Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Eπιστράτευση απεργών ΔΕΗ: το μέσον είναι το μήνυμα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Eπιστράτευση απεργών ΔΕΗ: το μέσον είναι το μήνυμα

Η πρόσφατη επιστράτευση των απεργών της ΔΕΗ ήταν η πρώτη, για τον συγκεκριμένο κλάδο, σε όλη τη μεταπολιτευτική ιστορία. Γεγονός αρκούντως εντυπωσιακό, αν σκεφτούμε ότι τα χρόνια αυτά είχαμε πολύ μεγάλες απεργίες (λ.χ. το 1979, το 1987 και το 1992), και μάλιστα με σοβαρό πολιτικό κόστος. Απεργίες που οδήγησαν σε εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, που έμειναν στην ιστορία και σε ό,τι αποκαλείται «συλλογικό ασυνείδητο» ως «επικίνδυνες» και «αντικοινωνικές», αφήνοντας ως παρακαταθήκη και το (ανακριβές βέβαια) κλισέ περί «συνδικαλιστών που κατεβάζουν τους διακόπτες». Γιατί λοιπόν οι κυβερνήσεις δεν είχαν χρησιμοποιήσει την πολιτική επιστράτευση για να σταματήσουν τις επεισοδιακές εκείνες απεργίες, τη στιγμή μάλιστα που οι συνέπειές τους πλησίαζαν περισσότερο στις προϋποθέσεις που θέτει το Σύνταγμα από ό,τι, για παράδειγμα, η απεργία των τραπεζοϋπαλλήλων του 1979 που έληξε με επιστράτευση;

Εκτός του ότι η νομική αντιμετώπιση των «άγριων» εκείνων απεργιών δεν ήταν διόλου αμελητέα (η εφαρμογή του Ν. 330/1976 οδήγησε σε ποινικές διώξεις και φυλακίσεις το 1979, ενώ το 1992, ο Ν. 1915/1990 επέτρεψε την απόλυση 200 επίμονων απεργών -- άλλο θέμα το ότι επαναπροσλήφθηκαν από την επόμενη κυβέρνηση), διακινδυνεύω συνολικά την εξής υπόθεση: η βασική επιδίωξη του κράτους, κάθε φορά, δεν ήταν η λήξη της απεργίας, αλλά η ευρύτερη δυνατή απονομιμοποίησή της, η ανάπτυξη κοινωνικών αντανακλαστικών εναντίον της.

Τα αντανακλαστικά αυτά επανενεργοποιήθηκαν, στην πρόσφατη απεργία, από τοποθετήσεις κυβερνητικών στελεχών και δημοσιογράφων, με σκοπό την κοινωνική απομόνωση των απεργών και την αποδοχή από την κοινή γνώμη του ακραίου μέτρου της επιστράτευσης ως αυτονόητης και αναγκαίας επιλογής. Και έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πως ο κοινωνικός αυτοματισμός που επιδιώχθηκε να λειτουργήσει στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είχε ως άξονα τον φθόνο αλλά, πρωτίστως, τον φόβο. Δεν αρθρώθηκε δηλαδή τόσο γύρω από ένα σύνολο αποφάνσεων περί «προνομιούχας συντεχνίας» όσο γύρω από την απειλή ενός καταστροφικού «μπλακ άουτ». Πρόκειται για ένα σύνολο λογοθετικών επιλογών που δεν είναι τυχαίο· αντίθετα, αφενός εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική, αφετέρου αποκαλύπτει τις πραγματικές στοχεύσεις της επιστράτευσης, συμπληρώνοντας την παραπάνω υπόθεσή μας για την «παράδοξη» αποφυγή λήψης του μέτρου στο παρελθόν.

