Η Ευρώπη καταστρέφεται μέσα στον εαυτό της. Αν για την ώρα η καταστροφή αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί, αυτό οφείλεται στο ότι η Γερμανία αυξάνει τον πλούτο της πατώντας πάνω στην κρίση των εύθραυστων οικονομιών, κυρίως των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου, και εκμεταλλευόμενη την τεράστια ανθρωπιστική τραγωδία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Παρά τις κατά καιρούς διακηρύξεις των πιο υπεύθυνων παραγόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κανείς δεν φαίνεται πραγματικά έτοιμος και πρόθυμος για τις αναγκαίες εκείνες πρωτοβουλίες που θα ανακόψουν αυτή τη σχεδόν ανεξέλεγκτη πορεία προς την πολυδιάσπαση και ίσως προς τη διάλυσή της. Η Ευρώπη, παραδομένη στους μανιασμένους ανέμους της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και στη στρατηγική της Γερμανίας για μια γερμανική Ευρώπη σβήνει σιγά-σιγά. Όλοι οι κατασκευασμένοι μύθοι που επινοήθηκαν για να παγιδεύσουν τους λαούς στο όραμα μιας μεγάλης ενιαίας και ευημερούσας Ευρώπης έχουν καταρρεύσει. Μισό περίπου αιώνα μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης, η Ενωμένη Ευρώπη παραμένει μια απραγματοποίητη ουτοπία. Η σημερινή Ευρώπη, η Ευρώπη των τραπεζών, των Μνημονίων και της Μέρκελ, δεν χωράει στα όνειρα του κόσμου της εργασίας, είναι ταυτισμένη με τους χειρότερους εφιάλτες του.
Αναμφισβήτητα η Ευρώπη υπήρξε ο χώρος σύνθεσης ρευμάτων, συστημάτων, πολιτισμών και επιστημών. Πολιτικά γέννησε τη δημοκρατία και την αντιπροσώπευση, τις ατομικές ελευθερίες και τα συλλογικά δικαιώματα. Κοινωνικά έφερε στο ιστορικό προσκήνιο τα δύο μεγάλα συστήματα αλλά και την παρουσία και τη σύγκρουση όλων των πολιτικών φιλοσoφιών. Οικονομικά υπήρξε πάντοτε ένας δυναμικός ανταγωνιστικός χώρος όπου άνθησαν τόσο η ατομική πρωτοβουλία όσο και οι συλλογικές μορφές οργάνωσης και παραγωγής. Το κράτος πρόνοιας υπήρξε η κορυφαία κατάκτηση των λαών της Ευρώπης τα χρόνια της άνθησης της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.
Ο θατσερισμός της δεκαετίας του '80, η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων μετά το '88, η Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 και το Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας το 1997 συνέβαλαν στη μεταφορά της ιδεολογικής ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη. Η θεμελιακή αντίθεση του ουμανιστικού και πνευματικού που συμβόλιζε η Ευρώπη με το υλικό και κυνικό που εξέφραζε η Αμερική έπαψε να υπάρχει. Μαζί άλλαξε και η Ευρώπη, που για πολλές δεκαετίες υπήρξε το ασφαλές καταφύγιο μιας μεγάλης ανθρωπιστικής κληρονομιάς. Το οικονομικό κίνητρο επικράτησε του πολιτικού και η οικονομική Ευρώπη κυριάρχησε σε βάρος της κοινωνικής. Η Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση και τα Μνημόνια που έχουν μεταβάλει σε κόλαση τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, διολισθαίνει συνεχώς σε μορφές διακυβέρνησης στο πλαίσιο των οποίων τα οικονομικά, εργασιακά, κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα δεν αποτελούν πλέον σταθερές αξίες και πολιτικές δεσμεύσεις.
Οι αβεβαιότητες του τέλους της δεκαετίας του '20 και των αρχών της δεκαετίας του '30 επανέρχονται σήμερα για να αποτελέσουν συστατικό στοιχείο της καθημερινότητας των ανθρώπων. Αντίθετα, βεβαιότητες που ταυτίστηκαν με την Αριστερά και την περίοδο της ακμής του εργατικού κινήματος ασφυκτιούν μέσα στο πνιγηρό νέφος της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.
Σύγχρονοι μύθοι, όπως εκείνοι της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) και του ευρώ επενδύονται με τα απαραίτητα ψευδώνυμα, αποενοχοποιούνται και υιοθετούνται πρόθυμα από την ευρωπαϊκή Δεξιά και στις δύο της εκδοχές για να χρησιμοποιηθούν σε βάρος του κόσμου της εργασίας. Αντίθετα στοιχεία που συγκροτούσαν κάποτε το ταξικό όραμα των δυνάμεων της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος συκοφαντούνται, χλευάζονται, ενοχοποιούνται και εγκαταλείπονται. Η οικονομική κρίση, η σύγχυση και η αμηχανία που κυριαρχούν στις κοινωνίες και τα πολιτικά συστήματα, ο θρίαμβος του καπιταλισμού, η φρίκη της νεοφιλελεύθερης βαρβαρότητας και η βίαιη περιθωριοποίηση των κοινωνικών δυνάμεων ολοκληρώνουν το δυσμενές σκηνικό.
Το ευρώ, αντί να αποτελέσει το δυναμικό εφόδιο για τη διεύρυνση της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής δημοκρατίας στην Ευρώπη, χρησιμοποιήθηκε αντίθετα ως το αποτελεσματικό μέσο για τη βίαιη ανατροπή του κοινωνικού στάτους που είχε κατακτηθεί με τους αγώνες της Αριστεράς, αλλά και την ουσιαστική συμβολή της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας πριν η τελευταία υποταχθεί στα θέλγητρα του νεοφιλελευθερισμού.
Η απομυθοποίηση επομένως του ευρώ, ή πιο σωστά η κατάρρευσή του στις συνειδήσεις των ανθρώπων του μόχθου, υπήρξε η λογική κατάληξη του σχεδιασμού και των πολιτικών επιλογών των ηγεσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ποτέ ίσως στην ιστορία της Ευρώπης, αν εξαιρέσει κανείς τη σκοτεινή περίοδο της ανόδου του φασισμού, δεν συνασπίσθηκαν την ίδια στιγμή τόσες συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις για να στραφούν ενάντια στο όραμα των δυνάμεων της εργασίας, ενάντια δηλαδή στην ίδια την Ευρώπη, και ποτέ τόσοι μηχανισμοί δεν κινητοποιήθηκαν για να διευκολύνουν την επέλαση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και να ανακόψουν τον δρόμο της Αριστεράς προς την εξουσία, από όσους κινητοποιούνται σήμερα.
Οι συνέπειες για τους λαούς του ευρωπαϊκού Νότου και οι επιπτώσεις στις ζωές των εργαζομένων υπήρξαν δραματικές.
Και τώρα τι θα γίνει; Μήπως η εγκατάλειψη του ευρώ και η επιστροφή στα εθνικά νομίσματα την οποία προτείνουν ορισμένοι πυρήνες της Αριστεράς στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, προσφέρει τις επιθυμητές για τους λαούς της Ευρώπης και την ίδια την Ευρωπαϊκή Αριστερά λύσεις ή μήπως αντίθετα η συνέχιση της παραμονής σ' ένα νόμισμα, το ευρώ, που απέτυχε σε όλους τους διακηρυγμένους στόχους του, στην ενότητα δηλαδή των λαών της Ευρώπης, στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη βελτίωση του επιπέδου ζωής των εργαζομένων, αποτελεί αδιαφιλονίκητο ταμπού που πρέπει να προστατευτεί με κάθε θυσία ακόμη και από την ίδια την Αριστερά; Η απάντηση, ίσως, δεν είναι εύκολη. Αλλά και η σιωπή δεν συνιστά υπεύθυνη στάση. Εξάλλου ο διάλογος γι' αυτό το κρίσιμης πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής σημασίας θέμα έχει ξεκινήσει και θα συνεχισθεί.
Πιστεύω προσωπικά ότι ανάμεσα στην άκριτη λατρεία του ευρώ και στην εύκολη δαιμονοποίησή του υπάρχει, με τις απαραίτητες προϋποθέσεις και τις ανάλογες εγγυήσεις, χώρος για ένα ευρώ που θα υπηρετεί τις ανάγκες των εργαζομένων μέσα σε μια Ευρώπη που θα ανταποκρίνεται στα όνειρα και στις προσδοκίες τους και που θα απελευθερώνει το μέλλον τους. Η αλλαγή πολιτικής, στρατηγικής, κατεύθυνσης και προσανατολισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η κρίσιμη προϋπόθεση. Αλλά, καθώς η αλλαγή πολιτικής προϋποθέτει την ήττα των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων και την άνοδο της Αριστεράς στην εξουσία, τότε η αλλαγή των πολιτικών και κοινωνικών συσχετισμών αναδεικνύεται σε κορυφαίο καθήκον της Αριστεράς, των συνδικάτων και των στελεχών τους. Ο ρόλος και οι πολιτικές πρωτοβουλίες του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ και προσωπικά του Αλέξη Τσίπρα μπορούν εκ των πραγμάτων να αποκτήσουν στρατηγική σημασία με τεράστιο πολιτικό και κοινωνικό αντίκρισμα.
Η αλληλεγγύη ανάμεσα στους Ευρωπαίους εργαζομένους, ο συντονισμός της πάλης των συνδικάτων, η συνεργασία των δυνάμεων της Αριστεράς και η συνεργασία των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, που πλήττονται από τις συνέπειες της πολιτικής των Μνημονίων, είναι οι πρόσθετες εγγυήσεις αν πραγματικά θέλουμε να θεμελιωθεί μια σοσιαλιστική Ευρώπη, μια Ευρώπη δηλαδή αντίθετη με εκείνη που κυνικά και ανενδοίαστα οικοδομούν η Γερμανία και οι δορυφόροι της.
* Ο Γιώργος Ραυτόπουλος είναι πρώην πρόεδρος της ΓΣΕΕ και μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ
