Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
Το "σύστημα"
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Το "σύστημα"

Τι είναι "σύστημα"; Πού παραπέμπουν οι ευρείας κατανάλωσης χαρακτηρισμοί "συστημικός", "αντισυστημικός" κ.λπ.; Η ευκολία με την οποία χρησιμοποιούνται τείνει να συσκοτίζει τα επίδικα. Ας προσπαθήσουμε να διευκρινίσουμε.

Η λέξη "σύστημα" μάλλον υπονοεί το σύστημα εξουσίας που διέπει έναν κοινωνικό σχηματισμό. Σύμφωνα με έναν γόνιμο ορισμό, ασκεί εξουσία όποιος έχει τη δυνατότητα να δρα επί της δράσεως άλλων και άρα να επηρεάζει καθοριστικά την πορεία αυτών των άλλων δράσεων. Η εξουσία μπορεί είναι οικονομική, ιδεολογική, πολιτική. Μιλάμε για σύστημα εξουσίας επειδή η άσκηση εξουσίας σε κάθε βαθμίδα (επαναλαμβάνω: η δυνατότητα δράσης επί της δράσεως άλλων) συναρθρώνεται με εκείνη στις υπόλοιπες ώστε μαζί να συγκροτούν, ακριβώς, σύστημα.

Η πολιτική εξουσία δεσπόζει επί των άλλων μορφών της, ενώ η οικονομική είναι καθοριστική σε τελευταία ανάλυση: επί της πορείας του κοινωνικού σχηματισμού δεσπόζει η πολιτική εξουσία της κυβέρνησης, όσο και αν αυτή υπόκειται -με πολύπλοκους τρόπους, διατηρώντας πάντα βαθμούς σχετικής αυτονομίας- στην καθοριστική οικονομική εξουσία. Η τελευταία υπάγεται στο ίδιο ορισμό: οι τράπεζες, για παράδειγμα, ασκούν εξουσία γιατί μπορούν να δρουν επί της δράσεως άλλων οικονομικών υποκειμένων.

Η πολιτική εξουσία δεν ταυτίζεται πάντα με πολιτική κυριαρχία. Σύμφωνα με έναν άλλο γόνιμο ορισμό, κυρίαρχος είναι εκείνος που ελέγχει -μπορεί να κηρύξει και να φέρει σε πέρας- την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Πριν από τη μεταπολίτευση, κυρίαρχος στα καθ' ημάς δεν ήταν η κυβέρνηση, αλλά ένα σύνθετο πλέγμα εξουσιών που περιελάμβανε το παλάτι, τον στρατό και τον "ξένο παράγοντα".

Το σύστημα εξουσίας διαχέεται σε ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό. Διαμορφώνονται έτσι τοπικές εξουσίες με τις δικές τους ιδιαιτερότητες και τη δική τους σχετική αυτονομία. Οι τοπικές εξουσίες, μολονότι συναρθρώνονται με την κεντρική, κατά κανόνα δεν εναρμονίζονται πλήρως με εκείνην. Μπορεί να συμπολιτεύονται ή να αντιπολιτεύονται, να "προηγούνται" ή να "υστερούν". Οι τοπικές εξουσίες ακολουθούν δικές τους ροπές και διέπονται από προσίδιο πολιτικό χρόνο γιατί καθορίζονται από τις δικές τους δυνατότητες να δρουν επί της δράσεως άλλων. Το φαινόμενο σχολιάστηκε εκτενώς μετά τις τελευταίες τριπλές εκλογές.

Η εξουσία είναι σχέση. Που όσο παγιώνεται τόσο τείνει να διατηρεί τα συστατικά της γνωρίσματα. Πρόκειται για φαινόμενο ομοιοστασίας: οι σχέσεις εξουσίας τείνουν να επανέρχονται στην πρότερη κατάσταση μετά από αλλαγές που δεν προχωρούν σε επαρκές βάθος. Οι επισημάνσεις του Δημήτρη Γιατζόγλου (Αυγή 29/5/2014) είναι εδώ καίριες: "Πρέπει να δούμε με ποιους τρόπους τα τοπικά κέντρα άσκησης εξουσίας αναπαράγουν και σταθεροποιούν ή αμφισβητούν και αποσταθεροποιούν τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις. Πρέπει να εντοπίσουμε τα σημεία εκείνα στα οποία συμπυκνώνονται και αναδεικνύονται αντίπαλες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές στρατηγικές. Αν είναι έτσι, τότε απαιτείται από τις δυνάμεις μας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση γνώση, προγραμματική εμβάθυνση, παραγωγή στελεχών, μαζικά δημοκρατικά σχήματα, εξειδικευμένες προτεραιότητες υπέρ των λαϊκών στρωμάτων."

Ας αναλογιστούμε τα παραπάνω. Συστημικοί και αντισυστημικοί, εξουσιαστές, εξουσιολάγνοι και αντιεξουσιαστές. Λαμβάνοντας επιπλέον υπόψη ότι η εξουσία γενικώς είναι σύμφυτη με τον ανθρώπινο πολιτισμό και τις εκφάνσεις του, όντας ταυτόχρονα παραγωγική: ο γονιός ασκεί εξουσία όταν απαγορεύει στο παιδάκι να βάλει το δάχτυλο στη πρίζα και η αεροσυνοδός επίσης όταν απαγορεύει στον επιβάτη την τουαλέτα σε ώρα αναταράξεων.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL