Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.5°C18.7°C
2 BF 61%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
12.4°C18.0°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.7°C16.0°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.3°C18.0°C
0 BF 57%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.7°C15.7°C
1 BF 69%
Από το «Σοσιαλισμός στις 18» του Αντρέα στην «Αυτοδύναμη Ελλάδα» του Βενιζέλου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Από το «Σοσιαλισμός στις 18» του Αντρέα στην «Αυτοδύναμη Ελλάδα» του Βενιζέλου

Με την ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρίου το ΠΑΣΟΚ εισέρχεται δυναμικά στο ελληνικό κομματικό σύστημα. Οι βασικές του αρχές συμπυκνώνονται στο τετράπτυχο Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία Κοινωνική Απελευθέρωση, Δημοκρατική Διαδικασία. Με θεωρητική αναφορά τις επεξεργασίες της σχολής της εξάρτησης και με οργανωτική αιχμή το κάλεσμα για αυτοοργάνωση το Κίνημα υπόσχεται την οικοδόμηση ενός σοσιαλιστικού κόμματος μαζών και τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Κάτι που αποτυπώνεται με υπερβολικό τρόπο στο σύνθημά του στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές,: «Σοσιαλισμός στις 18».

Στο πλαίσιο αυτό, η κομματική του κουλτούρα έχει έντονα αντικοινοβουλευτικά στοιχεία, αφού το Κίνημα φαίνεται να δίνει έμφαση στην πρωτοκαθεδρία του οργανωμένου κόμματος και στον εκπαιδευτικό ρόλο της οργάνωσης. Ασκεί έντονη κριτική στα κόμματα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και της σοσιαλιστικής διεθνούς γιατί αυτά έχουν ταυτιστεί με το καπιταλιστικό σύστημα και αντιπροτείνει την κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής, ενώ παράλληλα προτείνει την αποσύνδεση της Ελλάδας από την ΕΟΚ και τη δημιουργία Μεσογειακής Κοινής Αγοράς. Στόχος του είναι να εκφράσει ιδεολογικά και οργανωτικά το διάχυτο πνεύμα ριζοσπαστισμού της περιόδου και να διαχωριστεί σαφώς από τα προδικτατορικά πολιτικά κόμματα του Κέντρου.

Το φτωχό για ένα μέρος της ηγεσίας του κόμματος αποτέλεσμα των εκλογών του 1974 οδήγησε ύστερα από σημαντικές εσωκομματικές κρίσεις και διασπάσεις την περίοδο 1975-1977 στη σταδιακή ιδεολογική «προσαρμογή» του ΠΑΣΟΚ, η οποία ωστόσο συνδυάστηκε με την ανάπτυξη του οργανωμένου κόμματος. Έτσι, στις εκλογές του 1977 το βασικό σύνθημα ήταν η «Σοσιαλιστική Αλλαγή». Ύστερα από τις εκλογές του 1977, το ΠΑΣΟΚ, διπλασιάζοντας τα ποσοστά του, γίνεται το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και δείχνει ότι η νίκη δεν είναι μακριά. Το γεγονός αυτό το οδήγησε σε «αναγκαίες» πολιτικές και οργανωτικές προσαρμογές. Έτσι στη 2η Σύνοδο της Κ.Ε. στις 25-26/2/1978 με την υιοθέτηση της Εθνικής Λαϊκής Ενότητας σηματοδοτείται η Πανσυλλεκτική Στρατηγική του κόμματος: μειώνονται οι ταξικές αναφορές και πραγματοποιείται το άνοιγμα σε όλη την κοινωνία με την οικοδόμηση της κοινωνικής συμμαχίας των «μη προνομιούχων», ενώ η βασική κατεύθυνση της κομματικής οργάνωσης επικεντρώνεται κυρίως στην εκλογική κινητοποίηση, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται ο εκπαιδευτικός και παρεμβατικός της ρόλος. Λίγο πριν τις ιστορικές εκλογές του 1981, κατά την 8η Σύνοδο της Κ.Ε. (30.8) ψηφίζει και προτείνει το «Συμβόλαιο με τον Λαό» και η «Αλλαγή» γίνεται το βασικό σύνθημα του κόμματος, ενώ οι αναφορές στον σοσιαλισμό εξαφανίζονται.

Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση εισάγει σημαντικές μεταρρυθμίσεις, (διπλασιασμός κατώτερων μισθών, καθιέρωση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ), υπογραφή του μνημονίου με την τότε ΕΟΚ για μεταφορά κοινοτικών πόρων, δημιουργία ΕΣΥ, ρυθμίσεις για την παιδεία, αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, καθιέρωση ψήφου στα 18, εκσυγχρονισμός οικογενειακού δικαίου, κοινοβουλευτική συνεργασία με το ΚΚΕ για την ανάδειξη του Προέδρου της Δημοκρατίας το 1985). Οι παρεμβάσεις αυτές σηματοδοτούν το τέλος του μετεμφυλιακού κράτους, τον εκσυγχρονισμό του κομματικού συστήματος και προσδίδουν στο κράτος χαρακτήρα φιλολαϊκό. Έτσι, στις εκλογές του 1985 υιοθετεί το σύνθημα «Για ακόμα καλύτερες μέρες». Ωστόσο, στις 11 Οκτωβρίου 1985 υιοθετεί το «σταθεροποιητικό πρόγραμμα», με το οποίο προσεγγίζει τις νεοφιλελεύθερες επιλογές λιτότητας στη Δ. Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Ενώ η εισροή (από 1-1-1986) πόρων από τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα έχουν ως αποτέλεσμα την ουσιαστική αναθεώρηση της στάσης του ΠΑΣΟΚ απέναντι στην Ευρώπη.

