Του Βασίλη Κ. Δωροβίνη
Ο σχηματισμός της νέας κυβερνητικής δομής και του νέου υπουργικού συμβουλίου θα πρέπει να πω ευθύς εξαρχής ότι, όσον αφορά το περιβάλλον, αποτελεί σαφέστατα οπισθοχώρηση προς παλαιές και ξεπερασμένες διοικητικές δομές, χειρότερες από την ανατροπή που διάφοροι κύκλοι, μέσω Ε. Κουλουμπή, επέβαλαν το 1985, σε αντιπαράθεση προς όσα κατάφεραν να καθιερώσουν οι Στ. Μάνος , Γ. Πλυτάς και Αντ. Τρίτσης. Με τη δημιουργία του αυτόνομου υπουργείου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος (ΥΧΟΠ), το οποίο υποκαταστάθηκε, για ένα τέταρτο αιώνα, από το ΥΠΕΧΩΔΕ και στη συνέχεια από το ΥΠΕΚΑ που το διαδέχθηκε. Οι συνέπειες του τότε εγχειρήματος είναι γνωστές, τουλάχιστο σε όσους γνωρίζουν ή ενδιαφέρονται να μάθουν το αντικείμενο, δηλαδή την προστασία του περιβάλλοντος, με στόχο όχι μόνο τη διαφύλαξη του ευρύτερου χώρου που συμπίπτει με τα σημερινά σύνορα της Ελλάδας, αλλά και μια δυναμική αναπτυξιακή προοπτική για τη χώρα μας. Υπό τις παρούσες συνθήκες, θεωρώ ότι η άγνοια δεν συγχωρείται!
Η κατασκευή σειράς υπερυπουργείων καταρχήν δημιουργεί ευλογότατα ερωτήματα ως προς το ποια "λογική" και ποια «πολιτική» τα προώθησε, αφού τελικά και στην ουσία ο αριθμός των κατ' ουσίαν υπουργών παραμένει ο ίδιος, όπως προηγουμένως, με το επιπλέον "βάρος" ότι τώρα δημιουργούνται νέα γραφειοκρατικά εμπόδια και εμπλοκές για τη χάραξη μιας νέας, ριζικής και ρηξικέλευθης πολιτικής. Αλλά ας παραμερίσουμε για την ώρα αυτό το ζήτημα, σημαντικό καθεαυτό. Κι ας δούμε από κοντά το θέμα του περιβάλλοντος.
Το σχήμα που κατασκευάσθηκε προδίδει έλλειψη κατανόησης βασικών αναγκών της χώρας, έλλειψη ορθολογισμού, αλλά και έλλειψη μέριμνας για αποτελεσματικότητα. Η πρώτη έλλειψη αντιστοιχεί σε σαφή ακατανοησία ότι το σημερινό συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας είναι τα άκρως πολυποίκιλα τοπία της, η γεωλογική της διαμόρφωση, όπως εξελίχθηκε στο σημερινό «περιβάλλον», και η ιστορική της κληρονομιά, που είναι αδιάσπαστα επάλληλη με το φυσικό περιβάλλον. Αναχρονιστικές αντιλήψεις, που κατά κύριο λόγο ανάγονται στην περίοδο της επούλωσης των πληγών της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου, κατάφεραν να επιβληθούν στη διαχείριση της χώρας από το 1950, αλλά και να δημιουργήσουν ολέθρια κλισέ σκέψης. Αυτά που επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Θα περίμενε κανείς ότι μία Αριστερά με ριζικές και ρηξικέλευθες αντιλήψεις, τις οποίες πάντως φαίνεται να έχουν ενστερνιστεί ακόμα και σημερινοί υπουργοί όπως ο Γ. Βαρουφάκης, θα προέβαινε σε ένα παραπέρα βήμα ως προς τον τομέα του περιβάλλοντος, αποδεσμεύοντας το αντίστοιχο υπουργείο από τα δεσμά ενός ξεπερασμένου παρελθόντος. Δυστυχώς, άλλο συνέβη στην πραγματικότητα.
