Του Άκη Καλαμαρά*
Παρατηρώντας την εσωκομματική, αλλά και τη δημόσια συζήτηση για την οικονομική κατάσταση της χώρας, διαπιστώνουμε πως δεσπόζει η διατύπωση εκφράσεων όπως, παραγωγική ανασυγκρότηση, παραγωγικός μετασχηματισμός ή/και παραγωγική αναδιάρθρωση. Στην πλειονότητα των τοποθετήσεων, όμως, η επιχειρηματολογία εξαντλείται στο ευχολόγιο της ανασυγκρότησης, του μετασχηματισμού ή και της αναδιάρθρωσης, χωρίς να γίνεται λόγος για τις λεπτομέρειες και την ουσία των συγκεκριμένων στόχων.
Στο πλαίσιο του προγραμματικού διαλόγου εν όψει του συνεδρίου, δίνεται η ευκαιρία κατάθεσης επεξεργασιών και ολοκληρωμένων προτάσεων αναφορικά με τον οικονομικό σχεδιασμό του μέλλοντος. Ενδεχομένως να προκύψουν αντιπαραθέσεις για επιμέρους πλευρές, αλλά με γνώμονα πολιτικής την κοινωνική συνοχή και δικαιοσύνη είναι βέβαιο πως μπορούμε να προχωρήσουμε σε προοδευτικές συνθέσεις, στη βάση των κοινών μας επιδιώξεων για το αύριο της χώρας.
Η επένδυση σε «τσιμέντα» και στον τουρισμό των τριών «s» (sea-sun-sand) ίσως ήταν μια αξιόπιστη επιλογή για την Ελλάδα του ’60 και του ’70. Αν και, σύμφωνα με πολλές αναλύσεις, οι συγκεκριμένες κοντόφθαλμες επιλογές ευθύνονται σε σημαντικό βαθμό για την κατάρρευση της οικονομίας το 2010. Σήμερα, αρχικά οφείλουμε να κατανοήσουμε πως λειτουργεί η σύγχρονη οικονομία, να αντιληφθούμε τις παθογένειες που καθηλώνουν την παραγωγικότητα της χώρας, και να κάνουμε την αβεβαιότητα πλεονέκτημα, διερευνώντας συνεχώς τις μεγα-τάσεις και τα ασθενή σήματα που καθορίζουν την πορεία του κόσμου.
Οι οικονομικές προτεραιότητες της χώρας απαιτείται να είναι αποτέλεσμα συνδυασμού των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων, των διεθνών αγορών αιχμής, και του υψηλού πολλαπλασιαστή της κάθε οικονομικής δραστηριότητας, με στόχο τη μεγέθυνση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ και την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Στόχος που προφανώς είναι αδύνατον να υλοποιηθεί άμεσα, και που διαρκώς θα απαιτεί αναπροσαρμογές και βελτιώσεις. Ενδεικτικά, οι οργανωμένες παρεμβάσεις της Πολιτείας θα μπορούσαν να αφορούν τους δυναμικότερους επιμέρους κλάδους της πρωτογενούς παραγωγής, την ενθάρρυνση πρωτοβουλιών που σχετίζονται με την «πράσινη επιχειρηματικότητα», και τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας.
Ενδεικτικές στρατηγικές προτεραιότητες
Ο εν εξελίξει ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας και οι ευφυείς τεχνολογίες αποτελούν ευκαιρίες για την αναβάθμιση του πρωτογενούς τομέα της χώρας. Κλάδοι όπως η αγροδιατροφή, η καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, η αλιεία, η κτηνοτροφία, η δασοκομία, και η αξιοποίηση της βιομάζας για την παραγωγή ενέργειας, μέσα από τον εκσυγχρονισμό των μεθόδων παραγωγής και διαχείρισής τους, μπορούν να αναβαθμίσουν τη συμμετοχή τους στις διεθνείς αλυσίδες αξίας. Σχεδιασμός που θα έχει ως αποτέλεσμα την άνοδο του εισοδήματος των παραγωγών - επιχειρηματιών, τη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας, και την αύξηση του συνολικού ΑΕΠ. Οι θετικές εξωτερικότητες από την ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, όπως μεταξύ άλλων η επανακατοίκηση της υπαίθρου και η μείωση της αστικοποίησης, είναι αυτονόητο πως θα επιφέρουν βελτίωση της αποτελεσματικότητας και στους υπόλοιπους τομείς της εθνικής οικονομίας.