Ας εξετάσουμε τα στοιχεία ένα προς ένα. Η πολύ προσφιλής κατά το παρελθόν κατηγορία προς τους συνδικαλιστές ότι «υπερασπίζουν τα στενά συντεχνιακά τους συμφέροντα, αδιαφορώντας για το γενικό καλό», όχι μόνο χρησιμοποιήθηκε πολύ λίγο αυτή τη φορά, αλλά απευθύνθηκε προς τους απεργούς αντεστραμμένη: «Η απεργία είναι νόμιμο και αναφαίρετο δικαίωμα των εργαζομένων, μόνον όμως όταν αφορά τα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις του κλάδου τους. Από τη στιγμή που το νομοσχέδιο για τη "μικρή ΔΕΗ" σας εξασφαλίζει, δεν έχετε δικαίωμα να απεργείτε στο όνομα του γενικού καλού – αυτό είναι δουλειά της κυβέρνησης!» Πράγματι, από τα πρώτα κιόλας δημοσιεύματα,1 τονιζόταν ιδιαίτερα η πενταετής προστασία του εργασιακού και ασφαλιστικού καθεστώτος των εργαζομένων από τη νέα εταιρεία, ενώ, από την άλλη, η κυβερνητική εκπρόσωπος επαναλάμβανε δηλώσεις όπως «την Ελλάδα δεν την κυβερνούν συντεχνίες, [...] [ή] όσοι δεν έχουν πλήρη εικόνα της κατάστασης, [αλλά] η νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση [που] θα προστατέψει το δημόσιο συμφέρον».2 Εδώ, δεν έχουμε τόσο μια εκδοχή αντισυντεχνιακού λόγου, όσο μια έκκληση στη νομιμότητα και στη σταθερότητα που μόνο η αυθεντία της κυβέρνησης (του υποκειμένου που υποτίθεται ότι γνωρίζει) μπορεί να διασφαλίσει.

Προχωράω στο επαπειλούμενο «μπλακ άουτ». Πρώτον, η σχετική συζήτηση δεν έγινε τόσο με όρους δημόσιας υγείας και ασφάλειας του πληθυσμού, αλλά πρωτίστως προστασίας του «εθνικού» τουριστικού προϊόντος.3 Αυτή η επιλογή, ειδικά ιδωμένη σε συνδυασμό με τις διαβόητες δηλώσεις του κυβερνητικού βουλευτή Μ. Ταμήλου για τις λάμπες πετρελαίου,4 αναπαράγει υπόκωφα τον ενοχοποιητικό και τιμωρητικό λόγο που συνόδευσε την υπαγωγή της χώρας στον «μηχανισμό στήριξης» και τα μνημόνια («οι τεμπέληδες του Νότου που θα μάθουν να ζουν με όσα παράγουν» κ.λπ.). Ταυτόχρονα, επιβεβαιώνει την ολοκληρωτική ανασημασιοδότηση του πεδίου του λόγου (ως ορίζοντα νοήματος και πεδίου δυνατοτήτων για πράξη) από το κύριο σημαίνον του χρέους, όπως και την ολοκληρωτική καθυπόταξη του κοινωνικού στην οικονομία του χρέους: υπάρχουμε, ως κράτος και ως κοινωνία, για να υπηρετούμε τον μεγάλο δυτικό Άλλο (τουρίστες, επενδυτές, δανειστές κ.λπ.) που θα μας ελεήσει για να μην πεθάνουμε της πείνας.

Δεύτερη παρατήρηση, πραγματολογικής φύσεως. Η απειλή του «μπλακ άουτ», η οποία υποστηρίχθηκε και από τις ανακοινώσεις της ΔΕΗ περί «πορτοκαλί συναγερμού» και δελτίων κυλιόμενων διακοπών ρεύματος, και βοήθησε να κηρυχθεί η απεργία παράνομη και καταχρηστική και να απονομιμοποιηθεί στην κοινή γνώμη ώστε να οδηγηθεί «φυσιολογικά» η κυβέρνηση στην (προαναγγελθείσα, αν και υποτίθεται έσχατη) λύση της επιστράτευσης, ήταν πιθανότατα κατασκευασμένη. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που εύκολα βρίσκει κανείς στο σάιτ του ΑΔΜΗΕ (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), η διαθέσιμη ισχύς στο δίκτυο της χώρας μπορούσε να καλύψει με άνεση το μέγιστο απαιτούμενο φορτίο. Και αυτό γιατί:

η μέγιστη ζήτηση ισχύος διαμορφωνόταν τις ημέρες της απεργίας στα 7.000 MW περίπου, στις 10 το βράδυ.

η διαθέσιμη ισχύς στο δίκτυο των κατανεμόμενων μονάδων παραγωγής υπερβαίνει, υπό κανονικές συνθήκες, τα 10.000 MW [βλ. goo.gl/dZuCZH)], ενώ οι μονάδες που είχαν βγει εκτός λόγω της απεργίας στερούσαν από το δίκτυο περίπου 3.400 MW (10.000 μείον 3.400 = 6.600)

στο σχέδιο αντιμετώπισης «πιθανών προβλημάτων» που εξέδωσε ο ΑΔΜΗΕ, περιλαμβανόταν πρόβλεψη εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας «κατ' ελάχιστον 1.400 ΜW» (6.600 συν 1.400 = 8.000) [βλ. goo.gl/WDHPwV]

