Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Να ανακτήσουμε την έννοια της ταξικής πάλης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Να ανακτήσουμε την έννοια της ταξικής πάλης

συνέντευξη της Ροσάνα Ροσάντα στον Γιώργο Σουβλή

*Ξεκινώντας, θέλω να σας ρωτήσω πώς βλέπετε την εξέλιξη του γυναικείου ζητήματος τις τελευταίες δεκαετίες;

Η κατάσταση των γυναικών έχει βελτιωθεί σε σχέση με τη δεκαετία του 1970. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα όσον αφορά τη χειραφέτησή τους. Για παράδειγμα, στην Ιταλία συμμετέχουν ισότιμα στην κυβέρνηση, κάτι το οποίο δεν συνέβαινε παλιότερα. Παρά ταύτα, οι πιο ριζοσπαστικές εκδοχές φεμινισμού προβαίνουν στη διάκριση μεταξύ «χειραφέτησης» και «γυναικείας απελευθέρωσης». Ο πρώτος όρος συνεπάγεται την εξίσωση των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, ενώ ο δεύτερος θεωρεί ότι αυτή η ισότητα είναι υπό διακύβευση, καθώς η ανδρική κυριαρχία συνεχίζει να επιβιώνει.

* Πηγαίνοντας λίγο πιο πίσω χρονικά, τι έχετε να πείτε για τη στάση του ΚΚΙ, όντας μέλος του, έναντι του γυναικείου ζητήματος;

Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή, θα έλεγα ότι δεν υπήρχε διάκριση ούτε στον Τολιάτι ούτε στο ΚΚΙ μεταξύ του γυναικείου ζητήματος και της διεκδίκησης των υπόλοιπων δικαιωμάτων. Το αντίθετο. Η σχέση ανδρών και γυναικών αναγόταν σε μια από τις πολλές κοινωνικές αντιφάσεις που παράγονταν εντός του καπιταλισμού, παρότι είναι ένα ζήτημα πολύ παλιότερο του καπιταλισμού και, κατά βάση, ανθρωπολογικής φύσης. Για αυτό το ζήτημα θα εκδώσω προσεχώς ένα βιβλίο στο οποίο συζητάμε με τον Ετιέν Μπαλιμπάρ

* Στην ιστοριογραφική συζήτηση γύρω από την πορεία του ΚΚΙ υπάρχει μια σημαντική τάση η οποία διατείνεται ότι ορισμένες πολιτικές επιλογές του, όπως ο ιστορικός συμβιβασμός ή η διάλυση του ΚΚΙ, ήταν αναπόφευκτες. Συμφωνείτε;

Δεν καταλαβαίνω την έννοια «αναπόφευκτες» όταν πρόκειται για τις πολιτικές αντιφάσεις της καπιταλιστικής κοινωνίας. Τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο. Η επιλογή της συσκότισης της ταξικής πάλης είναι μια πολιτική επιλογή, υπαγωγής στον καπιταλισμό σε μια ιστορικά συγκεκριμένη του φάση, σήμερα την παγκοσμοποιημένη-χρηματοπιστωτική. Γενικότερα, νομίζω ότι πρώτα από όλα πρέπει να τονίσουμε ξανά και να ανακτήσουμε την ταξική διάσταση της κοινωνίας, όψη που συσκοτίστηκε από το 1989 και μετά, με ευθύνη των κομμουνιστικών κομμάτων και των κρατών του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

* Ο Γκράμσι είναι ο πολυσυζητημένος θεωρητικά και ταυτόχρονα ο ετερόκλητα χρησιμοποιημένος πολιτικά σε σχέση με όλους του μαρξιστές του 20ού αιώνα. Μια από τις πιο αμφιλεγόμενες χρήσεις του έγιναν και από το ΚΚΙ.

Ο Γκράμσι είναι ένα στοχαστής της κρίσης, του εργατικού κινήματος και της επανάστασης στην Δύση, έτσι όπως αυτά εκτυλίχθηκαν μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τότε η ιταλική κοινωνία έχει αλλάξει: από αγροτική έγινε βιομηχανική, η οποία μετέχει στο νεοφιλελεύθερο μοντέλου που κυριαρχεί σε ολόκληρη την Δύση. Μεγάλο μέρος των αριστερών κομμάτων και των συνδικάτων έχουν συναινέσει στην εξέλιξη αυτή. Η ιστορική και κοινωνική μέθοδος ανάλυσης του Γκράμσι μας δείχνει ότι το συγκεκριμένα ιστορικό συγκείμενο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Το ΚΚΙ, ωστόσο, επέλεξε να πριμοδοτήσει μια συγκεκριμένη «μετριοπαθή» εκδοχή του Γκράμσι, η οποία δεν σχετιζόταν με τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 στις οποίες έδρασε πολιτικά και στοχάστηκε θεωρητικά, αλλά προσαρμοζόταν αρμονικά στην μορφή του ρυθμισμένου καπιταλισμού που επικράτησε μεταπολεμικά. Ήταν μια επιλογή που ο Γκράμσι δεν έκανε ποτέ. Σίγουρα από το έργο του απουσιάζει, καθώς έμεινε πολλά χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής του, στη φυλακή και στο νοσοκομείο, μια αποτίμηση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» -- ζήτημα το οποίο σίγουρα θα είχε συζητήσει με τον Πιέρο Σράφα· κάτι που δεν μάθαμε ποτέ, βέβαια.

