Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η δημοκρατικότητα ενός ατόμου κρίνεται και από τον βαθμό αποδοχής της διαφορετικότητας του άλλου που δεν είναι, αναγκαστικά, ίδιος με αυτόν. Στο ίδιο πνεύμα και τα κράτη, ως συντεταγμένες πολιτείες, η δημοκρατικότητά τους κρίνεται από το κατά πόσο σέβονται τις διεθνείς υποχρεώσεις για τα δικαιώματα κοινωνικών ομάδων ή εθνικών μειονοτήτων που δεν ταυτίζονται με την πλειονότητα των λαών τους. Ο ελληνικός λαός, από την αυγή της ιστορίας του, άρχισε να μεταναστεύει και εγκαταστάθηκαν ως άποικοι ή μειονότητες σε όλο σχεδόν τον τότε γνωστό κόσμο γύρω από τη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο.
Η σημερινή Ελλάδα, συρρικνωμένη εδαφικά, μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι μια από τις σχετικά πλέον ομοιογενείς, πληθυσμιακά, χώρες της Ευρώπης. Η μόνη αναγνωρισμένη μειονότητα είναι εκείνη της Θράκης, την οποία η Συνθήκη της Λωζάννης χαρακτηρίζει θρησκευτική. Η Ελλάδα κατηγορείται -τις περισσότερες φορές αβάσιμα- τόσο στο εσωτερικό όσο και σε διεθνή φόρα για ελλείμματα στο τομέα του σεβασμού των υποχρεώσεών της έναντι των μειονοτήτων, υπαρκτών ή κατασκευασμένων.
Σε ό,τι αφορά τη θρησκευτική διαφορετικότητα της μειονότητας στη Θράκη, είναι βέβαιο ότι αυτή δεν συνιστά πρόβλημα για τον ελληνικό λαό. Τους Έλληνες χριστιανούς δεν ενοχλεί, στη συντριπτική πλειονότητα, η προσευχή του μουεζίνη ούτε οι μιναρέδες ούτε τα ήθη και τα έθιμα των μουσουλμάνων συμπολιτών τους. Η ανεκτικότητα των Ελλήνων σε σύγκριση με άλλους ευρωπαϊκούς λαούς είναι δεδομένη.
Συχνά, στην Ιστορία, οι μειονότητες συνδέθηκαν με ανασφάλειες και προκαταλήψεις. Επί παραδείγματι, πρόσφατα, από έρευνα που διενεργήθηκε συγχρόνως σε Ελλάδα και Αλβανία σε επίπεδο κοινής γνώμης, προέκυψε ότι πολλοί Αλβανοί κατέτασσαν μεταξύ των προβλημάτων που επηρεάζουν αρνητικά τις διμερείς σχέσεις την ελληνική μειονότητα, υποστηρίζοντας ότι «χρησιμοποιείται από την Ελλάδα ως μέσο επέμβασης στα εσωτερικά της Αλβανίας». Τηρουμένων των αναλογιών αυτό ισχύει και για τις ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Αληθεύει ότι μέρος των μειονοτικών στη Θράκη υποστηρίζουν -όπως και η Άγκυρα- ότι όλοι οι μειονοτικοί συλλήβδην, Πομάκοι, Αθίγγανοι κ.ά., είναι τουρκικής καταγωγής. Επικαλούνται δε προς τούτο και την Αρχή του ΟΑΣΕ περί δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού (self identification). Προς διευκρίνιση, η παραπάνω Αρχή αναφέρεται σε πρόσωπα και όχι συλλογικά.
Το ενδιαφέρον της Άγκυρας για τη μουσουλμανική μειονότητα είναι κατανοητό και νομιμοποιείται και από τις διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάννης. Σε πολλές όμως περιπτώσεις ξεπερνάει τα όρια της διεθνούς νομιμότητας. Εύλογα για την ελληνική πλευρά δημιουργούνται προβληματισμοί ως προς τις πραγματικές επιδιώξεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής για τη Θράκη. Οι μειονότητες συχνά δεν λειτουργούσαν όπως θα έπρεπε σαν γέφυρα φιλίας μεταξύ των λαών. Ενίοτε υπερισχύουν φοβικά σύνδρομα που οδηγούν σε περιχαρακώσεις και προκαταλήψεις.
Τέτοια σύνδρομα πρέπει να αποβάλλονται. Η ελληνική πολιτεία οφείλει να παρέχει ασφάλεια και να δημιουργεί στη μειονότητα αίσθημα ισοπολιτείας. Αλλά και οι ίδιοι οι μειονοτικοί, με τη σειρά τους, να μην περιχαρακώνονται, να αυτοεγκλωβίζονται και να αρνούνται να ζουν την πραγματικότητα ως Έλληνες πολίτες. Θα αποτελούσε θετική εξέλιξη αν μειονοτικοί κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι συμμετείχαν σε ανώτερα όργανα της πολιτείας. Ακόμη η επικύρωση της Συμφωνίας - Πλαισίου του ΣτΕ δεν πρέπει να προβληματίζει.
Ωστόσο, επειδή τα μειονοτικά θέματα πολλές φορές μπερδεύονται με την εξωτερική πολιτική των κρατών, τους υπολογισμούς ή και επεμβάσεις τρίτων προς εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων, καλό θα ήταν να αποφεύγονται οι υπερ-απλουστεύσεις. Όπως λένε και οι πρακτικοί Αγγλοσάξονες, we live in a real world.
* Ο Χρήστος Μπότζιος είναι πρέσβης επί τιμή, μέλος του Δ.Σ. Πράττω
