Του Ματθαίου Τσιμιτάκη
Έχει ξεχαστεί πια, όμως λίγα χρόνια πριν ένα βίντεο που διακινήθηκε από κινητό σε κινητό αναστάτωσε την Εύβοια και αργότερα όλη τη χώρα. Απεικόνιζε τον βιασμό ενός δεκαεξάχρονου κοριτσιού από δυο νεαρούς στις τουαλέτες ενός σχολείου. Η φήμη στη μικρή συντηρητική κοινωνία της περιοχής είχε ήδη διαδοθεί εξάπτοντας τη νοσηρή φαντασία πολλών, όμως η μετάδοση της απεικόνισης της πράξης συντελούσε ένα δεύτερο έγκλημα, που έμελλε να εντείνει το πρώτο σε τέτοιο βαθμό ώστε να αναγκαστεί η νεαρή μετανάστρια με τη μητέρα της να εγκαταλείψουν την περιοχή.
Στα ηδονοβλεπτικά βλέμματα των αποδεκτών του βίντεο, το νεαρό κορίτσι απεκδυόταν των ανθρωπίνων χαρακτηριστικών της και μετατρεπόταν σε αντικείμενο φαντασίωσης ή και άσκησης σεξουαλικής βίας. Μόνο η αμφιβολία θα μπορούσε να διασώσει την εικόνα της προς την κοινωνία, η συγκρότηση εναλλακτικών αφηγήσεων, η αναγνώριση της πολυπλοκότητα μιας ιστορίας και ενός πραγματικού προσώπου, αλλά αυτά της είχαν πλέον στερηθεί. Το βίντεο την κρατούσε φυλακισμένη μέσα σε ένα επιβεβλημένο σχήμα βίας. Στο διαταραγμένο βλέμμα των αποδεκτών του βίντεο.
Την Τρίτη, η αστυνομία έδωσε στη δημοσιότητα το βίντεο μιας από τις κάμερες που βρίσκονται στο κτήριο της Χρυσής Αυγής στο Νέο Ηράκλειο, στο οποίο φαίνονται θολά οι φιγούρες των δραστών της δολοφονίας. Οι εκπρόσωποι της Χρυσής Αυγής διαμαρτύρονταν, όπως μάθαμε από το ρεπορτάζ, γιατί δεν δόθηκε το υλικό της έτερης κάμερας του κτηρίου, το οποίο απεικόνιζε το γεγονός καθαρά. Ελαβαν, λοιπόν, την πρωτοβουλία να ικανοποιήσουν το υποδόριο αίτημα των ΜΜΕ για δραματικές εικόνες, δημοσιεύοντας το βίντεο μέσω του zougla.gr.
Η σοκαριστική εικόνα δεν μας βοηθούσε να καταλάβουμε περισσότερα για ένα γεγονός με ευρύτερη σημασία. Δεν προσέθεσε τίποτα στην ενημέρωση μας. Εξυπηρετούσε όμως την προσπάθεια της Χρυσής Αυγής να παρουσιαστεί σαν θύμα, να βγει από την απομόνωση και να πλασαριστεί σαν αποδεκτός εταίρος στο πολιτικό παιχνίδι.
Εξυπηρετούσε ακόμα τα τηλεοπτικά κανάλια, που πασχίζουν με την τρομολαγνεία να μας κάνουν όλους ηδονοβλεψίες, ακρωτηριάζουν την κριτική σκέψη, στρέφουν το συναίσθημα κατά της λογικής. Ο σκοπός τους, να πουλήσουν τα δικά μας άρρωστα βλέμματα στην αγορά της διαφήμισης, της οποίας οι ιλουστρασιόν εικόνες θα λειτουργούν πάντοτε ιαματικά μπροστά στο δράμα, που η τηλεόραση μας λέει πως είναι η ανθρώπινη φύση.
Η δημοσιοποίηση του βίντεο ήταν αποτρόπαιη, επειδή ξαναδολοφονούσε συμβολικά τους δύο νέους για πολιτικούς λόγους, παραβιάζοντας ακόμα και το ιερό δικαίωμα της οικογένειας να θρηνήσει. Επιχειρούσε να εγκλωβίσει τους νεκρούς μέσα στο μαύρο μπλουζάκι και τα στερεότυπα της οργάνωσης. Συμβολικά στο βίντεο δεν σκοτώνονται δυο νέοι, αλλά πληγώνεται και θυματοποιείται η οργάνωση, μέσω αυτών υποκλέπτεται η συμπάθεια του κοινού για την ίδια. Η δολοφονία σε κοινή θέα έγινε έτσι διπλή, αφού στερούσε τη δυνατότητα από οικείους και ανοίκειους να τους θυμούνται διαφορετικά ή να τους λησμονήσουν.
Τους νεκρούς σκύλευσαν με αυτόν τον τρόπο και τα ΜΜΕ, με πρώτη τη Ζούγκλα, για λίγη παραπάνω αποδοχή / τηλεθέαση / επισκεψιμότητα και ό,τι μπορεί να αποκομίσουν από αυτήν.
Αλήθεια, τι θα είχε γίνει αν εμφανιζόταν ένα βίντεο από κινητό να δείχνει τον Ρουπακιά την ώρα που έμπηγε το μαχαίρι στην καρδιά του Παύλου Φύσσα; Τι θα είχαμε ωφεληθεί και πού θα είχαν οδηγηθεί τα συναισθήματα και τα δημόσια λόγια; Για ποιο λόγο αποφεύγουμε τα φρικτά βίντεο από τα εγκλήματα στη Συρία και γιατί άραγε ακόμα και τα πρόσωπα των κατηγορουμένων σε πολλές δυτικές χώρες απαγορεύεται να φωτογραφηθούν, αλλά αντίθετα παρουσιάζονται με σκίτσα στις εφημερίδες;
Όταν καταναλώνουμε ζωντανά και με εικόνες που μάλιστα βρίσκονται σε εποπτική θέση ένα έγκλημα, γινόμαστε μέρος της παραγωγής του πραγματικού εγκλήματος και της πραγματικής βίας. Συμμετέχουμε στη διεξαγωγή τους και αυτό μας αναγκάζει να πάρουμε θέση μέσα στο πλαίσιο στο οποίο εκβιαστικά έχουμε εκτεθεί.
Οι δημοσιογράφοι ξέρουμε από το φωτορεπορτάζ ότι η εικόνα από μόνη της επηρεάζει (ισχυρά μερικές φορές), αλλά δεν αλλάζει από μόνη της τον κόσμο. Ξέρουμε ακόμα ότι ανάλογα με τη σχολή που ακολουθεί κανείς και τις στοχεύσεις του, αυτή η επιρροή μπορεί να είναι επιβλαβής ή αντίθετα να βοηθάει την κατανόηση και να παράγει ελπίδα.
Η Χρυσή Αυγή είναι το αυγό του φιδιού επειδή ακριβώς δεν διστάζει να αλλάξει κατά πώς τα φέρνουν οι περιστάσεις, ακόμα και αν χρειάζεται να αποποιηθεί και δικά της θύματα. Αυτή είναι η ιδεολογία της και η πρακτική της.
Ήρθε η ώρα να συζητήσουμε όμως σοβαρά για τα ΜΜΕ και τα νέα Μέσα.
Λίγες ημέρες αργότερα, η πρωινή τηλεοπτική εκπομπή των Λιάγκα - Σκορδά εξευτέλισε ένα νεαρό κορίτσι, χρησιμοποιώντας το σαν αντικείμενο απεικόνισης των πιο χυδαίων ιδεών για το γυναικείο σώμα και τη γυναικεία υπόσταση. Το κορίτσι υποτασσόταν απρόθυμα στις επιταγές των παρουσιαστών καταλαβαίνοντας ενστικτωδώς ότι κάτι δεν πάει καλά.
Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι η Χρυσή Αυγή συγκεντρώνει υψηλά ποσοστά στην περιοχή της Εύβοιας στην οποία συνέβη το περιστατικό του βιασμού. Κι ίσως δεν είναι τυχαία η άνοδος της νεοναζιστικής οργάνωσης σε αυτό το περιβάλλον δημοσίου και τηλεοπτικού λόγου.
Κι αυτό είναι η καλύτερη εξήγηση του γιατί οι περήφανες εικόνες του τηλεοπτικού δελτίου των εργαζομένων της ΕΡΤ μπροστά στα ΜΑΤ είναι οι εικόνες ενός ουσιαστικού αγώνα για τη δημοκρατία.
