ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΜΠΑΧΑ*
Κύριε καθηγητά,
Στο φύλλο της κυριακάτικης "Αυγής" της 25 Ιανουαρίου τ.έ. αρθρογραφήσατε για ένα θέμα που, περιέργως, προφανώς δεν το ερευνήσατε εις βάθος προτού το κατακρίνετε.
Πρόκειται για τον θεσμό των Προτύπων Σχολείων στη δημόσια δωρεάν Παιδεία και τις διαφορές τους από τα Πειραματικά Σχολεία. Πρόκειται για τα Σχολεία «Αριστείας» (του πνεύματος!) σε αντιπαράθεση με τα Σχολεία «του χρήματος» που τα είχαν αντικαταστήσει στην ακριβή ιδιωτική εκπαίδευση, για όσα χρόνια το είχε καταργήσει ο λαϊκισμός (1985 - 2011).
Ένας θεσμός που στελέχωσε τον 20ό αιώνα και συνεχίζει να στελεχώνει τον πνευματικό κόσμο, τον επιστημονικό κόσμο και τον πολιτικό κόσμο της Ελλάδας με καταξιωμένους ηγέτες, ένας θεσμός που δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι είναι αυτός που καθοδήγησε την πολιτική και τη ζωή των Ελλήνων επί έναν και πλέον αιώνα, ξαφνικά χωρίς ιδιαίτερη αιτιολογία και χωρίς ιδιαίτερη μελέτη, καταργήθηκε το 1985.
Αντικαταστάθηκε από τον θεσμό των πειραματικών σχολείων, ο οποίος προφανώς είναι χρήσιμος στην εκπαίδευση, αλλά δεν επιτελεί τον ρόλο που επιτελούν τα Πρότυπα σχολεία. Δεν επιτελεί το ρόλο γιατί στα Πρότυπα σχολεία η εισαγωγή γίνεται -και πρέπει να γίνεται- με εισαγωγικές εξετάσεις, ώστε να μπορεί το δείγμα αυτό των μαθητών να δέχεται εξειδικευμένες διδασκαλίες που δεν είναι εύκολο να τις δεχθεί ένα δείγμα τυχαίο μαθητών που μπαίνουν με κλήρωση όπως στα πειραματικά σχολειά, όπου υπάρχουν παιδιά που κουράζονται να ακολουθήσουν εξειδικευμένη διδασκαλία.
Τα πειραματικά σχολεία βεβαίως και επιτελούν τον ρόλο τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά πρέπει να συνυπάρχουν παράλληλα με τα Πρότυπα σχολεία, ο θεσμός των οποίων πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει, γιατί τι έγινε όταν έλειπε; Έγινε μία μεταφορά της καλής εκπαίδευσης που παρείχαν τα παλαιά Πρότυπα σχολεία από τη δωρεάν δημόσια στην ιδιωτική εκπαίδευση, στην οποία μόνο όποιος έχει πολλά λεφτά μπορεί να στείλει το παιδί του σε ένα λεγόμενο εντός εισαγωγικών καλό σχολείο.
Δεν είναι έτσι όμως. Πρέπει να υπάρξουν πολλά καλά δημόσια σχολεία στην Ελλάδα και να μπορεί οποιοσδήποτε Έλληνας, χωρίς να πληρώνει ούτε ένα ευρώ, οπουδήποτε ζει στην Ελλάδα, να σπουδάζει σε αυτά.
Πιστεύουμε λοιπόν ότι ορθώς επανήλθε αυτός ο θεσμός, έστω στην αρχή με τα πιλοτικά σχολεία, που κουβαλάνε μέσα τους την παράδοση και την πείρα, όπως είναι αυτά τα πιο πάνω, αλλά σιγά σιγά πρέπει να εξαπλωθεί, να καλύψει όλες τις Περιφέρειες της Ελλάδας και να μπορέσουν οι Έλληνες ν' αποκτήσουν κι αυτοί αυτά τα εξειδικευμένα και άριστα σχολεία που έχουν όλα τα πολιτισμένα κράτη, όπως η Γαλλία και η Αγγλία, και που άλλωστε είχαν και όλα τα κράτη του υπαρκτού σοσιαλισμού. Και εμείς μόνο ξαφνικά βρεθήκαμε στο παρελθόν να τα καταργήσουμε!
Δεν θα μείνω όμως στις δικές μου μόνο θέσεις, για να μη θεωρηθώ δογματικός, όπως, δυστυχώς, υπήρξατε σεις με το παραπάνω άρθρο σας. Θα αναφερθώ σε αντίστοιχες σκέψεις και πεποιθήσεις συνανθρώπου που κάθε άλλο παρά συντηρητικός μπορεί να χαρακτηριστεί.
Εννοώ τον τ. πρόεδρο του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου κ. Νίκο Κωνσταντόπουλο, ο οποίος έχει πει για τα Πρότυπα Σχολεία: «… Είμαστε η χώρα των πολλών διακηρυγμένων και πολλών χαμένων εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Δεν μας παίρνει να πηγαίνουμε προς το μέλλον με τον σημερινό εκπαιδευτικό αραμπά. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα πάνω απ' όλα χρειάζεται τη δημοκρατική ανάσα της αξιοκρατικής άμιλλας, με πάντοτε ανοιχτή και θεσμικά διασφαλισμένη την ποιοτική αναβάθμιση μαθητών και διδασκόντων, συστημάτων και μεθόδων.
Γι' αυτό χρειάζονται και τα Πρότυπα Σχολεία, στο πλαίσιο μιας εκπαιδευτικής λειτουργίας που επιτρέπει και ωθεί τον κάθε μαθητή να φτάσει όσο πιο βαθιά μπορεί μέσα του κι όσο πιο μακριά μπορεί στον κόσμο. Που δεν 'τιμωρεί' αυτόν που τρέχει πολύ, βάζοντας του φρένο, ούτε 'παραμελεί' αυτόν που δεν τρέχει πολύ, αφήνοντάς τον στη χαμηλή του ταχύτητα. Που δεν ιδεολογικοποιεί τον ελιτισμό, ούτε ενοχοποιεί την αξιοκρατία. Που διαπαιδαγωγεί διαρκώς, με πολλαπλό τρόπο, την εκπαιδευτική κοινότητα και την κοινωνία.
Να παρατηρήσω ότι ήταν Δημόσια Σχολεία τα Πρότυπα και την προσφορά τους δεν τόλμησε κανείς να αμφισβητήσει. Μόνο ανόητοι λαϊκισμοί θεώρησαν εξισωτισμό την κατάργησή τους, θεωρώντας την αξιολόγηση αντιδημοκρατική πρακτική.
Η σύγχυση γύρω απ' το περιεχόμενο της ισότητας επηρεάζει και την άποψη για τα 'Πρότυπα Σχολεία', των οποίων η ύπαρξη εκλαμβάνεται, απ' τους έχοντες 'προκρούστεια' αντίληψή της, ως αναίρεση και κατάργησή της. Η λογική των 'προτύπων' είναι απολύτως συμβατή με την ισότητα, που είναι απολύτως συμβατή με την αξιοκρατία. Είναι όμως παντελώς ασύμβατη με την ισοπεδωτική εκδοχή της ισότητας, που επίσης είναι παντελώς ασύμβατη με την αξιοκρατία.
Στη βάση της εφικτής αλλά και αναγκαίας εναρμόνισης της ισότητας και της αξιοκρατίας, κάθε άλλο παρά νομιμοποιούνται ενστάσεις για την ασυμβατότητα των δημοκρατικών παιδαγωγικών αντιλήψεων με τη λειτουργία 'Προτύπων Σχολείων'.
Γιατί οι δημοκρατικές παιδαγωγικές αντιλήψεις επιτάσσουν την ανυψωτική πορεία όλων των παιδαγωγούμενων και όχι τη συνάντηση τους σε έναν δήθεν δημοκρατικό μέσο όρο.
Ουδείς, λοιπόν, μπορεί να επικαλείται τη δημοκρατία και την ισότητα αλλά και την προοδευτική παιδαγωγική φιλοσοφία, για να αρνείται τα "Πρότυπα Σχολεία", γιατί, στο πεδίο της θεωρίας, κανένα πρόβλημα δεν υφίσταται μεταξύ δημοκρατικής ισότητας και Προτύπων Σχολείων, όπως και μεταξύ προοδευτικής παιδαγωγικής φιλοσοφίας και Προτύπων Σχολείων...».
Θα μπορούσα να σας προσθέσω εκατοντάδες σελίδες με σχετικές υπέρ των Προτύπων Σχολείων γνώσεις, εμπειρίες και επιχειρήματα ειδικών γνωστών και καταξιωμένων Ελλήνων. Αντ' αυτού σας παραπέμπω στο βιβλίο «Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή - Η Εποχή των Αρίστων», Εκδόσεων Κάκτος. Και μόνο αυτό αν είχατε διαβάσει, είμαι βέβαιος ότι δεν θα αποτολμούσατε να γράψετε όσα γράψατε στο άρθρο σας στην "Αυγή".
Σε περιόδους κοινωνικής και οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που διατρέχουμε, μόνο με άριστη δωρεάν Παιδεία μπορούμε να ξεφύγουμε οριστικά. Και αυτή έλειψε από την Ελλάδα.
Με εκτίμηση.
* Ο Μάριος Μπαχάς είναι δικηγόρος, πρόεδρος Συλλόγου Αποφοίτων Βαρβακείου Σχολής
