Ο Πέρρυ Άντερσον, σε μια απόπειρά του να κριτικάρει την πορεία της μεταπολεμικής ιταλικής Αριστεράς, χρησιμοποίησε τον παραπάνω τίτλο,χωρίς ερωτηματικό ωστόσο.1 Επίκεντρο της κριτικής του ήταν η ανικανότητά της να αρθρώσει αυτόνομο λόγο και πρακτικές, οι οποίες να τη διαφοροποιούν ουσιωδώς από την ιταλική νεοφιλελεύθερη Δεξιά. Ωστόσο, από τον Μάρτιο του 2009, οπότε γράφτηκε το άρθρο του, έχουν σημειωθεί δυο κεφαλαιώδεις αλλαγές στην Ευρώπη συνολικά. Η πρώτη είναι η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση υπερσυσσώρευσης που ξέσπασε το 2008, οι οικονομικές συνεπαγωγές της οποίας για την Ευρώπη γίνονται πλήρως ορατές μόλις την τελευταία τριετία. H δεύτερη --στενά συνδεδεμένη με την πρώτη, και δη τις πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν-- είναι η αναδιάρθρωση του ευρωπαϊκού πολιτικού σκηνικού: κατάρρευση των σοσιαλδημοκρατικών (στην πλειονότητά τους) κυβερνήσεων που διαχειρίστηκαν το ξέσπασμα της κρίσης και διαδοχή τους από κυβερνητικούς σχηματισμούς όπου κυριαρχούν τα κόμματα της χριστιανοδημοκρατίας. Ταυτόχρονα, ενίσχυση πολιτικών δυνάμεων στα αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας, και ανάδειξη συλλογικοτήτων και κινημάτων, τα οποία --άλλοτε σε συνεργασία με τα κόμματα αυτά και άλλοτε όχι--, αμφισβήτησαν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές.
Σε αυτό το ευρύτερο ιστορικό συγκείμενο πρέπει να εγγραφεί και η λίστα «Η άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα», που θα συμμετάσχει στις ευρωεκλογές και μάχεται, για μια εναλλακτική Ευρώπη ενάντια στην κυριαρχή λογική της λιτότητας. Περιλαμβάνει 71 υποψήφιους, από κόμματα της Αριστεράς (Κομμουνιστική Επανίδρυση, Αριστερά Οικολογίας και Ελευθερίας και άλλα ελάσσονος εμβέλειας κόμματα), συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών και κοινωνικά κινήματα ενεργά για χρόνια στους αγώνες για τα κοινά αγαθά (Ιταλικό φόρουμ των κινημάτων για το νερό). Η μέχρι τώρα παρουσία της Λίστας μπορεί να χαρακτηριστεί ικανοποιητική, καθώς κατάφερε, μέσα σε ένα μήνα, χάρη στην επιτυχή ενεργοποιήση ενός δικτύου εθελοντών, να συλλέξει 220.000 υπογραφές (70.000 παραπάνω από όσες απαιτεί ο ιταλικός νόμος για τη συμμετοχή στις ευρωεκλογές).
Η δυναμική της Λίστας μπορεί να ερμηνευθεί, πιστεύουμε, στη βάση τριών αλληλένδετων διαδικασιών. Η πρώτη σχετίζεται με την απόπειρά της να κεφαλαιοποιήσει τη συνειδητοποίηση (ταξική;), που απέκτησε τμήμα των ψηφοφόρων μετά την εμπειρία των συνεπειών των πολιτικών λιτότητας, ότι τα «εθνικά» προβλήματα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., έχουν διεθνικό χαρακτήρα -- ως εκ τούτου μπορούν να επιλυθούν μόνο πανευρωπαϊκά. Δεν είναι τυχαίο ότι η Λίστα Τσίπρα συνιστά, ιστορικά, το πρώτο εγχείρημα εκλογικού συνδυασμού στην Ιταλία που προκύπτει στη βάση του κοινού αιτήματος ριζικού αναπροσανατολισμού των εφαρμoζόμενων πολιτικών της Ε.Ε.
Η δεύτερη σχετίζεται με το γεγονός ότι έχει συσπειρώσει γύρω της έναν αριθμό απογοητευμένων αριστερών ψηφοφόρων, που είναι διατεθειμένοι να συμβάλουν στην οικοδόμηση ενός πολιτικού εγχειρήματος, εφόσον αυτό θα διαφοροποιείται τόσο σε σχέση με τις προσωποκεντρικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές του τωρινού πρωθυπουργού και ηγέτη του Δημοκρατικού Κόμματος, Ματέο Ρέντσι όσο και σε σχέση με τις α-πολιτικές ρατσιστικές αντιλήψεις που προωθεί το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο.
Η τρίτη παράμετρος είναι η συμμετοχή στη Λίστα ανθρώπων που μετέχουν στα κοινωνικά κινήματα: έτσι επιτυγχάνεται σύνδεση και υποστήριξη από τα δίκτυα αυτών των υποψηφίων και τις τοπικές κοινωνίες όπου δραστηριοποιούνται -- γείωση την οποία, εν πολλοίς, τα κόμματα της Αριστεράς έχουν απολέσει.
Η επιτυχία ή όχι της Λίστας --τόσο στις επικείμενες εκλογές όσο και την επαύριο-- θα καθοριστεί, πιστεύουμε, από το αν καταφέρει να μετατρέψει τα παραπάνω τρία ερμηνευτικά στοιχεία της δυναμικής της σε μόνιμα προσδιοριστικά στοιχεία της ταυτότητας και της πολιτικής της. Αναδιατυπώνοντας με θετικό τρόπο τα επίδικα αυτά, θα λέγαμε: Πρώτον, είναι αναγκαίο να καταδείξει με σαφήνεια το ταξικό πρόσημο των ευρωπαϊκών αγώνων ενάντια στη λιτότητα, αντιπροτείνοντας πειστικές πολιτικές στα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα, που θα επανορίσουν την ατζέντα του εθνικού και ευρωπαϊκού διαλόγου. Δεύτερον, να εγκαταλείψει οριστικά τον κενό --κοινωνικά-- περιεχομένου κυβερνητισμό και προσωποκεντρικό που ταλανίζει επί δεκαετίες την ιταλική Αριστερά, επιδιώκοντας την πραγματική δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών, με ταυτόχρονη οριοθέτηση έναντι της ιταλικής εκδοχής του πολιτικού «εξτρεμιστικού κέντρου» (Δημοκρατικό Κόμμα και Λαός της Ελευθερίας). Τέλος, να καταστήσει ουσιαστική τη συμμετοχή των κινημάτων στο εγχείρημα, προκρίνοντάς τα ως αναγκαίους θεσμούς άμεσης δημοκρατίας που συμβάλλουν καθοριστικά στην επαναθεμελίωση της διαρραγείσας σχέσης των τοπικών κοινωνιών με την κεντρική πολιτική μέσω της συμμετοχής των απλών πολιτών σε αυτά. Ο προσανατολισμός αυτός ίσως δώσει τη δυνατότητα στην ιταλική Αριστερά να αμφισβητήσει τον επιθετικό προσδιορισμό του Πέρυ Άντερσον, καθιστώντας την απογοητευτική του διάγνωση ανοικτό ιστορικό ερώτημα.
*Ο Γιώργος Σουβλής είναι υποψήφιος δρ ιστορίας, Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Φλωρεντίας και η Τάνια Toφανίν διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας.
1 P. Anderson, «An Invertebrate Left», London Review of Books, τόμ. 1, τχ. 5, 2009 (goo.gl/EsQHPH).
