Εκατοντάδες κοινωνικοί συνεταιρισμοί έχουν ιδρυθεί τα τελευταία τρία χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα, περισσότεροι από 350 μέχρι το τέλος του 2013. Η πλειονότητά τους παραμένει σε ένα μεταίχμιο, μια γκρίζα πραγματικότητα, αναμένοντας είτε προγράμματα επιχορηγήσεων είτε στήριξη από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ούτως ή άλλως, οι περισσότερες ιδρύθηκαν με αυτό το σκεπτικό. Θεωρώντας σωτηρία την εξάρτηση σε ένα σάπιο πολιτικό σύστημα το οποίο καταρρέει ψηλαφίζοντας, απελπισμένο, νέα στηρίγματα.
Ποια, άραγε, είναι η αιτία που οδηγεί μια ομάδα ανθρώπων να συνεταιρισθούν ορίζοντας την πρωτοβουλία τους κάτω από την έννοια της Κοινωνικής Οικονομίας;
Κερδοσκοπία ή κοινωνικό όφελος;
Για κάποιους είναι η επιδίωξη του εύκολου κέρδους. Ακολουθώντας τον κατήφορο ενός προηγούμενου αιώνα που έχτιζε κούφια κελύφη συνεταιρισμών, υφασμένος στη διαπλοκή και την κερδοσκοπία των ΜΚΟ, δέσμιος των πολιτών που απαιτούσαν από τους πολιτικούς τους τη διαφθορά σε κάθε τους σχέση.
Μέχρι που ήρθε η κρίση...
Με την κοινωνία μας να αναζητά λύσεις. Λύσεις και όχι έτοιμες συνταγές από πολιτικούς και κόμματα. Η κοινωνία μόνη της, αρχίζοντας πρόσωπο με πρόσωπο να χτίζει νέες δομές αλληλεγγύης και συνεργασίας. Ανοίγοντας μονοπάτια γνωστά στη θεωρία, αλλά ακόμη απάτητα!
Συχνά φανταζόμαστε μια επανάσταση εκρηκτική με θόρυβο -πανηγυριώτικο- να δηλώνει την παρουσία της και προσπερνάμε τις αλλαγές που γίνονται σταδιακά μέσα στις συνειδήσεις των συνανθρώπων μας και μπουμπουκιάζει η αλλαγή, σαν άνοιξη, π' ανθίζει η φύση, κατακλύζοντας τις αισθήσεις μας.
Αρχή των εννοιών που ορίζουν την Κοινωνική Οικονομία, προέχει το κοινωνικό από το οικονομικό όφελος. Αρκετοί που επιλέγουν να δημιουργήσουν κοινωνικούς συνεταιρισμούς το γνωρίζουν, αλλά οι αρχές δεν ορίζουν τη βούληση και τις επιλογές τους, παρά μόνο η ανάγκη και η επιθυμία τους για πλουτισμό.
Πώς γίνεται να επιλέγουν κάποιοι το λάθος, αυτό που συνέβαλε στην καταστροφή, ως πρόταση λύσης και εξόδου από την κρίση; Ποιο το όφελος, ειδικά για τους ίδιους, ακόμη κι αν συλλέξουν χρήματα, κερδοσκοπώντας στον φόβο, τον πόνο και τα όνειρα των συνανθρώπων τους;
Ποιος ο ισο-λογισμός όταν θα πέσει η αυλαία;
Εργαστήρι και προθάλαμος για μια άλλη πραγματικότητα
Δεν αρκούν οι σκέψεις, ούτε οι καλές προθέσεις για να αλλάξει ο κόσμος γύρω μας. Η πρώτη και αναγκαία προϋπόθεση είναι η βούληση, ατομική και συλλογική, ώστε να μπουν τα θεμέλια, έστω μικρών οικοδομημάτων, κύτταρων αλλαγής μέσα στις κοινωνίες μας, προπομποί μιας άλλης πραγματικότητας που έχει κέντρο τον άνθρωπο. Δομές που σέβονται το όλο της κοινωνίας και προσεγγίζουν με αξιοπρέπεια τον συνάνθρωπό τους, στοχεύοντας στο κοινό όφελος, παράγοντας κέδρος πέρα από το στενό πλαίσιο της χρηματικής συσσώρευσης και δημιουργώντας αξίες κοινά αποδεκτές και πολύτιμες.
Ο τρόπος που ορίζουμε τις «αλήθειες» μας, ο τρόπος που τις διδάσκουμε στα παιδιά μας ορίζει και διαμορφώνει την πραγματικότητά μας. Στο μεταίχμιο αυτό που βρισκόμαστε, μένει να αποδειχθεί εάν οι ελληνικές κοινωνίες θα αφήσουν πίσω τους τον κόσμο που καταρρέει, χτίζοντας πολίτη με πολίτη, γειτονιά με γειτονιά τη νέα τους πραγματικότητα ή θα παραμένουν δέσμιες στον εφιάλτη της κρίσης που ποτέ δεν ολοκληρώνει τον κύκλο της!
Όποιοι διέπονται από τις αρχές που ορίζουν την Κοινωνική Οικονομία, όσοι νοιάζονται και αγαπούν τους συνανθρώπους τους, έχουν την επιλογή να στραφούν στις γειτονιές τους και να στηρίξουν ανάλογες πρωτοβουλίες. Ή να τις γεννήσουν απ' την αρχή.
Ήδη εκατοντάδες συλλογικές δράσεις, από άτυπες πρωτοβουλίες μέχρι νέες κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, δίνουν το ελπιδοφόρο μήνυμα μιας άνοιξης που ανθίζει στο κέντρο ενός βάναυσου καπιταλιστικού χειμώνα.
* Ο Φ.-Ν. Σαγώνας είναι μέλος του συντονιστικού του Πανελλήνιου Άτυπου Δικτύου Κοιν.Σ.Επ.