η εγκατεστημένη ισχύς μόνο των αιολικών μονάδων (που λειτουργούν και το βράδυ) είναι, σύμφωνα με τον ΛΑΓΗΕ (Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργεια), 1.540 MW (8.000 συν 1.540 = 9.540) [βλ. goo.gl/dh2aJ9]

Με βάση τα στοιχεία αυτά, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι τις ημέρες της απεργίας και του επαπειλούμενου «μπλακ άουτ» το σύστημα είχε έναν «αέρα» άνω των 2.000 ΜW, και συνεπώς δεν υπήρχε καμία ανάγκη ούτε για «πορτοκαλί συναγερμό» ούτε για επιστράτευση. Αν και υπάρχουν ενδείξεις για –τεχνητή-- έλλειψη ισχύος στο σύστημα,5 είναι φανερό ότι η επίκληση της «παρατεινόμενης αδυναμίας ομαλής ηλεκτροδότησης της χώρας» και των σοβαρών κινδύνων «για τη δημόσια τάξη και δημόσια υγεία», στην οποία βασίστηκε η απόφαση επιστράτευσης των εργαζομένων, δεν μπορεί να στηριχθεί από τα διαθέσιμα πραγματολογικά στοιχεία.

Με λίγα λόγια, ο στόχος της επιστράτευσης των απεργών της ΔΕΗ δεν ήταν η προστασία του κοινωνικού συνόλου (ή έστω των τουριστών) από τις συνέπειες της απεργίας, γιατί, πολύ απλά, αυτές ήταν περιορισμένες και διαχειρίσιμες. Ήταν η επίδειξη πυγμής και αποφασιστικότητας για εφαρμογή του προγράμματος με κάθε μέσο, τόσο προς τα έξω (δανειστές, τρόικα, χρηματοπιστωτικές αγορές), όσο και προς τα μέσα (άλλες κοινωνικές ομάδες που θα πληγούν από τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς στο άμεσο μέλλον). Όχι, τούτη η επιστράτευση δεν ήταν η αυταρχική μορφή ενός «αναγκαίου» περιεχομένου· στην περίπτωση αυτή, μορφή και περιεχόμενο ταυτίζονταν: το μέσο ήταν το μήνυμα.

Ο Δημήτρης Ιωάννου είναι υποψήφιος διδάκτορας πολεοδομίας και χωροταξίας του ΕΜΠ

1Βλ. π.χ. το ρεπορτάζ του Έθνους, «Έκτακτο σχέδιο για αποφυγή απεργιακού μπλακ άουτ», 28.6.2014 (goo.gl/pNytQZ).

2«Επιστράτευση προ των πυλών για τη ΔΕΗ», Έθνος, 4.7.2014 (goo.gl/tiBgWX).

3Ενδεικτική εδώ η δήλωση της κυβερνητικής εκπροσώπου, «αποτελεί σαμποτάζ κατά του κράτους, 20 εκατομμύρια τουρίστες να έρθουν και να μην έχουν κλιματισμό», καθώς και το δημοσίευμα του Έθνους «Καταστροφή αν γίνει μπλακ-άουτ» (4.7.2014), βασισμένο σε ανακοίνωση του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων.

4«Μπορείς να ζήσεις και χωρίς ενέργεια. Μπορείς να πας σ' ένα χωριό και να ζήσεις με τη λάμπα που ανάβαμε παλιά. Δεν χρειάζεται το ρεύμα να το 'χεις πάντα» (goo.gl/CcXEgI). Τη σύνδεση με τις δηλώσεις Βούλτεψη για τους τουρίστες την οφείλω σε σχετική ανάρτηση του Σπύρου Δερβενιώτη.

5Από τα στοιχεία του «προγραμματισμού κατανομής μονάδων» του ΑΔΜΗΕ προκύπτει ότι, την ημέρα της επιστράτευσης, όλες οι ιδιωτικές μονάδες φυσικού αερίου (πλην δύο) λαμβάνονταν μηδενικές, δηλαδή δεν λειτουργούσαν, παρά το ότι το σχέδιο αντιμετώπισης πιθανών προβλημάτων του ΑΔΜΗΕ ζητούσε μεγιστοποίηση της απόδοσης των ιδιωτικών μονάδων. Επίσης, οι ΑΠΕ υπολογίζονταν στο εξαιρετικά χαμηλό, για ημέρα με ηλιοφάνεια και ισχυρούς ανέμους, επίπεδο των 350-1020 MW. Τέλος, οι εισαγωγές ρεύματος δεν υπερέβησαν τα 1.300 MW. Βλ. αναλυτικά στο μπλογκ greeklignite.blogspot.gr (goo.gl/VM1Sk9).

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL