της Ιωάννας Μεϊτάνη
H ιστοσελίδα WatchTheMed.net είναι μια εξαιρετικά σημαντική προσπάθεια καταγραφής της κίνησης των μεταναστών που προσπαθούν να προσεγγίσουν την Ευρώπη από τα νότια θαλάσσια σύνορά της, δηλαδή από τη Μεσόγειο. Η καταγραφή γίνεται από τη σκοπιά της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των μεταναστών και σε έναν ειδικά διαμορφωμένο διαδραστικό χάρτη αποτυπώνει τα ατυχήματα, τις επαναπροωθήσεις, τους θανάτους, τις διασώσεις και ό,τι άλλο έχει να κάνει με πλοία στα οποία επιβαίνουν μετανάστες με κατεύθυνση την Ευρώπη. Όπως είναι κατανοητό, ένα πολύ μεγάλο μέρος της καταγραφής αφορά την Ελλάδα. Πλήθος οι κόκκινες τελίτσες στο χάρτη με τους θανάτους μεταναστών κοντά στα ελληνικά νησιά. Πλήθος οι αναφορές για απαράδεκτη μεταχείριση και παράνομη συμπεριφορά εκ μέρους των ελληνικών αρχών.
Ας δούμε μερικά στοιχεία, και καταρχήν τι ακριβώς είναι και πώς αυτοπροσδιορίζεται το εγχείρημα αυτό. Παραθέτω δυο μικρά αποσπάσματα από την «ταυτότητά» τους, όπως παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα:
Το WatchTheMed είναι ένα διαδικτυακό παρατηρητήριο για τους θανάτους και τις παραβιάσεις δικαιωμάτων των μεταναστών στα θαλάσσια σύνορα της ΕΕ. Συγκροτήθηκε το 2012 ως μέρος της καμπάνιας «Boats4People» στην κεντρική Μεσόγειο, και σήμερα περιλαμβάνει ένα μεγάλο δίκτυο οργανώσεων, ακτιβιστών και ερευνητών. Συνεργαζόμενο διεθνώς με οργανώσεις για τα δικαιώματα των μεταναστών, ακτιβιστές, ερευνητές, μετανάστες και ναυτικούς στο χώρο της Μεσογείου και πέρα από αυτόν, και χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες χαρτογράφησης, το WatchTheMed προσπαθεί να καταγράφει τους θανάτους και τις παραβιάσεις, δηλαδή το δομικό προϊόν της στρατιωτικοποίησης στα νότια σύνορα της Ευρώπης. […]
Με την τεκμηρίωση που παράγει, το WatchTheMed στοχεύει να στηρίξει τη δουλειά των οργανώσεων που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των μεταναστών, να ενημερώνει τους μετανάστες για τα δικαιώματά τους και την ασφάλειά τους στη θάλασσα, να πιέζει τις αρχές να τηρούν τις υποχρεώσεις τους στη θάλασσα, να υποστηρίζει τις τρέχουσες καμπάνιες των συγγενών των θυμάτων και των αγνοουμένων, και να στηρίζει τις νομικές διαδικασίες ενάντια σε αυτούς που παραβίασαν τα δικαιώματα των μεταναστών.
Οι αναφορές και η Γραμμή Εκτάκτου Ανάγκης
Στην ιστοσελίδα WatchTheMed.net, πέρα από τον διαδραστικό χάρτη, δημοσιεύονται έρευνες, επιστολές προς τις αρχές, περιγραφές θυμάτων, καταγεγραμμένα περιστατικά. Από αυτή την τελευταία κατηγορία, μερικά παραδείγματα -- σε τίτλους (ο κατάλογος είναι μεγάλος):
9 Δεκ. 2013, 13:59 / Τσεσμέ (TR) -- Ν. Χίος (GR)
Ναυάγιο -- 3 νεκροί, τουλάχιστον 7 αγνοούμενοι, 32-39 επιζώντες
6 Μαρ. 2014, 22:21 / Νησίδες Οινούσσες, κοντά στη Ν. Χίο (GR)
3 μετανάστες τραυματίες από πυροβολισμούς ελλήνων λιμενικών
15 Απρ. 2014, 13:55 / Μεντερές (TR) -- Ν. Σάμος (GR)
6 Σύριοι νεκροί, 3 επιζώντες, 7 αγνοούμενοι
11 Ιουλίου 2014, 13:25 / 10 μίλια ΒΑ Ν. Σάμου, Καρλόβασι
Βύθιση 15μετρου σκάφους, 20 νεκροί.
