Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Ένας πυκνός κόσμος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ένας πυκνός κόσμος

ΤΟΥ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΚΟΥΖΕΛΗ*

Υπάρχουν γεγονότα που διαδραματίστηκαν τον Μάη του '68 και που μπορεί κανείς να τα αφηγηθεί, να τα διερευνήσει, να τα ερμηνεύσει, να τα βρει καταγραμμένα και σχολιασμένα. «Μάης του '68» δεν είναι όμως αυτά τα γεγονότα, ανεξάρτητα από την ερμηνεία τους και την πιστότητα της αφήγησής τους. Είναι ό,τι μας λέει ο (χρονικός) προσδιορισμός που τους αποδώσαμε ως όνομα, ό,τι έμεινε να συμβολίζεται με αυτή την αναφορά, ό,τι παραδειγματικά εκφράζεται ως γενικεύσιμη, αν και μοναδική, ιστορική συγκυρία. Συγκρίνουμε καταστάσεις με τον «Μάη του '68», συγκρίνουμε προϋποθέσεις, εντοπίζουμε «εξηντα-οκτω-μαγιάτικους» όρους και συνθήκες.

Ο «Μάης του '68» είναι ένα εικονικό δείγμα: αναφέρεται σε κάτι μερικό και συγκεκριμένο για να μας παραπέμψει σε μια ευρύτερη συνάφεια κοινωνικών παραγόντων - να μας παραπέμψει σε ένα ιστορικό πλαίσιο, που μας γίνεται προσιτό μέσα από την εικόνα του εξεγερμένου Παρισιού.

Δύο όψεις αυτής της εικόνας θα επισημάνω, όψεις κρίσιμες για το δικό μας «εδώ και τώρα» και για την κατανόηση της δυναμικής που εγκυμονεί.

1. Ο πολυσυζητημένος «πνευματικός» ή και «πολιτισμικός» ορίζοντας του «Μάη» δεν ήταν, παρά μόνο εκ των υστέρων, διακριτός στην ιδιαιτερότητά του. Δεν ήταν και δεν είναι, όπου επανεμφανίζεται κάτι που αναγνωρίζουμε ως ανάλογο του δείγματος. Η εμπειρία μιας απότομης προσγείωσης, από το όνειρο της διαρκούς μεταπολεμικής ευημερίας στην πραγματικότητα της αυξανόμενης ανεργίας, μόνο εκ των υστέρων αναγνωρίστηκε ως τέτοια. Το ίδιο και η επαναφορά στην πολιτική σκηνή ενός εξαγνισμένου από τη φασιστική του προϊστορία αυταρχισμού, η κρίση της συρρικνωμένης δημοκρατίας, της περιορισμένης ελευθερίας και της εργαλειακής μόρφωσης.

Η αναγνώριση προϋπέθετε τη διαφοροποιημένη και επεξεργασμένη οικειοποίηση όσων κληροδότησε στον «Μάη» η νεολαιίστικη, χίπικη και αντιπολεμική κουλτούρα χειραφέτησης (της άλλης πλευράς του Ατλαντικού), παντρεμένη με αιτήματα και αφορισμούς μιας εμφατικά ευρωπαϊκής «κριτικής θεωρίας», αλλά και με μουσική και καλλιτεχνικούς πειραματισμούς που επίσης εκ των υστέρων εντάξαμε στην ίδια εικόνα - υπόδειγμα.

Ο «ορίζοντας» κάθε «Μάη» δεν ήταν και δεν είναι διακριτός πριν φωτιστεί από την ιστορική στιγμή -εκείνη τη συμπυκνωμένη στιγμή που αφήνει πίσω της τη δυναμική των γεγονότων, τη δυναμική του κινήματος. Αυτό έχει μεγάλη σημασία για μας σήμερα: αν και το κίνημα του Μάη του '68 προϋπέθετε ένα ορισμένο κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο, το πλαίσιο αυτό φανερώθηκε ως υπαρκτό, «ζωντάνεψε» μόνο με την ανάπτυξη του κινήματος. Κανένα κίνημα δεν περιμένει να εξασφαλιστούν οι «κατάλληλες συνθήκες».

2. Ο Μάης του '68 βιώθηκε, από όλους όσους του έδωσαν περιεχόμενο συμμετέχοντας, ως συμπυκνωμένος χρόνος. Είναι αυτή η μη καθημερινή, «μη κανονική» συμπύκνωση που χαρακτηρίζει τις περιόδους ραγδαίων κοινωνικών μεταβολών, πολιτικών ανατροπών, πολιτιστικών ρήξεων. Χαρακτηρίζει τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε τον περίγυρό μας κατά τις περιόδους αυτές, τη χρονικότητα του κόσμου μας, αλλά και την υφή του: ο ίδιος ο κόσμος γίνεται πυκνότερος σε σημασίες, οι πράξεις μας έχουν κρισιμότερες συνέπειες, οι καταστάσεις γίνονται πολυδιάστατες, συμβαίνουν πολλά, παίζονται πολλά.

Και πράγματι μέσα σε λίγες μόνο εβδομάδες, που κράτησαν τόσο πολύ, νέοι άνθρωποι ωρίμασαν, σκέψεις καταστάλαξαν, αφηρημένες θεωρητικές αρχές πήραν μορφή και εφαρμόστηκαν, ουτοπίες έγιναν πρακτική και άμεσο αίτημα, διεργασίες μακράς διάρκειας αποδείχτηκαν ικανές σε στιγμιαία ολοκλήρωση.

Έγιναν απίστευτα πολλά εκείνο τον Μάη, απίστευτα γρήγορα κι απίστευτα περίπλοκα. Καθώς η συμπύκνωση της κινηματικής δυναμικής δεν είναι μόνο χρονική και βιωματική, είναι και συμπύκνωση των διαστάσεων της πραγματικότητας, των διαστάσεων των γεγονότων: τα γεγονότα εκείνου του Μάη, όπως και τα δικά μας πιο πρόσφατα Δεκεμβριανά και ανοιξιάτικα, δεν ήταν και δεν θα μπορούσαν να είναι διακρίσιμα σε πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά ή καλλιτεχνικά. Ήταν πολυδιάστατα και σύνθετα. Και, κυρίως, συνιστούσαν αυθεντική εμπειρία για όσους τα βίωσαν. Αρκεί να τα συγκρίνουμε με τη σημερινή αργόσυρτη πορεία μιας καθημερινότητας χωρίς διακριτές κι αποφασιστικές στιγμές (κι ας μας υπόσχονται πως κάτι συμβαίνει).

Η συμπύκνωση του χρόνου δεν είναι παρά η άλλη πλευρά της συνάρθρωσης των κοινωνικών παραγόντων: έτσι έδεσαν οι πολιτιστικές αναζητήσεις με τα χειραφετητικά αιτήματα, την αγωνιστική ετοιμότητα και τις πολιτικές πρωτοβουλίες. Μήπως δεν φτάνει και σε μας η ηχηρή βοή όλων όσα ξαφνικά γίνονται σήμερα γύρω μας, σαν απόκριση στην ανάγκη αναζήτησης ερωτημάτων και λύσεων -κι όχι μόνο στην τόσο πληγωμένη Αθήνα, αλλά σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια;

* Ο Γεράσιμος Κουζέλης διδάσκει Πολιτικής Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL