Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» στήριξε σε πρόσφατη δημοσίευσή της αμετανόητη μη εκλεγμένη πλέον βουλευτής του υπό αποσύνθεση ΠΑΣΟΚ. Πρόσωπο που συγκαταλέγεται σε εκείνα που με απόλυτη προχειρότητα ψήφισαν το «πρόγραμμα Καλλικράτη» χωρίς να λάβουν υπόψη λοιπά κριτήρια για τη διαμόρφωση των νέων δήμων, ειδικότερα δε στα νησιά. Και όμως, παρά την προχειρότητα, την κατακρεούργηση της χώρας και την εξαφάνιση της «σοσιαλιστικής» παράταξής τους, παραμένουν αδιόρθωτοι έως και σήμερα, ξετυλίγοντας την καραμέλα υπέρ του «Καλλικράτη», εκφράζοντας τον ενθουσιασμό τους περί ταύτισης με τις αρχές και τη φιλοσοφία του ευρωπαϊκού χάρτη τοπικής αυτονομίας.
Το θεσμικό και χωροταξικό πλαίσιο που σχηματίστηκε από τον «Καλλικράτη» δεν κατάφερε τίποτε περισσότερο από το να οδηγήσει στην απαξίωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ειδικότερα στους νησιωτικούς δήμους, όπου εφαρμόστηκε η εκτρωματική αρχή «ένα νησί, ένας δήμος». Η αρχή δηλαδή του απόλυτου συγκεντρωτισμού και η ανέντιμη και καταστροφική περιθωριοποίηση και απαξίωση της Περιφέρειας. Ζήσαμε συγχωνεύσεις και καταργήσεις φορέων, αποστελεχώσεις υπηρεσιών, δραστικές μειώσεις πόρων που υποβάθμισαν κι αποδυνάμωσαν τους παλαιότερους δήμους, αποδυνάμωση ή κατάργηση τοπικών συμβουλίων. Σίγασε η φωνή του δημότη της κοινότητας, του χωριού, του πρώην μικρού δήμου και μαζί της σίγασε και η φωνή του ενδιαφέροντος, της ανάπτυξης και της αξίας του.
Τέσσερα χρόνια ήταν αρκετά για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι στο βόρειο Αιγαίο, στη Μυτιλήνη, ή εδώ στη Χίο, η λειτουργία του δήμου ως δομή εξουσίας δεν βρίσκεται πλέον στο πλάι του πολίτη. Οι πραγματικές ανάγκες των πολιτών κρύφτηκαν πίσω από την έλλειψη χωροταξικής συνοχής και εγγύτητας. Τα τέσσερα αυτά χρόνια ο πολίτης βίωσε μια άσχημη εμπειρία, μια ζημιογόνα και κακόγουστη φάρσα, η οποία, σε συνδυασμό με τη σχεδιαστική προχειρότητα του «Καλλικράτη», καθιστά απαραίτητη όχι απλώς την επανεξέτασή του, αλλά τη ριζική ανατροπή του. Είναι απαραίτητη όσο ποτέ η άμεση διαμόρφωση νέου θεσμικού και χωροταξικού πλαισίου για την τοπική αυτοδιοίκηση, για τη δημιουργία ενός δήμου αλληλέγγυου, με διακριτή ταυτότητα και πολιτιστική συνοχή. Για έναν δήμο πραγματικό συνδιαμορφωτή με το δημότη, σε κάθε απόφαση που αφορά τον ίδιο και τις τοπικές του κοινωνίες. Μόνο δήμοι εύληπτων αναγνωρίσιμων ενοτήτων, άμεσα προσβάσιμων και ελέγξιμων από τις τοπικές τους κοινωνίες μπορούν να εξαλείψουν τον καλλικρατικό συγκεντρωτισμό, με λειτουργία πραγματικών τοπικών συμβουλίων και με συμμετοχική δομή για την ανάληψη αυτοδιεύθυνσης των τοπικών υποθέσεων.
Με τον "Καλλικράτη" οι δήμοι και οι περιφέρειες μεταβλήθηκαν σε μια μικρογραφία του κεντρικού κράτους, όπου στον βωμό ενός υποτιθέμενου, αλλά, ως απεδείχθη, αποτυχημένου «συμμαζέματος», λίγοι αποφασίζουν για τους πολλούς, αγνοώντας και απαξιώνοντάς τους.
Και εδώ ακριβώς είναι το ζητούμενο. Πόσοι δήμαρχοι (κυρίως νησιωτικών περιοχών) αντέδρασαν κατά τη διάρκεια αυτής της τετραετίας; Εν τέλει, τι ακριβώς πρεσβεύουν οι δήμαρχοι των προβληματικών από τον «Καλλικράτη» δήμων με την επιμονή τους να στηρίζουν ένα αποτυχημένο πρόγραμμα; Ενσκήπτουν άραγε στις ανάγκες και τα προβλήματα των δημοτών τους ή μήπως ο συγκεντρωτισμός του «Καλλικράτη» εξυπηρετεί απλώς την προσφερόμενη σε αυτούς υπεραυξημένη διαχείριση πόρων και μαζών;
Ο συγκεντρωτισμός του «Καλλικράτη» στα χέρια εκείνων που τον εκμεταλλεύονται στα άκρα αποτελεί το κύριο συστατικό της απαξίωσης κυρίως των πιο απομακρυσμένων τοπικών κοινωνιών ενός δήμου, εξυπηρετεί σκοπιμότητες και ενδυναμώνει απολιθωμένες πολιτικές τακτικές που αποτελούν βασικά στοιχεία της πολιτικής παθογένειας που δεν λέει να πάψει.
* Ο Γιάννης Ζαφείρης είναι ηθοποιός / σκηνοθέτης (καλλιτεχνικός διευθυντής ΔΗΠΕΘΕ Βορείου Αιγαίου)
