Του Γιάννη Σχίζα
Οι υγρότοποι συχνά αντιμετωπίζονται ως εκτάσεις αναξιοποίητες, ενώ ο ρόλος τους στη διατήρηση της άγριας φύσης και την απορρύπανση του περιβάλλοντος φαίνεται ασαφής και εξεζητημένος μέσα σε ένα κοινωνικό πεδίο ποικίλων «προτεραιοτήτων». To ευρύτερο κοινό θεωρεί «ψιλά γράμματα» τη συμβολή των υγροτόπων στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων, στην ανάσχεση των πλημμυρικών φαινομένων, την παγίδευση ιζημάτων, τη σταθεροποίηση του μικροκλίματος μέσω της αποθήκευσης και έκλυσης θερμότητας. Και όμως, οι υγρότοποι έχουν εκείνη τη «βραδυφλεγή αξία» αγαθών όπως η τέχνη, το τοπίο, η αισθητική του αστικού χώρου: «Αγαθά» που γίνονται αισθητά περισσότερο όταν εκλείπουν παρά όταν παρέχουν σιωπηλά τις πολύτιμες υπηρεσίες τους...
Πολλοί θέλησαν να «ξεμπερδέψουν» με τους υγρότοπους προωθώντας διάφορα σχέδια. Όμως η φύση επέμεινε και συχνά κατάφερε να είναι αυτή που είναι, με τους εδαφικούς και υδάτινους πόρους προσανατολισμένους σε συγκεκριμένες λειτουργίες.
Η περίπτωση λιμνών που αποξηράνθηκαν με στόχο την απόκτηση γεωργικών γαιών είναι χαρακτηριστική: Η λίμνη Κάρλα, στην περιοχή Μαγνησίας, αποξηράνθηκε το 1962 για να δειχτεί μετά από κάποιο διάστημα ότι δεν προσφέρεται για καλλιέργειες, για τούτον δε τον λόγο αποκαταστάθηκε μερικώς. Η λίμνη της Αγουλινίτσας αποδόθηκε σε ποικίλες χρήσεις (1970), όμως η απουσία της οδήγησε στην εξάλειψη πηγών, την υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα, την αλλαγή του μικροκλίματος. Στις ημέρες μας υπάρχει το ζήτημα του επαναπλημμυρισμού της λίμνης Μουριάς στην Ηλεία, που έπεσε θύμα γεωργικών βλέψεων μέχρι να αποδειχθεί η φθίνουσα γονιμότητα των εδαφών της.
Μεγάλες ή μικρομεσαίες υγροτοπικές εκτάσεις θεωρήθηκαν περιττές και υπέστησαν δραματικές αλλοιώσεις. Στην Αττική απειλήθηκε το «Μεγάλο ρέμα» της Ραφήνας, όπου έχουν καταγραφεί 90 είδη πουλιών, με 8 από αυτά στο ελληνικό «κόκκινο βιβλίο» των απειλουμένων ζώων. Στην Ίο ένας λιλιπούτειος, αλλά αξιοσημείωτος υγρότοπος αποξηράνθηκε για «εξωραϊστικούς λόγους», προκαλώντας τις διαμαρτυρίες του WWF. Κι ακόμη δικαιώνοντας -στον 21ο αιώνα!- τους στίχους του Αντονέν Αρτό: «Πρέπει με όλα τα δυνατά μέσα (...) να αντικαταστήσουν τη φύση όπου μπορεί να αντικατασταθεί (...) όπου η αληθινή φύση δεν έχει τι να κάνει -κι οφείλει να παραχωρήσει μια για πάντα και ντροπιασμένα- τη θέση της σ' όλα τα θριαμβικά υποκατάστατα...».
Η πορεία του Ομίλου Φίλων Βουνού και Θάλασσας σε μια τέως λιμναία περιοχή (Δύστος, κεντρική Εύβοια, 1η Φεβρουαρίου) είναι αφιερωμένη στην Ελένη Κοβάνη (1947-2013) και στο αντισυμβατικό και ποιοτικό έργο της για τις αποξηράνσεις λιμνών, το αγροτικό τοπίο, την περιβαλλοντική προστασία της ιδιαίτερης πατρίδας της.
Η πορεία θα είναι 4ωρη, σε ομαλό έδαφος, αλλά οι ενδιαφερόμενοι (σχετικά 698 110 1821 ) θα πρέπει να έχουν στοιχειώδη εξοπλισμό.
