανάστριες που εργάζονται στον οικιακό τομέα είναι συνήθως ανασφάλιστες, υποχρεώνονται να αγοράζουν μόνες τους τα ένσημά τους, ενώ ακόμα και όταν ασφαλίζονται, η ανυπαρξία ρυθμίσεων δεν εγγυάται τον μισθό, το ωράριο, τις άδειες ή τα επιδόματα, την καταβολή αποζημίωσης απόλυσης, καθώς και την πρόσβαση σε επίδομα ανεργίας μετά την απόλυση.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία πανελλαδικής έρευνας1 για τις μετανάστριες απασχολούμενες, ένα ποσοστό 48,7% κάνουν μεροκάματα σε σπίτια και ένα 43% έχουν μισθωτή εργασία. Σε ποσοστό 45% δεν αμείβονται σύμφωνα με συλλογικές συμβάσεις, 43,6% δηλώνουν ότι δεν τηρούνται τα ωράρια, 39% τα ρεπό, 44,7% οι άδειες και 53% οι άδειες μητρότητας. Από το σύνολο των απασχολουμένων, η πλειονότητα (57,2%) εργάζεται στον άτυπο τομέα της παροχής ιδιωτικών υπηρεσιών φροντίδας και οικιακών εργασιών και ασκεί επαγγέλματα όπως καθαρίστριες, οικιακές βοηθοί, babysitters κ.λπ. Σε ό,τι αφορά τις αμοιβές των μεταναστριών σημειώνεται ότι με μεροκάματο αμείβεται το 61,3% και με μισθό το 37,4%. Επίσης, το 42,5% των μεταναστριών δήλωσαν ανασφάλιστες, ενώ το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 50% για τις οικιακά εργαζόμενες.

Αν συνυπολογιστεί ότι σε ποσοστό 57% δεν έχουν κάνει άλλη δουλειά παρά την πολυετή διαμονή τους στη χώρα μας, αυτό σημαίνει μια παγίδα αδήλωτης εργασίας για τις μετανάστριες στον βαθμό επιπλέον που α) παραμένει συνδεδεμένη με την άδεια διαμονής, β) δεν έχουν πρόσβαση σε πληροφόρηση, χρόνο, γνώσεις, εκπαίδευση, κατάρτιση κ.ο.κ, που απαιτούνται για να περάσουν στην «κανονική αγορά εργασίας», αν και πολλές διαθέτουν σημαντικά προσόντα. Η παγίδευσή τους στην αδήλωτη εργασία τις αποστερεί επιπλέον από την πρόσβαση σε πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης και τα προγράμματα για τις Ειδικές Κοινωνικές Ομάδες (ΕΚΟ) στα οποία δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι μετανάστριες που είναι κάτοχοι νομιμοποιητικών εγγράφων.

Αξιοπρεπή εργασία - ζωή

Το εργατικό και φεμινιστικό κίνημα, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, οφείλουν να είναι αλληλέγγυα προς τα πιο ευάλωτα τμήματα του εργατικού (γυναικείου) δυναμικού και να μάχονται για την κατάργηση των παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους, διεκδικώντας λύσεις για μια αξιοπρεπή εργασία και επίπεδο ζωής για όλους και όλες, ντόπιες και μετανάστριες. Η ρύθμιση της οικιακής εργασίας, η διασφάλιση εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των οικιακά εργαζόμενων, καθώς και η πρόσβαση σε μαθήματα γλώσσας, κοινωνικές παροχές, κατάρτιση κ.λπ. εκ μέρους της πολιτείας συνιστούν δείγματα μιας προωθητικής διακυβέρνησης εκ μέρους της Αριστεράς, αλλά πιο συγκεκριμένα επί των προτάσεων πολιτικής θα επανέλθουμε.

*Μαρία Λιάπη (κοινωνιολόγος - μέλος γραμματείας του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής / Φύλου ΣΥΡΙΖΑ)

1 «Γυναικεία Μετανάστευση στην Ελλάδα» (2011) με τη συνεργασία των ΕΚΚΕ, Πάντειο Πανεπιστήμιο και ΚΓΜΕ «Διοτίμα» στο πλαίσιο του ΕΤΕ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Ένταξης Υπηκόων Τρίτων Χωρών).

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL