ΤΟΥ ΚΥΡΚΟΥ ΔΟΞΙΑΔΗ*
Για πρώτη φορά μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας βρίσκονται τόσο κοντά στο επίκεντρο των κοινωνικο-πολιτικών αγώνων. Στον αγώνα που διεξάγουν κατά τις τελευταίες εβδομάδες οι εργαζόμενοι στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο συμπυκνώνονται ορισμένα από τα κρισιμότερα διακυβεύματα της σύγχρονης πολιτικής και ευρύτερα κοινωνικής συγκυρίας. Και μάλιστα κατά τρόπο που, στην καλύτερη περίπτωση, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ριζική πολιτική ανατροπή. Η γνώμη μου λοιπόν είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, ως το μεγάλο κόμμα της σύγχρονης ριζοσπαστικής Αριστεράς, θα έπρεπε να τοποθετήσει το ζήτημα των πανεπιστημίων ανάμεσα στις πρώτες πολιτικές του προτεραιότητες. Η σχετική επιχειρηματολογία συνοψίζεται στα ακόλουθα τέσσερα σημεία:
Σημείο πρώτο. Το μέτρο της διαθεσιμότητας ενός τεράστιου ποσοστού των διοικητικών υπαλλήλων στην ουσία σημαίνει μαζικές και αδικαιολόγητες απολύσεις. Τα εργασιακά δικαιώματα πλήττονται κατάφωρα και σε μαζική κλίμακα.
Σημείο δεύτερο. Στην προκειμένη περίπτωση, δεν υπάρχει -παρά μόνο σε εντυπωσιακά μικρό βαθμό- ο περίφημος «κοινωνικός αυτοματισμός» εναντίον των απεργών. Σε αυτό συνέβαλαν και οι ίδιοι οι απεργοί, που (σε συνεργασία με αρκετούς από τους διδάσκοντες) οργάνωσαν εκδηλώσεις ενημέρωσης των φοιτητών, με αποτέλεσμα να εξασφαλίσουν σε μεγάλο βαθμό την κατανόηση, αν όχι και την ενεργητική υποστήριξη, των ίδιων και των οικογενειών τους.
Σημείο τρίτο. Το ζήτημα είναι ευρύτατα ταξικό - η καταστροφική υπονόμευση του δημόσιου πανεπιστημίου οδηγεί μοιραία την πανεπιστημιακή μόρφωση να καταστεί αποκλειστικό προνόμιο των πλουσίων οικογενειών.
Θα μείνω λίγο ακόμα σε αυτό το τρίτο σημείο, και ας μου επιτραπεί εδώ μια επισήμανση ιστορικο-πολιτικού χαρακτήρα. Οι εξεγέρσεις στη Νομική και στο Πολυτεχνείο το '73 δεν ήταν παρά μια κορύφωση των ευρύτερων αγώνων του φοιτητικού κινήματος, που είχε ήδη αρχίσει να ριζοσπαστικοποιείται προς τα αριστερά από πριν τη δικτατορία. Η εν λόγω ριζοσπαστικοποίηση, με τη σειρά της, οφειλόταν κατά μέγα μέρος στη -σχετικά πρόσφατη τότε- μαζικοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης, ήτοι στη δυνατότητα πρόσβασης στην πανεπιστημιακή μόρφωση που είχαν αποκτήσει νέοι και νέες των μεσαίων και κατώτερων τάξεων.
Στις μέρες μας, η ολέθρια πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση στα πανεπιστήμια, αν δεν αναχαιτισθεί, θα οδηγήσει ουσιαστικά στην πλήρη ιδιωτικοποίησή τους, στη συρρίκνωσή τους ή στην υποβάθμισή τους σε ΙΕΚ και στην επιβολή διδάκτρων και θα έχει ως συνέπεια ένα φαινόμενο αντίστροφο προς τη μαζικοποίηση των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Ακόμα και οι φοιτητές που ήδη φοιτούν στα πανεπιστήμια ή που μόλις έχουν εισαχθεί σε αυτά πιθανότατα θα προλάβουν να νιώσουν στο πετσί τους την επικείμενη απομαζικοποίηση. Αν κλείσουν πανεπιστήμια, σχολές ή τμήματα, πολλοί από αυτούς δεν θα μπορούν να πάρουν πτυχίο. Αν επιβληθούν δίδακτρα, πολλοί δεν θα είναι σε θέση να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Αν μετατραπούν σε ΙΕΚ, θα πάρουν μεν πτυχίο, αλλά ριζικά απαξιωμένο. Για αντίστροφους ιστορικούς λόγους, η επαπειλούμενη απομαζικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορεί να αποβεί καταλύτης για μια εκ νέου αριστερή ριζοσπαστικοποίηση της φοιτητικής νεολαίας, ικανή να υπερβεί σε ένταση και μαχητικότητα ακόμη και εκείνη των δεκαετιών του '60 και του '70.
Σημείο τέταρτο. Ο αγώνας στην ανώτατη εκπαίδευση, ιδίως όπως διεξάγεται τώρα στο ΕΚΠΑ και στο ΕΜΠ (αλλά θα μπορούσε να εξαπλωθεί και στα λοιπά ΑΕΙ), είναι εφικτό να προσλάβει ένα συμβολικό αντιστασιακό χαρακτήρα τεραστίων διαστάσεων, αντίστοιχο με εκείνον της Νομικής και του Πολυτεχνείου επί χούντας. Tοποθετώντας την υπεράσπιση του δημόσιου πανεπιστημίου στην αιχμή της πολιτικής του πρακτικής, ο ΣΥΡΙΖΑ θα καταξιωθεί ως κόμμα του Διαφωτισμού που αντιστέκεται στον νέο σκοταδισμό του νεοφιλελευθερισμού και του ύστερου καπιταλισμού. Θα είναι μια ριζοσπαστική αριστερή πολιτική δύναμη που συνδέει οργανικά τον αγώνα για τη δημοκρατία και τον σοσιαλισμό με τη διατήρηση και βελτίωση των εκπαιδευτικών θεσμών που διαμορφώνουν κριτικά σκεπτόμενους πολίτες και που κρατούν την παραγωγή γνώσης, την έρευνα και τον πολιτισμό κοντά στις μάζες.
* Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΠΑ.
