ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ*
Η συζήτηση σχετικά με το τι είναι εφικτό και τι όχι είναι συνυφασμένη με την έννοια του ρεαλισμού, κορυφώνεται δε σε περιόδους βαθιάς κρίσης, η έξοδος από την οποία απαιτεί ριζικές τομές.
Στην αντιπαραβολή ανάμεσα στην υφιστάμενη πραγματικότητα και την εναλλακτική λύση, η πραγματικότητα έχει προφανές πλεονέκτημα, καθώς αυτό είναι που υπάρχει. Η ύπαρξη της εναλλακτικής ως καλύτερης μένει να αποδειχθεί. Συνεπώς, η όποια εναλλακτική, έναντι όποιας πραγματικότητας υστερεί εξ ορισμού. Χρειάζεται να πιστέψει κανείς στην εναλλακτική. Αυτό, άλλωστε, επιχειρεί να υπονομεύσει η κυβέρνηση με την τρομοκρατία που ασκεί.
Συγχρόνως, όμως, η κυβέρνηση είναι αναγκασμένη να αποδείξει, εκ των προτέρων, ότι η δική της πρόταση θα είναι καλύτερη. Γι' αυτό καταφεύγει σε ασύστολα ψεύδη. Το πλέον κραυγαλέο είναι ότι τα Μνημόνια τελειώνουν, ενώ στην πραγματικότητα τώρα αρχίζουν να τίθενται σε πλήρη εφαρμογή. Τώρα θα αρχίσει το σύστημα των εκατοντάδων εφαρμοστικών νόμων να παράγει και να αναπαράγει ένα καταστροφικό μοντέλο ανάπτυξης.
Στο παρόν κείμενο σχολιάζονται οι απόψεις και η αντίστοιχη ανθρωπογεωγραφία όσον αφορά την ύπαρξη και τη δυνατότητα υλοποίησης μιας καλύτερης προοπτικής σε σχέση με την υφιστάμενη οικονομική και κοινωνική τραγωδία. Από την παρατήρηση της καθημερινής πολιτικής ζωής αναδεικνύονται ορισμένες κατηγορίες απόψεων.
Πολυπληθής φαίνεται να είναι η κατηγορία όσων, λόγω άγνοιας ή αδυναμίας να ανιχνεύσουν το ενδεχόμενο μιας άλλης πορείας, δεν έχουν πειστεί για το εφικτό μιας εναλλακτικής, είναι διστακτικοί και εκλαμβάνουν την υφιστάμενη κατάσταση ως αμετάβλητη, παρ' όλο που θα επιθυμούσαν να αλλάξει.
Διαφορετική κατηγορία, αυτή του κυνικού ρεαλισμού, συνιστούν οι αφελείς ή και όσοι εθελοτυφλούν μπροστά στα υφιστάμενα αδιέξοδα, όσοι ενδεχομένως θεωρούν ότι θα συνεχίσουν να συμπεριλαμβάνονται στο κλαμπ των ευνοημένων ή τουλάχιστον αυτών που δεν πρόκειται να θιγούν. Πόσο ρεαλιστική είναι όμως η αποδοχή μιας μη βιώσιμης πολιτικής, η οποία, πέραν όσων έχει καταστρέψει, θέτει σε κίνδυνο ολοένα και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού;
Στον πυρήνα των υπερασπιστών της θλιβερής πραγματικότητας και βέβαια στους πολέμιους της άποψης ότι αυτή μπορεί να αλλάξει συγκαταλέγονται όσοι επιχαίρουν, έως θριαμβολογίας. Υπερτονίζουν την ισχύ της άλλης πλευράς, ενώ συγχρόνως υποβαθμίζουν τις δυνατότητες της χώρας. Εξέχοντα ρόλο έχουν αναλάβει όσοι κατασκευάζουν σενάρια κατατρομοκράτησης και επιχειρούν με τον φόβο να σκεπάσουν την τραγωδία. Είναι αυτοί που έχουν μετατρέψει την πολιτική από τέχνη του εφικτού, όπως λέγεται, σε τεχνική παραγωγής αδιεξόδων με σκοπό την αποτροπή του εφικτού.
Το χαρακτηριστικό του φανταστικού ρεαλισμού θα μπορούσε να αποδοθεί στην περίπτωση σύγχυσης του ιδεολογικού οράματος με το εκάστοτε εφικτό. Η περίπτωση αυτή οδηγεί στην απόρριψη οποιασδήποτε εναλλακτικής που δεν ταυτίζεται, εδώ και τώρα, με το όραμα. Οδηγεί σε αδυναμία κατάθεσης άμεσης πρότασης και συμβολής στην αντιμετώπιση των καυτών κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων, καθιστά τον φορέα έκφρασης αυτής της άποψης κριτή εκ του ασφαλούς και τελικώς μη χρήσιμο.
Τέλος, λειτουργικό ρεαλισμό συνιστά η ανάγνωση της κατάστασης στις πραγματικές της διαστάσεις, η προσπάθεια διατύπωσης αξιόπιστης πρότασης διεξόδου συνδεδεμένης με το όραμα και η ανάληψη ευθύνης για την υλοποίησή της. Είναι η πρόταση της Αριστεράς, η άποψη που έχει ανάγκη η ελληνική κοινωνία, ώστε να ξεπεράσει την τραγωδία στην οποία την οδήγησαν αυτοί που επιχαίρουν για τις δυσκολίες, τρομοκρατούν τον ελληνικό λαό και δυσφημούν τη χώρα.
Η κατίσχυση της πραγματικότητας έναντι μιας εναλλακτικής ισχύει αμφίπλευρα. Δηλαδή, τόσο αν η εναλλακτική αφορά τη μεταβολή της υφιστάμενης κατάστασης προς το καλύτερο, όσο και προς το χειρότερο. Ας θυμηθούμε ότι πριν την υλοποίηση των Μνημονίων για τους περισσότερους ήταν αδιανόητη η δραματική υποβάθμιση της έως τότε πραγματικότητας. Λίγοι πίστευαν στην πρόβλεψη της Αριστεράς ότι επέρχεται βαθιά ύφεση και ανθρωπιστική κρίση. Η πραγματικότητα υπερίσχυε της πρόβλεψης. Αποδείχθηκε, όμως, ότι η Αριστερά είχε δίκιο και σταδιακά έπεισε γι' αυτό πολύ μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία οφείλουμε να πείσουμε και το εναπομείναν εκλογικό σώμα για τον ρεαλισμό του σχεδίου εξόδου από την κρίση. Οι καιροί δεν περιμένουν.
* Ο Ευάγγελος Νικολαΐδης διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
