Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Υποβαθμίζοντας τα δικαιώματα: το κόστος της λιτότητας στην Ελλάδα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Υποβαθμίζοντας τα δικαιώματα: το κόστος της λιτότητας στην Ελλάδα

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Η Ευρώπη δεν έχει απλώς προβλήματα δικαιωμάτων. Είναι πρόβλημα δικαιωμάτων. Στις 18 Δεκεμβρίου παρουσιάστηκε στην Αθήνα η έκθεση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (FIDH) για την Ελλάδα (http://goo.gl/T1U2qS). Έχουν υπάρξει πολλές εκθέσεις με ειδικές θεματικές, όπως το άσυλο, η μετανάστευση, η αστυνομική βία, η ελευθερία του Τύπου κ.ά, όμως είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια συνολική αποτίμηση δικαιωμάτων σε ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. η πρώτη φορά που διερευνάται μια συνολική εικόνα των δικαιωμάτων στην κρίση. Και η εικόνα είναι δυσάρεστη. Πολύ δυσάρεστη.

Αυτό συμβαίνει διότι ουδέποτε αξιολογήθηκαν οι επιπτώσεις των προγραμμάτων λιτότητας στα δικαιώματα. Η δουλειά έγινε σαν να μην υπήρχαν δικαιώματα να ληφθούν υπόψη. Όλα αυτά βέβαια δεν είναι και πρωτότυπες ειδήσεις στα καθ' ημάς. Ωστόσο, όταν έγινε η πρώτη αποστολή της FIDH στην Ελλάδα, τον Γενάρη του 2014, στη συνάντησή μας με υψηλό αξιωματούχο της Task Force, όταν του θέσαμε τον προβληματισμό μας, αυτός απάντησε με ειλικρινή βεβαιότητα: «αυτά δεν είναι ζητήματα που αφορούν τα δικαιώματα, αλλά τις πολιτικές». Για τον συνομιλητή μας, τα δικαιώματα παραβιάζονται όταν η αστυνομία δέρνει χωρίς αιτία και ως εκεί. Νομίζω ότι αυτό αναδεικνύει το μείζον θέμα μας: ότι η κυρίαρχη αντίληψη σήμερα στην Ευρώπη υπαγορεύει μια πολύ περιοριστική ερμηνεία του τι είναι δικαιώματα, στο όνομα της δημοσιονομικής αναπροσαρμογής. Κατά την αντίληψη αυτή, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα απλώς δεν υπάρχουν, διότι είναι παροχές που εξαρτώνται από τα περιθώρια του κράτους να τις εξασφαλίζει. Επομένως, εργασία, υγεία, παιδεία, δεν υφίστανται ως αξιώσεις της πολιτικής κοινότητας, αλλά ως δυνατότητες αυτών που μπορούν. Τα πολιτικά δικαιώματα, δικαιώματα πολιτικής συμμετοχής, είναι κι αυτά υπό αίρεση καθώς οι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται παρά φύσιν διά της οικείας, εδώ στην Ελλάδα, οδού της ανάγκης που έχει υποκαταστήσει τον κανόνα. Τέλος, και στο πεδίο των ατομικών δικαιωμάτων τα πράγματα είναι στενά, καθώς η έλλειψη συναινέσεων οδηγεί σε μεγαλύτερη κρατική βία ή περιορισμούς της ελευθερίας της έκφρασης με τα γνωστά αποτελέσματα στη χώρα μας.

Όταν διοργανώναμε την αποστολή της FIDH για την παρουσίαση της έκθεσης, την προηγούμενη εβδομάδα, ζητήσαμε να εγχειρήσουμε την έκθεση σε μια σειρά Έλληνες ιθύνοντες από το υπουργείο Υγείας, Εργασίας, Δημόσιας Τάξης, Διοικητικής Μεταρρύθμισης, τον υπουργό Επικρατείας και τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Είναι μια συνήθης πρακτική της Ομοσπονδίας, όταν παρουσιάζει κάποιο κείμενο τεκμηρίωσης. Από τους παραπάνω, το κλιμάκιο της FIDH, αποτελούμενο από το πρόεδρο και δύο αντιπροέδρους της, κατάφερε να δει μόνο τον υπουργό Διοικητικής Μεταρρύθμισης, Κ. Μητσοτάκη και τον Α. Τσίπρα. Οι υπόλοιποι απλώς αδιαφόρησαν. Το υπουργείο Δημόσιας Τάξης αντιπρότεινε συνάντηση με τον γενικό γραμματέα η οποία τελικώς, για λόγους πρακτικούς, δεν έγινε. Δεν το επισημαίνω παραπονούμενος για την αγένεια, αλλά διότι δείχνει επακριβώς πού τοποθετούν τα δικαιώματα αυτοί που κυβερνάνε σήμερα.