Οι εκλογές του 1989-90 πραγματοποιούνται εν μέσω κατηγοριών για συμμετοχή των στελεχών του ΠΑΣΟΚ σε οικονομικά σκάνδαλα. Το ΠΑΣΟΚ προσαρμόζεται ώστε να εμφανιστεί ως «υπεύθυνο» και «ώριμο» κυβερνητικό κόμμα. Η υιοθέτηση του συνθήματος «Μεταρρύθμιση παντού» σηματοδοτεί την ουσιαστική προσαρμογή του στις διεθνείς τάσεις που κυριαρχούνται από τις πολιτικές επιλογές του νεοφιλελευθερισμού επιτομή της οποίας φαίνεται να είναι η ψήφιση και η εφαρμογή της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Είναι η εποχή όπου στην εσωκομματική ζωή αρχίζουν να κυριαρχούν οι τεχνοκράτες και η Κ.Ο. Η οργάνωση του κόμματος υποβαθμίζεται ακόμα και ως παράγοντας πολιτικής κινητοποίησης και αντικαθίσταται σταδιακά από τα ιδιωτικά ΜΜΕ.

Η πολιτική μετριοπάθεια και η οργανωτική αλλαγή επιβεβαιώνονται το 1993 με την υιοθέτηση νέας διακήρυξης με τίτλο «Για την αναγέννηση της Ελλάδας, για την αναγέννηση του ελληνισμού», η οποία αποτέλεσε και το βασικό σύνθημα για τις εκλογές του ίδιου έτους. Η συγκεκριμένη τάση επιβεβαιώνεται από την εκλογή του Κ. Σημίτη στην πρωθυπουργία από την Κοινοβουλευτική Ομάδα τον Ιανουάριο του 1996 και ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ στο 4ο Συνέδριο. Με κεντρικό σύνθημα και στρατηγική τον «Εκσυγχρονισμό» στις εκλογές του 1996 και την «Ισχυρή Ελλάδα στην Ευρώπη», το ΠΑΣΟΚ υιοθετεί τον εκσυγχρονιστικό "Τρίτο Δρόμο" και ευθυγραμμίζεται σαφώς με τα βασικά κόμματα της νέας Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Ο ριζοσπαστικός χαρακτήρας του Κινήματος αναθεωρείται, οι καταστατικές θεωρητικές αναφορές του εγκαταλείπονται, ενώ το κόμμα παραγκωνίζεται και βασικές λειτουργίες του παραχωρούνται στα ολοένα και πιο ισχυρά. στελέχη

Οι αντιφάσεις της πορείας του εκσυγχρονισμού, με βασική πολιτική επιλογή την ένταξη στην ΟΝΕ και την υποβάθμιση του κοινωνικού χαρακτήρα του κόμματος οδήγησε στην αλλαγή της ηγεσίας πριν από τις εκλογές του 2004. Η παράδοση της ηγεσίας από τον Κ. Σημίτη στον Γ. Παπανδρέου συνδυάστηκε με το σύνθημα της «Συμμετοχικής Δημοκρατίας», το οποίο ερμηνεύτηκε από μια μερίδα φίλων και μελών του ΠΑΣΟΚ ως τάση «αποκατάστασης» της παραδοσιακής κομματικής λειτουργίας. Ωστόσο, οι οργανωτικές και πολιτικές λειτουργίες του κόμματος υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου φαίνεται πως προετοίμαζαν το κόμμα για το τι θα επακολουθούσε όταν αυτό θα αναλάμβανε την κυβέρνηση μετά τη νίκη στις εκλογές του 2009, η οποία συνοδεύτηκε από τη διαβεβαίωση ότι «Λεφτά υπάρχουν» και το κεντρικό σύνθημα - κάλεσμα «Πάμε μαζί». Η πλήρης ανεξαρτητοποίηση του ηγέτη από τα κομματικά όργανα, η μη διάκριση μελών και φίλων στις εσωκομματικές διαδικασίες, η υποβάθμιση του Συνεδρίου, η έμφαση στον εθελοντισμό και στις ΜΚΟ έχουν ως αποτέλεσμα την ακραία περιθωριοποίηση του κόμματος. Έτσι, όταν το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται μπροστά στην αντίφαση της υλοποίησης της προεκλογικής του υπόσχεσης για στήριξη του εισοδήματος των εργαζομένων και των περιορισμών από την οικονομική κρίση, οδηγήθηκε στην επιλογή του «Μνημονίου» το οποίο συμβολικά σηματοδοτεί την «οριστική»(;) διάρρηξη του ΠΑΣΟΚ από την κοινωνική του βάση. Η επιλογή του για συγκυβέρνηση με τη Ν.Δ., σε συνδυασμό με τα παραπάνω, έχουν οδηγήσει στην οργανωτική αποσύνθεση, η οποία συμβάλλει καθοριστικά στην εκλογική του κατάρρευση στις εκλογές του 2012, στις οποίες με νέο ηγέτη τον Ευ. Βενιζέλο έχει βασικό προεκλογικό σύνθημα το ουδέτερο όσο και εθνικιστικό «Αυτοδύναμη Ελλάδα».

* Ο Χρύσανθος Δημ. Τάσσης διδάσκει Πολιτική Κοινωνιολογία στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL