ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ
Η έννοια των «ισοδυνάμων» μπήκε στο καθημερινό λεξιλόγιο από τις απαιτήσεις της τρόικας. Επρόκειτο για την υποχρέωση κάλυψης ενός ποσού από εναλλακτικές πηγές, σε περίπτωση που η προτεινόμενη πηγή εθεωρείτο ακατάλληλη από την κυβέρνηση. Οι συνήθεις στόχοι για την ανεύρεση των ισοδυνάμων ήταν οι οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά αδύναμοι.
Στην παρούσα φάση, η αναγκαιότητα για ισοσκελισμένους ή ελαφρώς πλεονασματικούς προϋπολογισμούς επιβάλλει τον άμεσο και δραστικό αναπροσανατολισμό των εσόδων και των δαπανών του Δημοσίου. Με τη νέα κυβέρνηση, έχουν δημιουργηθεί προϋποθέσεις για ριζικές και αποτελεσματικές αλλαγές τόσο στην αναζήτηση των πόρων όσο και στην κάλυψη των αναγκών. Σήμερα πλέον, είναι δυνατόν να προσανατολιστεί η προσπάθεια προς τους «έχοντες και κατέχοντες» που επί δεκαετίες βρίσκονταν στο απυρόβλητο. Οι προϋποθέσεις γι' αυτόν τον αναπροσανατολισμό είναι περισσότερο ώριμες από ποτέ.
H θλιβερή οικονομική πορεία που κορυφώθηκε το 2010-2014, σε συνδυασμό με τις μεθοδευμένες πιέσεις που δέχεται η Ελλάδα επί των δημοσιονομικών και των δανειακών υποχρεώσεων, ανέδειξαν μια μεγάλη αλήθεια. Κατέστη σαφές ότι η άνιση κατανομή των βαρών και η άνιση κατανομή του οφέλους οδήγησε οικονομία και κοινωνία σε περιπέτειες. Όλοι πλέον έχουν καταλάβει ότι το παρασιτικό σύστημα, ενώ συνέβαλε ελάχιστα, απορροφούσε δυσανάλογο πλούτο, χωρίς από τα υπερκέρδη να δημιουργήσει μια υγιή και ανταγωνιστική οικονομία. Επιπλέον, όταν πλέον αυτό δεν ήταν αρκετό, κατέφαγε και τις ίδιες τις σάρκες της χώρας: τα μελλοντικά εισοδήματα, τη δημόσια περιουσία, τις δημόσιες επιχειρήσεις, τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων. Λεηλάτησε τους κόπους και τα όνειρα εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτό ήταν το success story της ελληνικής ολιγαρχίας.
Όσοι συμμετείχαν και υποστήριξαν αυτό το «μοντέλο ανάπτυξης», αποδείχθηκαν όχι μόνο μεροληπτικοί υπέρ των ευκατάστατων στρωμάτων και ενός παρασιτικού συστήματος, αλλά και υπαίτιοι της οικονομικής-κοινωνικής περιπέτειας που ζούμε.
Είναι γνωστό ότι, σε συνθήκες άνισης κατανομής ισχύος, η κρίση μπορεί να αξιοποιηθεί για την αλλαγή των όρων του παιχνιδιού. Ορισμένοι εξακολουθούν να προσπαθούν να μετατρέψουν την κρίση σε ευκαιρία για ίδιον όφελος, παρά την εθνική περιπέτεια και την απόδειξη ότι μόνο διά της καταστροφής, στο έδαφος των ερειπίων και με την εκμετάλλευση της τραγωδίας, μπορεί να εμπεδωθεί η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία.
Αυτή ήταν η «λογική» στη διάρκεια των Μνημονίων, αυτή είναι και σήμερα. Αν δεν υπάρχει κρίση, την κατασκευάζουμε. Αν υπάρχει, τη συντηρούμε. Η «κρίση ως ευκαιρία» ώστε: να αναγκαστεί η νέα κυβέρνηση να υπαναχωρήσει, να καταστεί ανακόλουθη και αναξιόπιστη, ει δυνατόν να συνθηκολογήσει πλήρως, να οδηγηθεί σε σύγκρουση σε ναρκοθετημένα πεδία, να συμπράξει με αυτούς που σχεδιάζει να πολεμήσει. Να αποδεχθεί η κοινωνία σε Ελλάδα και Ευρώπη ότι η λιτότητα για τους πολλούς και η ευημερία για τους λίγους είναι απαράβατος κανόνας. Αυτό μένει να αποδειχθεί. Αναποτελεσματικός πάντως είναι.
Σε αυτές τις συνθήκες, μια πολιτική αντιμετώπισης των επιθέσεων στη βάση της δημοσιονομικής στενότητας είναι τα αριστερά ισοδύναμα, όχι μόνο για αποτελεσματικό κυβερνητικό έργο, αλλά για την ίδια την επιβίωση της χώρας. Η ανάπτυξη με μείωση των ανισοτήτων αναδεικνύεται πλέον σε εθνικό στόχο.
Η έννοια των ισοδυνάμων αντιστοιχεί κυρίως στο επίπεδο της τρέχουσας οικονομικής διαχείρισης των πόρων. Ωστόσο, ουσιαστικό αποτέλεσμα θα πρέπει να αναζητηθεί στον συνδυασμό πολιτικών, θεσμών και μηχανισμών, δηλαδή σε ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις με κοινωνικό πρόσημο. Αυτό, μεταξύ άλλων, σημαίνει:
Δίκαιη κατανομή των βαρών, αλλά και άμεση αποκατάσταση των αδικιών τού παρελθόντος, στο πλαίσιο του νομικού-φορολογικού πλαισίου.
Δημιουργία προϋποθέσεων (θεσμικών, οικονομικών, συνδικαλιστικών) για τον περιορισμό των στρεβλώσεων της αγοράς, που αυξάνουν το κόστος παραγωγής και τις τιμές καταναλωτή.
Διαχείριση των δημόσιων πόρων (προμήθειες, επενδύσεις) και των ευρωπαϊκών κονδυλίων με κριτήρια και διαδικασίες για τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα και διάχυση του οφέλους σε επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες και μισθωτούς, αντί για περιορισμό σε στενό κύκλο. Η υλοποίηση των ανωτέρω προϋποθέτει την αποκαθήλωση των μηχανισμών αναπαραγωγής πελατειακών σχέσεων, οικειοποίησης του δημόσιου χρήματος και των κονδυλίων από την Ε.Ε.
Ο αναπροσανατολισμός των επιβαρύνσεων και του οφέλους, με την εφαρμογή των αριστερών ισοδυνάμων, θα έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην πραγματική οικονομία, στην απασχόληση, στα έσοδα του Δημοσίου και τελικά στην ανάπτυξη.
* Ο Ευάγγελος Νικολαΐδης διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