Αλλά καταδεικνύεται και έλλειψη ορθολογισμού. Όταν μια καταστροφική νεοφιλελεύθερη αντίληψη οδήγησε τον τομέα του περιβάλλοντος σε μια σειρά μέτρων πλήρους διάβρωσης και απαξίωσής του, με πρωταγωνιστές τα τελευταία χρόνια τον Γ. Παπακωνσταντίνου και τον Γ. Μανιάτη, ο οποίος υπερέβαλε κάθε προηγούμενο, η μόνη ορθολογική πρόταση που έπρεπε να πρυτανεύσει ήταν αυτή της αναστήλωσης της αναγκαίας θεσμικής υποδομής, της αναγκαίας αποκέντρωσής της (δηλαδή αυτής, και όχι του ξεφορτώματος αρμοδιοτήτων σε πλάτες άσχετων και απροετοίμαστων) και της επαναφοράς, με βελτίωσή του, όλου του νομικού πλαισίου, που με κόπο, μόχθο και αγώνες είχε οικοδομηθεί επί σειρά ετών.
Τέλος, οδεύουμε προς μια κατάσταση πλήρους αναποτελεσματικότητας. Ας πούμε τα πράγματα με το όνομα τους: ενώ το κεντρικό αρμόδιο υπουργείο, ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 1980, άρχισε να αποψιλώνεται από τα καλύτερα στελέχη του, όταν σήμερα θυμίζει, τηρουμένων των αναλογιών, ένα εσωτερικά ερειπωμένο Κομπάνι, όταν ξεφορτώθηκαν αρμοδιότητες σε Περιφέρειες και Δήμους, που ακόμα δεν ξέρουν πού πάνε τα τέσσερα στον τομέα αυτόν και είναι υπεύθυνοι για κατασπατάληση ευρωπαϊκού χρήματος, μέσω ΕΣΠΑ, σε σωρεία άχρηστων έργων (όπως για δήθεν αναπλάσεις). Τώρα πάμε να "βυθίσουμε" τον τομέα του περιβάλλοντος σε έναν διοικητικό δεινόσαυρο, όπου θα κανοναρχεί ένα από τα τρία τεμάχια του πρώην ενιαίου οικολογικού και σήμερα πλήρως διαιρεμένου χώρου. Παράλληλα, όμως, αρχίζουν να ίπτανται ανά τον αιθέρα διάφορες καινοφανείς "ριζοσπαστικές" ιδέες, όπως να το να μετατεθεί η δασική υπηρεσία, ενώ με τόσους αγώνες επιτέλους είχε γίνει υπαγωγή της στον φυσικό διοικητικό χώρο της.
Κάτω από το τραπέζι κυκλοφορούν και άλλες πληροφορίας, όπως ότι δόθηκαν "λύσεις" για να εξασφαλιστούν "διεθνείς συμμαχίες" . Αλλά και σε μια τέτοια περίπτωση υπήρχε και υπάρχει ευχέρεια ειλικρινών διευκρινίσεων και γνήσιας ενημέρωσης, που, όπως φαίνεται, σήμερα ή κυκλοφορεί παραχαραγμένα ή απλώς δεν υφίσταται καθόλου. Πριν μερικές εβδομάδες, από τις στήλες της «Αυγής» και με αφορμή τη συζήτηση που είχε απλωθεί γύρω από ένα προσχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ για τα πολιτισμικά θέματα, είχα επαναφέρει την πρόταση για ίδρυση αυτόνομου υπουργείου Περιβάλλοντος, με αντικείμενο το φυσικό και ιστορικό περιβάλλον στη χώρα μας, τα οποία είναι αξεδιάλυτα. Η πρόταση αυτή είχε βρει πολύ ευνοϊκή απήχηση στους ευρύτερους προοδευτικούς (αλλά και στους γνήσια συντηρητικούς κύκλους της χώρας μας, εννοώ αυτούς που εμμένουν στην ανάγκη διάσωσης, διατήρησης, και ως βάσης για καινοτομίες, της ιστορικής κληρονομιάς μας). Ακόμα και στον επιστημονικό κλάδο των αρχαιολόγων, που ευλόγως σήμερα διαμαρτύρονται και αυτοί για την αφομοίωσή τους στο υπουργείο Παιδείας.
Ας γίνει, λοιπόν, έγκαιρα ανάκρουση πρύμνας. Αφού μάλιστα η σημερινή εμβαλωματική "λύση" ούτε καν αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης και διαβούλευσης με τους καθ΄ ύλην αρμόδιους, που δεν διακρίνονται μάλιστα για θεωρητικολογίες, αλλά για τους μετά λόγου γνώσεως αγώνες τους για το φυσικό και ιστορικό περιβάλλον μας.