Ενώ περίπου πριν μια 15ετία η πράσινη ανάπτυξη ακουγόταν δυστυχώς ως ανέκδοτο στους περισσότερους, σήμερα διακρίνουμε πως έχουμε καθυστερήσει σημαντικά τον πράσινο εκσυγχρονισμό της οικονομίας μας. Η κλιματική κρίση αναδεικνύει την πράσινη οικονομία ως μέθοδο αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής κατάρρευσης, αλλά και ως ευκαιρία για δημιουργία χιλιάδων νέων και βιώσιμων θέσεων απασχόλησης. Η προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, η ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων, ο τομέας της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης αντικειμένων, καθώς και οι βιώσιμες μεταφορές, είναι ορισμένα παραδείγματα που, υπό το πρίσμα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, μπορούν όχι απλά να μεγεθύνουν την ελληνική οικονομία, αλλά να δημιουργήσουν και ένα εναλλακτικό όραμα ανάπτυξης.
Σύμφωνα με μελέτες, έχει παρατηρηθεί πως οι χώρες που έχουν υψηλές δαπάνες στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας διαθέτουν πιο ανθεκτικές οικονομίες και αντιμετωπίζουν τις οικονομικές κρίσεις με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Ένας από τους τομείς που ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να είναι υπερήφανος για τα επιτεύγματα του κατά της περίοδο της διακυβέρνησης είναι αυτός της έρευνας και της καινοτομίας. Διαθέτοντας πλούσια κυβερνητική εμπειρία, επιβάλλεται να συνεχίσουμε στην ίδια κατεύθυνση και να ανάγουμε την επένδυση στη οικονομία της γνώσης σε βασική προτεραιότητα για το αύριο της χώρας. Οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις για τη συνολική ενίσχυση του οικοσυστήματος καινοτομίας θα καταστήσουν τη χώρα μας διεθνή κόμβο έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας, με άμεση θετική επίδραση στην ανάπτυξη της οικονομίας. Κυρίαρχα, όμως, οι πολιτικές για την καινοτομία οφείλουν να στηρίζουν πρώτα απ’ όλα το σημαντικότερο πόρο της χώρας: τους νέους επιστήμονες και το προσοντούχο ανθρώπινο δυναμικό.
Οικονομίες κλίμακας - Συνέργειες - Συνεταιρισμοί
Το μοντέλο του ελεύθερου επαγγελματία, τεχνίτη ή επιστήμονα, καθώς και η μικρή οικογενειακή επιχείρηση που δραστηριοποιείται στον τομέα του λιανεμπορίου, κυριάρχησαν στη νεότερη ιστορία της χώρας. Έδωσαν την ευκαιρία σε πολλές οικογένειες να αναβαθμίσουν τη θέση τους στην κοινωνία και να εξασφαλίσουν μια μεσο-μακροπρόθεσμη προοπτική ευημερίας και αξιοπρέπειας. Το 2020 οι καταναλωτικές μας συνήθειες, οι οποίες καθορίζουν την οικονομική δραστηριότητα, έχουν αλλάξει και θα αλλάζουν διαρκώς. Ο καθένας μας έχει τη δυνατότητα μέσω του διαδικτύου να αποκτήσει πρόσβαση σε χιλιάδες ποιοτικά προϊόντα σε συμφέρουσα τιμή και να τα προμηθευτεί μέσα σε λίγες μέρες, ακόμα και αν βρίσκονται στην άλλη άκρη της γης. Δυνατότητα που εκ των πραγμάτων καθιστά προβληματικό και αναποτελεσματικό το μοντέλο επιχειρηματικότητας που είχαμε συνηθίσει. Τα προβλήματα που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν για ακόμη μία φορά οι μικροεπαγγελματίες, με αφορμή αυτή τη φορά την πανδημία, κάνουν ακόμη πιο πειστικό τον παραπάνω ισχυρισμό.
Επιβάλλεται να κάνουμε ένα άλμα νοοτροπίας, και βήμα-βήμα, με μέριμνα για όσους αδυνατούν να ακολουθήσουν τις ανάγκες και τις ταχύτητες της εποχής, να επενδύσουμε στην επιχειρηματικότητα μεγάλης κλίμακας. Να δώσουμε επιπλέον κίνητρα για την ανάπτυξη της συνεταιριστικής επιχειρηματικότητας και τη δημιουργία οριζόντιων και κάθετων συνεργειών ανάμεσα στις ελληνικές επιχειρήσεις. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει πως η κλίμακα στην επιχειρηματικότητα -σε δημοκρατικά καθεστώτα και ευνομούμενες κοινωνίες- μπορεί να προσφέρει αξιοπρεπείς μισθούς και δουλειά με δικαιώματα, ενώ παράλληλα παρέχει τη δυνατότητα για επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία. Αξιοποιώντας τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, μπορούμε να διαμορφώσουμε τις συνθήκες για μια εθνική οικονομία που θα παρουσιαστεί πιο ανθεκτική και ανταγωνιστική απέναντι στις μελλοντικές κρίσεις.
Προοπτική Διερεύνηση (Foresight)
Όπως τονίσαμε, η αβεβαιότητα θα είναι η σταθερά που θα μας συνοδεύει για πολλά χρόνια. Το ξέσπασμα της κρίσης του Covid-19, μόλις η ελληνική οικονομία άρχισε να εξέρχεται από την πολυετή κρίση, έρχεται να μας υπενθυμίσει πως η συνεχής έρευνα και μελέτη των πιθανών μελλοντικών εξελίξεων, πρέπει σταδιακά να εμπεδωθούν ως στοιχείο της συλλογικής μας κουλτούρας. Αντλώντας εμπειρίες και πρακτικές από τις χώρες του πυρήνα της ΕΕ, είναι ανάγκη να ενσωματώσουμε σε όλη τη δομή της κεντρικής κυβέρνησης, αλλά και των ΟΤΑ, μεθόδους και πρακτικές «προοπτικής διερεύνησης».
Η «προοπτική διερεύνηση» αποτελεί μια συμμετοχική μέθοδο σχεδιασμού πολιτικής, έχοντας ως στόχο τη διερεύνηση των μελλοντικών κοινωνικών, τεχνολογικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών και πολιτικών εξελίξεων, και έρχεται να συμβάλει στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση βιώσιμων πολιτικών με όρους κοινωνικής ευημερίας και οικονομικής ανάπτυξης. Στόχος της δεν είναι να προβλέψουμε το μέλλον, αλλά να ανακαλύψουμε τις πιθανές διαφορετικές εκδοχές του μέλλοντος, ώστε να λαμβάνουμε όσο το δυνατόν πιο ορθές αποφάσεις σήμερα.
Όραμα και συμμαχίες για την Ελλάδα του μέλλοντος
Διαχρονικά οι κοινωνίες, για να διατηρήσουν τη συνοχή και τη συνέχεια τους, είχαν στραμμένο το βλέμμα τους στο μέλλον. Το όραμα, η προοπτική και η ελπίδα είναι τα αναγκαία στοιχεία ώστε ο καθένας μας ξεχωριστά να αποκτήσει τη θέληση για να δώσει το παρόν στην κοινή προσπάθεια των επόμενων δεκαετιών. Να συμπαραταχθεί με την Αριστερά των οραμάτων και του εκσυγχρονισμού της κοινωνίας και να συγκρουστεί με τις σκουριασμένες αντιλήψεις που πασχίσουν να μας κρατήσουν καθηλωμένους στο χθες, με σκοπό να σηματοδοτήσει ο ΣΥΡΙΖΑ τη μνήμη του μέλλοντος της χώρας. Ενώνουμε τις δημιουργικές δυνάμεις του τόπου και χτίζουμε γέφυρες συνεργασίας, ώστε να ξαναβρούμε ως κοινωνία το ηθικό έρμα που θα μας δώσει την ικανότητα να συνδιαμορφώσουμε το νέο μεγάλο αφήγημα που θα ανοίξει το δρόμο για την Ελλάδα του αύριο.
* Υπ. Διδάκτωρ Παν. Θεσσαλίας
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
