Ο δημόσιος χώρος του σχολείου, στον οποίο συναντώνται και συγκρούονται οι αυριανοί πολίτες με τους σημερινούς δασκάλους, οι νέες συνήθειες με τις παλιές ιδέες, η γνώση με τις δεξιότητες, είναι δυνάμει επαναστατικός χώρος. Η προνομιακή του θέση σε σύγκριση με άλλους δυνάμει επαναστατικούς δημόσιους χώρους (όπως για παράδειγμα τα δημόσια ΜΜΕ) συνίσταται στην ηλικία των κυρίων κοινωνών: οι μικροί μαθητές, τα παιδιά των σημερινών συμπολιτών μας, θα καθορίζουν αύριο τις τύχες του κόσμου.
Η άλωση των πιο δυναμικών δημόσιων χώρων, εκείνων που ασκούν καθοριστική επιρροή στις κοινωνικές επιλογές, αποκτά πρώτη προτεραιότητα για την εξουσία, που επιδιώκει την απονεύρωση της κοινωνίας. Έτσι είδαμε τελευταία τις ραγδαίες εξελίξεις στον χώρο της δημόσιας ενημέρωσης. Η εξουσία, μετά από μακρόχρονη προσπάθεια άλωσης της ΕΡΤ, επιχειρεί την τελική της αναμέτρηση με τη δημόσια ενημέρωση.
Η πρόσφατη κατάληψη και η εναλλακτική λειτουργία της ΕΡΤ, η αυτοδιαχειριζόμενη ΒΙΟΜΕ, τα Κοινωνικά Ιατρεία είναι φαινόμενα που αποκαλύπτουν την τάση για "ανακατάληψη" αλλοτριωμένων δημόσιων χώρων από τους φυσικούς τους κυρίους. Όταν ένας δημόσιος παραγωγικός χώρος κλείνει, οι φυσικοί του συντελεστές αποφασίζουν να τον "ανακαταλάβουν" και να συνεχίσουν εναλλακτικά τη λειτουργία του.
Ο χώρος του σχολείου έχει απαξιωθεί συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Οι συμπολίτες μας δεν πιστεύουν πια στην αναπτυξιακή σημασία της Παιδείας. Οι μαθητές εύκολα συγχέουν τον χώρο του σχολείου μ' εκείνον μιας φυλακής. Οι διδάσκοντες στέκονται αμήχανοι μπροστά στα φαινόμενα αδιαφορίας ή και βίας, απέναντι στην αυξανόμενη σχολική εγκατάλειψη, στην περιθωριοποίηση. Η μέθεξη της πραγματικής Παιδείας απουσιάζει. Τα όργανα της διοίκησης, οι κάθε είδους και βαθμίδας διευθυντές, κυριαρχούν στον χώρο του σχολείου. Το δημόσιο σχολείο φαίνεται να μην παράγει πια τίποτε σημαντικό, ούτε καν τη δυνατότητα πρόσβασης στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Η αίσθηση μαζικής αποτυχίας σε πολλά μαθήματα των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων προετοιμάζει ψυχολογικά τους μαθητές για το ζοφερό τους μέλλον. Σύμφωνα με τα προχθεσινά στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, στα μαθηματικά της θετικής / τεχνολογικής κατεύθυνσης συνολικά το 61,21% των υποψηφίων έπεσε κάτω από τη βάση, ενώ ειδικότερα στην τεχνολογική κατεύθυνση/2 το ποσοστό ανέρχεται στο δραματικό 78,03%. Βέβαια ένας αριθμός υποψηφίων θα εισάγεται στα ΑΕΙ, ακόμη και με βαθμούς, που χρόνο με τον χρόνο μειώνονται. Με την έννοια αυτή η πτώση των βάσεων έχει κυρίως ψυχολογική υπόσταση. Η επιλογή των θεμάτων, στην οποία οφείλεται κυρίως η δραματική αποτυχία, στοχεύει στην αποστολή προς την κοινωνία ενός μηνύματος απαξίωσης της Δημόσιας Εκπαίδευσης. Κι επειδή η Παιδεία σε κάθε κοινωνία έχει το αναγκαίο της αντίκρισμα στην παραγωγή, το σημερινό έλλειμμα Παιδείας στη χώρα μας έρχεται σε πλήρη αντιστοιχία με τ' αυριανά παραγωγικά αδιέξοδα. Η προϊούσα ανεργία των νέων το επιβεβαιώνει με τον πιο δραματικό τρόπο.
Μέσα σ' αυτή τη συγκυρία η ανακατάληψη του χαμένου χώρου του σχολείου αναδύεται ως ζήτημα αιχμής για το εκπαιδευτικό κίνημα. Το συνέδριο της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης, της γνωστής μας ΟΛΜΕ, με διαφοροποιημένο σήμερα συσχετισμό δυνάμεων υπέρ της Αριστεράς, καλείται να χαράξει νέο δρόμο, να εγκαινιάσει νέα αντίληψη για το εκπαιδευτικό κίνημα. Για να είναι αποτελεσματική η σύγκρουση με τις κυβερνητικές επιλογές πρέπει να πάψει να είναι προβλέψιμη. Το διεκδικητικό μέσο της απεργίας πρέπει να τοποθετηθεί σε ριζικά διαφορετική βάση. Η απεργία των εκπαιδευτικών, που είναι πολύ πιθανόν να προκύψει στην αρχή του Σεπτεμβρίου λόγω των εκρηκτικών συνθηκών στα σχολεία, δεν μπορεί πλέον να στοχεύει μόνο την κυβέρνηση. Θα πρέπει ταυτόχρονα να δείχνει έμπρακτα στην κοινωνία, στους μαθητές και στους πολίτες το εκπαιδευτικό όραμα.
Η επόμενη απεργία δεν μπορεί να έχει στόχο το κλείσιμο των σχολείων, αλλά, αντίθετα, το άνοιγμά τους. Οι εκπαιδευτικοί που θ' αγωνιστούν απεργώντας τον επόμενο Σεπτέμβριο, επιστρατευμένοι ή ελεύθεροι, μόνιμοι ή αναπληρωτές, απολυμένοι ή εν ενεργεία, πρέπει να βρίσκονται στα σχολεία τους, να υποδεχτούν τους μαθητές τους με ένα εναλλακτικό απεργιακό πρόγραμμα μαθημάτων. Ένα πρόγραμμα μαθημάτων από κείνα που αναδεικνύουν το εκπαιδευτικό όραμα του αύριο, ένα πρόγραμμα που συγκρούεται με την κυρίαρχη αγοραία περί Παιδείας αντίληψη. Η ανακατάληψη του σχολείου μαζί με την ανακατάληψη άλλων κρίσιμων δημόσιων χώρων είναι σήμερα ώριμη υπόθεση του αριστερού κινήματος.
*Ο Β. Μπάνος είναι εκπαιδευτικός.