Προσφάτως, το WatchTheMed καθιέρωσε τη λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής εκτάκτου ανάγκης, όπου μπορούν να τηλεφωνούν μετανάστες επιβαίνοντες σε πλοία που βρίσκονται σε κίνδυνο, ώστε η ομάδα του WatchTheMed να ειδοποιεί τις τοπικές αρχές και να παρακολουθεί την εξέλιξη της υπόθεσης. Αυτό ασκεί ακόμη μεγαλύτερη και πιο άμεση πίεση στις αρχές, οι οποίες δεν μπορούν πια να αρνηθούν πως έχουν λάβει το σήμα κινδύνου και ξέρουν ότι κάποιος παρακολουθεί και καταγράφει τις κινήσεις τους. Τα περιστατικά καταγράφονται λεπτομερώς, από την ώρα που θα ληφθεί το σήμα κινδύνου μέχρι την αντίδραση των αρχών, την εξέλιξη της επιχείρησης διάσωσης (ή της επαναπροώθησης), την έκβασή της, τις μαρτυρίες των μεταναστών. Δημοσιεύουμε εδώ δύο τέτοιες αναφορές, μια του Οκτωβρίου του 2014 και μια πολύ πρόσφατη, αρχές Μαρτίου 2015, με τη σημείωση ότι είναι από τις πιο «ελαφριές» περιπτώσεις.
Watch The Med Alarm Phone -- 25/26 Οκτ. 2014
Κωδικός υπόθεσης: 2014_10_25_pushback_CHIOS-GR-CESME-TR
Τύπος υπόθεσης: Επιχείρηση επαναπροώθησης από έλληνες λιμενικούς
Πρόοδος περιστατικού: Σε εξέλιξη (τελευταία ενημέρωση: 31.10.2014)
Χρόνος και τόπος περιστατικού: Νύχτα της 25ης/26η Οκτ. 2014, μεταξύ Χίου (GR) και Τσεσμέ (TR)
Σύντομη περιγραφή: Ο μάρτυρας D. ανέφερε σχετικά με επιχείρηση επαναπροώθησης από την Ελληνική Ακτοφυλακή, όταν ο ίδιος και άλλοι 32 επιβάτες, όλοι συριακής υπηκοότητας και συμπεριλαμβανομένης μιας εγκύου, αναχώρησαν από το Τσεσμέ της Τουρκίας για να φτάσουν στο ελληνικό νησί της Χίου με μια λαστιχένια βάρκα το βράδυ της 25ης προς 26η Οκτωβρίου 2014. Η Ελληνική Ακτοφυλακή ανέκοψε την πορεία του σκάφους και στη συνέχεια ακτοφύλακες επιβιβάστηκαν πάνω, αφαίρεσαν το ντεπόζιτο του κινητήρα και τρύπησαν το σκάφος. Η ακτοφυλακή εγκατέλειψε το σκάφος στα τουρκικά χωρικά ύδατα, χωρίς κινητήρα και με μια τρύπα στο σκάφος. Οι επιβάτες κατόρθωσαν να καλέσουν την τουρκική ακτοφυλακή που τους διέσωσε και τους μετέφερε πίσω στο Τσεσμέ.
