Οι κινήσεις για την ίδρυση της Προοδευτικής Συμμαχίας έχουν ξεκινήσει ήδη από την περασμένη χρονιά. Η νομιμοποιητική της βάση έχει να κάνει, όπως ισχυρίζονται οι επικεφαλής της κίνησης, με το ότι η Σοσιαλιστική Διεθνής είναι "ευρωκεντρική" και "διεφθαρμένη". Το παράδοξο στον παραπάνω ισχυρισμό είναι ότι η Σοσιαλιστική Διεθνής έχει ιδρυθεί το 1889 κι έχει στους κόλπους της κόμματα από 159 διαφορετικές χώρες. Το ακόμα πιο παράδοξο είναι πως τον ισχυρισμό αυτό τον διατυπώνει τοSPD, ένα κόμμα που έχει κυβερνήσει για πολλά χρόνια, είτε μόνο του, είτε με κυβερνήσεις μεγάλου συνασπισμού, τη Γερμανία.
Επιπλέον, το SPD είναι το κόμμα που εισήγε τις πολιτικές λιτότητας επί προεδρίας Γκέρχαρντ Σρέντερ. Πρόκειται για ένα κόμμα πλήρως κρατικοποιημένο κι ενταγμένο στο κομματικό καρτέλ του γερμανικού κομματικού και πολιτικού συστήματος.
Οι αιτίες της κρίσης
Από τότε που η σοσιαλδημοκρατία διολίσθησε ή παραδόθηκε στη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ταυτότητας και κρίσης. Το SPD βιώνει δραματικά αυτή την κρίση. Έτσι, θα μπορούσε λογικά να υποθέσει κανείς ότι η πρωτοβουλία αυτή επιδιώκει να παρακάμψει τα σοσιαλδημοκρατικά αδιέξοδα και να αναζωογονήσει την πολιτική της προοπτική. Προοπτική που μέχρι πριν τις τελευταίες δύο δεκαετίες στηρίζονταν στην υπόσχεση ότι ο καπιταλισμός μπορεί να εξανθρωπιστεί μέσα από ελέγχους και μεταρρυθμίσεις, που στήριζαν την υπόσχεση ότι το μέλλον θα είναι καλύτερο από το χθες, κάτι που η κοινωνική πραγματικότητα στη Γερμανία και στην Ευρώπη τουλάχιστον διαψεύδει καθημερινά. Επί πλέον, η δυναμική όσο και αντιφατική διεύρυνση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, όπως άλλωστε αποκάλυψε με δραματικό τρόπο και η Αραβική Άνοιξη, απέδειξαν ότι η γερμανική σοσιαλδημοκρατία έχει απολέσει την κατά παράδοση πρωτοκαθεδρία της στη Διεθνή.
Αυτές φαίνεται να είναι οι αιτίες της πρωτοβουλίας του SPD: Η δημιουργία μιας νέας διεθνούς συμμαχίας, η οποία θα αποτελείται από κόμματα της κυβερνητικής σοσιαλδημοκρατίας. Οι πρώτες συμμετοχές στην Προοδευτική Συμμαχία περιλαμβάνουν κόμματα από την Ιταλία, την Αργεντινή, το κόμμα του Ινδικού Κογκρέσου (διαβόητο για τη διαφθορά του), του Αγγλικό Εργατικό Κόμμα κ.ά. Κατά συνέπεια, φαίνεται ότι η πρωτοβουλία αυτή υπονομεύει τον διεθνισμό, που αποτελούσε την καταστατική αρχή της σοσιαλδημοκρατίας, ενώ επιβεβαιώνει την περαιτέρω απομάκρυνση από τα κοινωνικά υποκείμενα που παραδοσιακά εκπροσωπούσε.
Υπ' αυτή την έννοια η επιδίωξη της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ να συνδεθεί με το εγχείρημα ταιριάζει γάντι. Ωστόσο, είναι προφανές ότι η απόφαση του Βενιζέλου πρέπει να κατανοηθεί και στο πλαίσιο της εσωκομματικής αντιπαράθεσης και της απαλλαγής του νέου ΠΑΣΟΚ από το "βαρίδι" του Γιώργου Παπανδρέου.
Στροφή προς τα δεξιά
Η Προοδευτική Συμμαχία, παρά τη ρητορεία της, εκτός από τον ευρωκεντρισμό που τη διατρέχει, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μετατόπιση της σοσιαλδημοκρατίας ακόμη πιο δεξιά. Όπως πολύ εύστοχα σημείωνε η "Αυγή" προχθές, πρόκειται για ένα νέο Μπαντ Γκόντεσμπεργκ. Ωστόσο, αυτό δεν προβλέπεται ότι θα εκφραστεί και διακηρυκτικά. Το γενετικό μοντέλο και η δύναμη της ιστορικής αδράνειας αυτών των κομμάτων εμποδίζουν σε μια ανοικτή στρατηγική προσέγγιση με τα κυβερνητικά κόμματα της ευρωπαϊκής Δεξιάς. Όταν αυτό "επιβληθεί" από τις αναγκαιότητες της κυβερνητικής διαχείρισης της κρίσης θα γίνουμε μάρτυρες ριζικής αναδιάταξης των κομματικών συστημάτων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι δυνάμεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς θα πρέπει να είναι έτοιμες να παρέμβουν στη δυναμική αυτής της εξέλιξης, διαφορετικά οι σημερινοί κίνδυνοι για τη δημοκρατία θα μετατραπούν σε εφιάλτη, καθώς η ήδη ανερχόμενη Ακροδεξιά θα έχει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης της ανοικτής πλέον πολιτικής κρίσης.
* Ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