Η έκθεση προσφέρει εμπεριστατωμένο και τεκμηριωμένο υλικό, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εφόσον μια μελλοντική ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει επιτέλους να διαπραγματευθεί σοβαρά με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το μέλλον αυτού του τόπου. Και αυτό, διότι δείχνει ότι το «ελληνικό ζήτημα» δεν είναι προϊόν ενός εθνικού πολιτικού ιδιωματισμού, αλλά ευρωπαϊκή οπισθοχώρηση από τα θεμελιώδη της κληρονομιάς του φιλελευθερισμού (όχι του νεοφιλελευθερισμού) και της δημοκρατίας. Η Ευρώπη είναι και μια παράδοση δικαιωμάτων η οποία εκφυλίζεται. Η --υπό την ευρεία έννοια-- ευρωπαϊκή Δεξιά έδειξε ότι θεωρεί επιβεβλημένο, ή έστω αναγκαίο κακό, τον εκφυλισμό της. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου η Δεξιά έχει, για λόγους ιστορικούς, πολύ μικρή κουλτούρα δικαιωμάτων, οδηγηθήκαμε σε καταστάσεις εξαιρετικά δυσάρεστες. Μένει να δούμε αν η Αριστερά θα φανεί ικανή να σώσει την τιμή της δημοκρατίας, των δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Μεγάλο στοίχημα για όλη την Ευρώπη.

*Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Τα ανθρώπινα δικαιώματα αγνοήθηκαν από όσους συνέταξαν το πρόγραμμα λιτότητας

Συνέντευξη της Νόελιν Μλάκγουελ, αντιπροέδρου της FIDH

* Γιατί η FIDH θεωρεί τόσο σημαντική αυτή την έκθεση;

Η έκθεση αναλύει τα αποτελέσματα της λιτότητας μέσα από την οπτική των διεθνώς κατοχυρωμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι σημαντική, διότι τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι μια προαιρετική επιλογή, μια κρατική διακριτική ευχέρεια που μπορεί μια κυβέρνηση να αναστέλλει και να επανενεργοποιεί κατά βούληση, αλλά ένα ουσιαστικό και σταθερό μέρος της δέσμευσής της στο κράτος δικαίου, ακόμα και σε καιρούς δύσκολους. Με αυτή την έννοια, ελπίζουμε ότι η έκθεσή μας θα διαβαστεί ως μια αντικειμενική και εποικοδομητική ανάλυση που μπορεί να βοηθήσει τους πάντες: από τους κρατικούς λειτουργούς μέχρι την κοινωνία των πολιτών και τους πολίτες τους ίδιους, στον βαθμό που επιθυμούν την ενδυνάμωση του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας στην Ελλάδα.

* Ποιο είναι το πιο αναπάντεχο συμπέρασμα της έκθεσης; Τι σας εντυπωσίασε περισσότερο σε ό,τι αφορά τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα της κρίσης;

Μας εξέπληξε πραγματικά ο τρόπος με τον οποίο τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι ανάγκες του ελληνικού λαού τέθηκαν στο περιθώριο, ακόμα και αγνοήθηκαν, από εκείνους που συνέταξαν και εφάρμοσαν το πρόγραμμα λιτότητας. Οι απαιτήσεις των δανειστών και της οικονομίας φαίνεται πως υπερίσχυσαν έναντι οποιασδήποτε έγνοιας για τον πόνο που προκλήθηκε έτσι στον ελληνικό λαό. Επιπλέον, τα μέτρα λιτότητας είχαν τα πιο καταστροφικά αποτελέσματα απέναντι σε ομάδες του πληθυσμού που ήταν ήδη ευάλωτες: επισφαλώς εργαζόμενους ή άνεργους, ανθρώπους που χρειάζονταν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, και ιδίως τους φτωχούς.

* Ποιο είναι το επιχείρημα της FIDH έναντι εκείνων οι οποίοι, θα συμφωνούσαν μεν ότι τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, αλλά ταυτόχρονα θα υποστήριζαν ότι «δεν μπορούσε να γίνει τίποτε άλλο»;

Η FIDH αναγνωρίζει πως υπάρχουν περίοδοι που απαιτούνται εξαιρετικά μέτρα αλλά θα προσθέταμε πως δεν υπάρχει καμία δικαιολογία, ποτέ, για την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εάν τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να περιοριστούν για κάποιο συγκεκριμένο σκοπό ή μια ορισμένη περίοδο, πρέπει να προηγηθεί μια σοβαρή μελέτη των επιπτώσεων καθώς και του τρόπου προστασίας των πλέον ευάλωτων ομάδων, προκειμένου να διαφυλαχθεί το δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης. Απ' ό,τι είδαμε στην περίπτωση της Ελλάδας, δεν υπήρξε καμία τέτοια μελέτη ή, εάν υπήρξε, δεν γνωστοποιήθηκε στους ανθρώπους που κλήθηκαν να υποφέρουν περισσότερο. Η FIDH αναγνωρίζει το δικαίωμα της ελληνικής κυβέρνησης να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις, αλλά αυτό πρέπει να ασκείται με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.

* Πόσο ελληνικό, λοιπόν, είναι το «ελληνικό πρόβλημα»;

Είμαι Ιρλανδή και, ως μέλος της αποστολής της FIDH βρήκα εντυπωσιακές τις ομοιότητες ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιρλανδία. Και οι δύο βρέθηκαν σε οικονομική δυσκολία. Και οι δύο δέχτηκαν εξωτερική πίεση για να προστατευθεί το ευρώ. Τα προγράμματα που επιβλήθηκαν από τις κυβερνήσεις των δύο χωρών σε συμφωνία με την τρόικα ήταν πολύ παρόμοια – όπως ήταν παρόμοια και με αυτά που επιβλήθηκαν στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Ήταν λες και η ίδια απάντηση να θεωρήθηκε κατάλληλη για όλες αυτές τις πολύ διαφορετικές χώρες της ΕΕ. Όπως στην Ελλάδα, έτσι και στην Ιρλανδία οι φτωχότεροι είναι εκείνοι που υποφέρουν περισσότερο για να προστατευθεί το οικονομικό σύστημα. Δεν είναι μόνο ελληνικό το πρόβλημα. Είναι πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία έχει τις δικές της ειδικές υποχρεώσεις να μην παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και να μην ενθαρρύνει την παραβίασή τους από τρίτους. Στην έκθεση έχουμε συμπεριλάβει πλήθος συστάσεων που απευθύνονται στην ΕΕ.

* Στην έκθεση η FIDH εκφράζει ανησυχίες, όπως και άλλες διεθνείς οργανώσεις, για την άνοδο της Χρυσής Αυγής. Η δίκη της, σύμφωνα με πληροφορίες, θα ξεκινήσει το αμέσως επόμενο διάστημα. Σκοπεύει η FIDH να παρακολουθεί τη δίκη, δεδομένης της εξαιρετικής σημασίας της για τα ελληνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα, καθώς και των όσων διακυβεύονται σε αυτήν;

Στην έκθεση καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως ακροδεξιοί σχηματισμοί σαν τη Χρυσή Αυγή άνθησαν την τελευταία περίοδο εξαιτίας της λιτότητας και της έλλειψης διαύλων που επέτρεπαν τη συμμετοχή και δημοκρατική έκφραση του λαού. Προκειμένου να διασφαλιστεί το κράτος δικαίου και να προστατευθεί η δημοκρατία, είναι κρίσιμο να διώκονται όσοι προβαίνουν σε εγκληματικές πράξεις, όποιοι κι αν είναι: κρατικοί λειτουργοί, πολιτικά πρόσωπα ή οτιδήποτε άλλο. Συνεπώς, είναι σημαντικό η ελληνική κυβέρνηση να διασφαλίσει πως οι υποθέσεις που εκκρεμοδικούν θα διερευνηθούν πλήρως και ακριβοδίκαια, πως οι κατηγορούμενοι θα έχουν μια δίκαιη και σωστή διαδικασία και πως, μετά από χρόνια αδράνειας εκ μέρους της ελληνικής δικαιοσύνης, θα ληφθεί μια αμερόληπτη απόφαση, σύμφωνα με τον νόμο. Τα ίδια πρέπει να ισχύσουν και σε άλλες δίκες, μικρότερης εμβέλειας, με κατηγορούμενους μέλη της Χρυσής Αυγής. Αυτό είναι κράτος δικαίου.

Η FIDH θα παρακολουθήσει τη δίκη. Θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό, για τον ελληνικό λαό και το κράτος δικαίου, ιδίως σε δίκες μεγάλου δημόσιου ενδιαφέροντος, να υπάρχουν όλα τα εχέγγυα για μια αμερόληπτη διαδικασία και μια δίκαιη απόφαση.

*Τη συνέντευξη πήρε ο Μάνος Αυγερίδης

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL