Ο εκσυγχρονισμός ως πολιτικό πρόταγμα υπονοεί μια πολύ απλή μορφή κίνησης των κοινωνιών. Είναι σαν όλες να πορεύονται σε μια ευθεία όπου οι αναπτυγμένες χώρες προηγούνται και οι υπανάπτυκτες καθυστερούν. Άρα οι καθυστερημένες πρέπει να τρέξουν ώστε να προλάβουν τις προηγμένες για να βαδίσουν όλες μαζί προς το ρόδινο μέλλον. Αποβάλλοντας τα αναχρονιστικά και ξεπερασμένα.
Ο εκσυγχρονισμός διαθέτει πειθώ. Όχι μόνο γιατί η παραπάνω εικόνα φαίνεται προφανής ως αυτονόητη, αλλά και γιατί αρκετά ιθαγενή κακά όντως δεν παρατηρούνται τόσο συχνά στις χώρες - πρότυπο. Ο καθ' ημάς εκσυγχρονισμός δεν στερείται άλλοθι.
Για παράδειγμα, όντως πρέπει να μη ρυπαίνουμε τους δημόσιους χώρους, αεροπλάνα και βαπόρια να φεύγουν στην ώρα τους, οι καπνιστές να σέβονται τους μη καπνιστές (και το αντίστροφο). Πρέπει να λειτουργεί η θέρμανση στα σχολεία και να καταργηθούν τα ράντζα στα νοσοκομεία. Πρέπει να διεκπεραιώνονται οι νόμιμες δουλειές μας σε εύλογο χρόνο χωρίς μέσο ή μάχη εκ του συστάδην.
Βεβαίως πρέπει να εκλείψουν λαδώματα, φακελάκια, νοθεύσεις, παροχή προστασίας, φοροκλοπή, φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή, πλαστά τιμολόγια και πλαστές υπερωρίες, υπέρογκες εκπτώσεις και συστηματικές υπερτιμολογήσεις, διαγωνισμοί του δήθεν. Ώστε να πάψουν και δικαιολογίες του τύπου "όλοι ίδιοι είναι" ή "γιατί να βγάλω εγώ το φίδι από την τρύπα".
Αλλά γιατί άλλοθι;
Απλούστατα γιατί ο εκσυγχρονισμός αρνείται να αναζητήσει τις αιτίες των παραπάνω και αρκείται σε ηθικού τύπου προτροπές. Αρνείται πρώτα απ' όλα να δει ότι η εμπέδωση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής ακολούθησε εδώ (όπως άλλωστε και παντού αλλού) προσίδια πορεία που διαφέρει σημαντικά από εκείνη της Αγγλίας, της Γερμανίας ή της Ιαπωνίας.
Μετά το 1827 επιβλήθηκε ένα κράτος που λίγα είχε να κάνει με τις επικρατούσες κοινωνικές σχέσεις. Αυτό αντιμετωπίστηκε από την αρχή με καχυποψία και οι υπήκοοι συνέχισαν -και συνεχίζουν- να στηρίζουν τη ζωή, την ασφάλεια και τις όποιες προοπτικές των ίδιων και των παιδιών τους περισσότερο στα δίκτυα της ευρείας οικογένειας και των ποικίλων άτυπων κοινοτήτων (του συντοπίτη, του συναδέλφου, του φίλου) και λιγότερο στο απρόσωπο των καθολικευμένων θεσμών, υποτίθεται αντικειμενικών. Το κράτος εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση για να εντείνει με το αζημίωτο τέτοια γνωρίσματα, ενόσω το ίδιο γινόταν λάφυρο των πολιτικών ανταγωνισμών. Το "μέσον" κυριάρχησε με αντίτιμο την παροχή ψήφου, θεσμοί και έλλογες ιεραρχίες κατάντησαν προσχήματα και η κοινωνικοπολιτική συνοχή έφτασε να στηρίζεται σε πλατιά δίκτυα συνενοχής που το ίδιο το κράτος φρόντιζε και φροντίζει να διασπείρει προς κάθε κατεύθυνση. Πάντα υπό την άνωθεν, έσωθεν και έξωθεν κυριαρχία του καπιταλισμού.
Ωστόσο, δεν πρόκειται για μοίρα. Η ίδια μορφή κοινωνικής συνοχής μπορεί να αναδείξει έξαρση, γενναιοδωρία και αυταπάρνηση σε βαθμούς υπερθετικούς. Όχι μόνο όπως διδάσκει το ΕΑΜ. Αλλά και όπως πιστοποιεί το εντυπωσιακό οικονομικό θαύμα που άλλαξε την όψη της Ελλάδας τις δεκαετίες μετά τον Εμφύλιο. Που οφείλεται στη δουλειά και στα όνειρα ενός λαού. Τόσο του μέρους που παρέμεινε όσο και εκείνου που μετανάστευσε στις φάμπρικες της Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές.
Το ότι ο εκσυγχρονισμός είναι τυφλός στα παραπάνω τον έχει καταδικάσει στην ποινή του Σίσυφου. Για όσο αντέξει κι αυτός.