Watch The Med Alarm Phone -- 5 Μαρτ. 2015
Κωδικός υπόθεσης: 2015_03_05-AEG4
Τύπος υπόθεσης: Σκάφος σε κίνδυνο στα Στενά της Μυτιλήνης
Πρόοδος περιστατικού: Ολοκληρωμένο
Τόπος περιστατικού: Ανοιχτά των ακτών της Λέσβου (GR)
Σύντομη περιγραφή: Η βάρδια της Τηλεφωνικής Γραμμής Εκτάκτου Ανάγκης δέχτηκε κλήση κινδύνου από το Αιγαίο Πέλαγος το βράδυ της 5ης Μαρτίου 2015. Το τηλεφώνημα προερχόταν από ανθρώπους που βρισκόταν πάνω σε σκάφος ανάμεσα στην Τουρκία και το ελληνικό νησί της Λέσβου. Υποστήριξαν ότι υπήρχαν περίπου 40 επιβάτες στο σκάφος, μεταξύ των οποίων γυναίκες, παιδιά και βρέφη. Δεν μπορούσαν να προσδιορίσουν το ακριβές στίγμα τους, αλλά είπαν ότι ήταν κοντά στο νησί και ότι ήταν σε θέση να δουν τα σπίτια, τα αυτοκίνητα που κινούνταν, καθώς και φώτα που έμοιαζαν να είναι από αεροδρόμιο. Ζήτησαν να ενημερώσουμε την ακτοφυλακή για να πραγματοποιήσει επιχείρηση διάσωσης. Πιθανώς λόγω έλλειψης μονάδων στο τηλέφωνο, η κλήση διεκόπη.
Η ομάδα μας επικοινώνησε με το Κέντρο Διάσωσης στη Μυτιλήνη και μετέφερε τις πληροφορίες. Μας δήλωσαν ότι το σκάφος είχε φτάσει ήδη στις ακτές και ότι άρχιζε μια αποστολή αναζήτησης και διάσωσης. Η ομάδα ενημέρωσε επίσης την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης και την Ύπατη Αρμοστεία. Η τηλεφωνική επικοινωνία με τους ανθρώπους στο σκάφος ήταν πλέον αδύνατη. Η Κεντρική Υπηρεσία της Ακτοφυλακής ήρθε σε επαφή με την ομάδα μας, με διάθεση συνεργασίας, και μας ζήτησε να επιβεβαιώσουμε τον αριθμό τηλεφώνου των επιβατών, δεδομένου ότι το νούμερο που είχαν δεν απαντούσε. Αποδείχθηκε ωστόσο ότι είχαμε τον ίδιο αριθμό. Μας ενημέρωσαν ότι είχαν βρει μια ομάδα που είχε φτάσει ήδη στο νησί και τώρα έπρεπε να εξακριβωθεί αν ήταν η εν λόγω ομάδα. Ώρες αργότερα, η ομάδα μας έλαβε μια άλλη κλήση από την Κεντρικά Υπηρεσία της Ακτοφυλακής και ρωτήθηκε αν ήμασταν από το WatchTheMed. Δήλωσαν ότι η επιχείρηση διάσωσης είχε ολοκληρωθεί και επιβεβαίωσαν ότι είχαν βρει μια ομάδα, κυρίως πρόσφυγες από τη Συρία, κοντά στο αεροδρόμιο της Μυτιλήνης. Όλοι, μεταξύ των οποίων και παιδιά, ήταν σε καλή κατάσταση υγείας και ασφαλείς.
μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης
Μπορούν οι εκλογές να αλλάξουν κάτι;
Αφορμή για τούτο άρθρο, πέρα από το ενδιαφέρον που έχει έτσι κι αλλιώς το εγχείρημα WatchTheMed, ήταν το παρακάτω γεγονός: Στο newsletter Μαρτίου του γερμανικού αντιρατσιστικού περιοδικού Kompass δημοσιευόταν ένα άρθρο με τίτλο «Μπορούν οι εκλογές να αλλάξουν κάτι;», όπου περιγραφόταν η έως τώρα τραγική κατάσταση σε σχέση με την αντίδραση των ελληνικών αρχών στις κλήσεις που τους μεταφέρονταν από την Γραμμή Εκτάκτου Ανάγκης του WatchTheMed και εκφράζονταν αμφιβολίες για το κατά πόσον μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου η κατάσταση θα βελτιωνόταν. Ο Χ., συνεργάτης του WatchTheMed και μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Kompass, σχολίασε μια βδομάδα έπειτα από τη δημοσίευση του άρθρου:
«Έως τώρα υπήρχαν σοβαρές αμφιβολίες στην ομάδα της Γραμμής Εκτάκτου Ανάγκης για το εάν και το πότε μπορούσε να ενημερωθεί η Ελληνική Ακτοφυλακή σε περιπτώσεις κινδύνου, χωρίς να εκτεθούν οι μετανάστες στην πιθανότητα επαναπροώθησής τους. Οι δυο παραπάνω αναφορές [αυτές που δημοσιεύονται εδώ] τεκμηριώνουν πολύ γλαφυρά ότι η συμπεριφορά της Ελληνικής Ακτοφυλακής παρουσιάζει, τουλάχιστον σε αυτές τις δύο περιπτώσεις, στροφή 180 μοιρών προς το καλύτερο, πράγμα το οποίο, κατά τη γνώμη μου, εξηγείται μόνο από την αλλαγή κυβέρνησης και πολιτικής ηγεσίας στο υπουργείο. Ωστόσο, πρέπει εδώ να προσθέσω ότι η αλλαγή αυτή και η εμφανής θετική διάθεση των αρχών τόσο στο τηλέφωνο όσο και στην επιχειρησιακή τους δράση σε καμία περίπτωση δεν εγγυάται ότι θα εξαφανιστούν τα φαινόμενα επαναπροώθησης ή εγκατάλειψης ανθρώπων που κινδυνεύουν στο Αιγαίο. Γνωρίζουμε ότι όχι μόνο στην Αστυνομία, αλλά και στην Ακτοφυλακή απασχολούνται μέλη και οπαδοί της φασιστικής Χρυσής Αυγής. Και αυτοί --σίγουρα και ενάντια σε παραινέσεις προϊσταμένων-- είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν να επαναπροωθούν ή να εγκαταλείπουν ανθρώπους στο έλεος του κινδύνου, τουλάχιστον όσο νιώθουν ότι η δράση τους μένει απαρατήρητη. Γι' αυτό και θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό το εγχείρημα της Γραμμής Εκτάκτου Ανάγκης. Η αρχική μας ανησυχία, ότι η συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ με το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα ΑΝΕΛ δεν θα οδηγούσε σε βελτιώσεις στην μεταναστευτική πολιτική, ευτυχώς δεν επιβεβαιώθηκε. Και, προς το παρόν τουλάχιστον, θα άλλαζα τον τίτλο του άρθρου από ερώτηση σε κατάφαση: Κάτι μπορούν να αλλάξουν οι εκλογές!». Το σχόλιο το έλαβα μέσω προώθησης στο μέηλ μου, και επειδή ήταν συγκινητικό αλλά και μια είδηση χαράς, θεώρησα πολύ σημαντικό να την διαδώσουμε. Δείχνει πως μια αλλαγή στάσης, οφειλόμενη προφανώς στο ήθος του νέου υπουργού Ναυτιλίας, Θοδωρή Δρίτσα, όχι μόνο δηλώνει αλλαγή πολιτικής, αλλά σώζει και ζωές. Ας το σκεφτούμε και για άλλα κομμάτια του κρατικού μηχανισμού, και ιδίως για την Αστυνομία.
Γλυπτά από πάγο του βραζιλιάνου καλλιτέχνη Νέλε Αζεβέντο, Βερολίνο, Σεπτέμβριος 2009 (από το streetartutopia.com)