*Έχετε ταυτιστεί με τη μακρόχρονη πορεία της εφημερίδας «il Manifesto». Πώς θα αποτιμούσατε, με λίγα λόγια, αυτή την εμπειρία;

Η εμπειρία μου είναι εγγεγραμμένη στην ευρύτερη αναδίπλωση της Αριστεράς μπροστά στα ερωτήματα που προέκυψαν από την ίδια της ανάπτυξη. Η αναδίπλωση αυτή επηρέασε και τη συντακτική ομάδα της εφημερίδας, με αποτέλεσμα οι ιδρυτές να χωριστούν σε αυτούς που ήλπιζαν και σε αυτούς που δυσπιστούσαν έναντι μιας ουσιαστικής αντιπολίτευσης του ΚΚΙ. Ούτε εκείνοι που επέστρεψαν στο ΚΚΙ ούτε εκείνοι που έμειναν εκτός αυτού υπερέβησαν την απομόνωσή τους: το κόμμα έχασε, από τη δεκαετία του 1980, την ψυχή του, το στοιχείο δηλαδή που το καθιστούσε, ένα από τα πιο έξυπνα κόμματα «επαναστατικής αντιπολίτευσης» στην Δύση.

* Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση του 2008, μεταξύ άλλων, ανέδειξε την ιδεολογική συγκάλυψη της ταξικής πάλης, που είχε παραγάγει ο κυρίαρχος λόγος. Υπάρχει τρόπος τα αριστερά κόμματα σήμερα να εκπροσωπήσουν τα εργαζόμενα στρώματα, τα οποία έχουν πληγεί από την κρίση;

Δεν νομίζω ότι η κρίση του 2008, μια απολύτως εσωτερική κρίση του καπιταλισμού, έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στην ξεχασμένη ταξική αντίθεση. Στην Ιταλία, την Γαλλία, τη Γερμανία, όπως και στην Ισπανία, υπήρξε μια πραγματική συσκότιση του μαρξισμού, ως θεωρία της ταξικής πάλης, και των συναφών με αυτόν πρακτικών. Το μεγάλο μέρος των κομμουνιστικών κομμάτων φαίνεται να έχουν ξεχάσει το ίδιο το κλειδί, ενώ, αντίθετα, κατά τη διάρκεια της κρίσης, η ταξική πάλη από μέρους των αντιπάλων έχει ενταθεί. Σας συστήνω το βιβλίο του Luciano Gallino, La lotta di classe dopo la lotta di classe (2012), τις απόψεις του οποίο συμμερίζομαι απολύτως.

* Από το 2000 και μετά παρατηρούμε μια επανεμφάνιση του μαρξισμού ως εννοιολογικού οπλοστασίου κατανόησης της κοινωνικής πραγματικότητας λόγω της επανεμφάνισης πολιτικών δυνάμεων αμφισβήτησης (τόσο κομμάτων όσο και κινημάτων) του νεοφιλελευθερισμού. Το χάσμα θεωρίας και πράξης ωστόσο συνεχίζει να είναι μεγάλο. Βλέπετε να υπάρχουν πιθανότητες γεφύρωσής του στην παρουσία ιστορική συγκυρία;

O Μαρξ δεν ήταν ποτέ περιθωριοποιημένος: πολεμήθηκε σκληρά από τις πολιτικές δυνάμεις του φασισμό, της χρηστιανοδημοκρατίας και από ορισμένες σοσιαλιστικές τάσεις. Δεν βλέπω όμως σήμερα την επιστροφή της μαρξιστικής σκέψης στη Δυτική Ευρώπη ή στην Αμερική. Δεν ξέρω αρκετά για τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά από το ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα στην Ιταλία εκτίμησα την σαφήνεια και την λεπτότητα των αναλύσεών του. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα αντιμετωπίσει τώρα μια πολύ περίπλοκη φάση του αγώνα και παράλληλα έχει την ανάγκη να δημιουργήσει συμμαχίες για την μετάβαση. Όπως και να έχει, θα είναι ένα πολύ καλό μάθημα για την υπόλοιπη φτωχή ευρωπαϊκή Αριστερά.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL