Του Δημήτρη Κυργιαφίνη*
- Μπορεί η ψηφιακή διαφάνεια να νικήσει τους τοπικούς πελατειασμούς; Μπορεί η συμμετοχή των νέων σε ψηφιακές πολιτικές διαδικασίες να ανανεώσει το πολιτικό προσωπικό της αυτοδιοίκησης; Μπορεί η απλή αναλογική να οδηγήσει σε συμπράξεις σχημάτων που νιώθουν αποκλεισμένα από αγκυλωτικές αυτοδιοικητικές νόρμες και λειτουργίες, και, τελικά, μπορεί μία κινηματική και επιστημονική ταυτόχρονα προσέγγιση στα αυτοδιοικητικά κοινά να απομακρύνει τους πολίτες από τις αυτοδιοικητικές ελίτ;
Έχει ήδη περάσει ένας και πλέον χρόνος από τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαΐου του 2019 και μπορεί να γίνει μία πρώτη αποτίμηση και του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής, αλλά και των επιδόσεων των νέων δημοτικών αρχών. Πριν από ένα χρόνο ο αυτοδιοικητικός χάρτης βάφτηκε μπλε, γαλάζιοι κομματικοί αιρετοί έλαβαν την εντολή των πολιτών να διοικήσουν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση, και σήμερα, με φόντο τις νέες ανάγκες, μπορεί να γίνει μία ανάλυση των διαχειριστικών τους αποτελεσμάτων.
Στην αυτοδιοίκηση το τελευταίο έτος εξελίσσονται παράλληλα δύο πραγματικότητες. Αυτή των παραδοσιακών σχέσεων ανάμεσα στους αυτοδιοικητικούς ταγούς και στους πολίτες-ψηφοφόρους και μία αντίστροφη νέα πραγματικότητα αλληλεπίδρασης από τα κάτω, μέσα από τοπικά κινήματα, πρωτοβουλίες και δράσεις που προσπαθούν να αλλάξουν τις εδραιωμένες νοοτροπίες.
Οι νέες συνθήκες στην αυτοδιοίκηση μετά από την υγειονομική κρίση, το βάρος που κλήθηκαν να σηκώσουν οι δήμοι σε μια σειρά από κρίσιμα θέματα δημόσιας υγείας, η πρόκληση του αύριο της οικονομίας, οι επείγουσες ανάγκες εκσυγχρονισμού των υποδομών ποιότητας ζωής, καθώς και η τοπικοποίηση της ανάπτυξης, δεν μπόρεσαν δυστυχώς να αντιμετωπιστούν (εκτός από κάποιες εξαιρέσεις) από τις καθεστηκυίες αγκυλωμένες αυτοδιοικητικές εξουσίες του μπλε χρώματος.
Σε γενικές γραμμές τα δημοτικά συμβούλια, ιδιαίτερα στην περιφέρεια της χώρας, δεν μπόρεσαν να εξοικειωθούν με τις νέες τεχνολογίες τηλεδιάσκεψης και διαφάνειας, προτιμώντας να υπολειτουργήσουν μέσα στην κρίση του κορονοϊού. Σε πολλές περιπτώσεις δήμων, οι δομές αλληλεγγύης δεν λειτούργησαν αποτελεσματικά (άλλοτε και με ευθύνη της κυβέρνησης), όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της ελλιπούς στήριξης στους εργαζομένους στο «Βοήθεια στο Σπίτι» ή στους εργαζομένους στην καθαριότητα, την ίδια στιγμή που σ’ όλη αυτή τη δύσκολη περίοδο νέες τοπικές τάσεις και κινήσεις, όπως τα κινήματα των «άδειων καρεκλών», με τα θέματα διαχείρισης του δημοσίου χώρου που έθεσαν, δεν ελήφθησαν στα σοβαρά υπόψη από τους περισσότερους αυτοδιοικητικούς άρχοντες, παρά τις επίμονες παραινέσεις της ΚΕΔΕ προς αυτή την κατεύθυνση.
Η απλή αναλογική, από την άλλη πλευρά, αποτέλεσε μέσα σε όλη αυτή την κρίση ένα χρήσιμο εργαλείο. Το γεγονός ότι σε κάθε δημοτικό συμβούλιο υπάρχουν παρατάξεις με ισχυρή παρουσία έδωσε βάθος στις προσπάθειες για νέες ιδέες και για νέους τοπικούς σχεδιασμούς. Τα νέα αυτά σχήματα, σε πολλές περιπτώσεις, προώθησαν την αλλαγή νοοτροπιών, αξιοποιώντας την κρίση για συλλογική δράση και για αλλαγή αυτοδιοικητικού παραδείγματος. Απέναντι στην «δια περιφοράς» λειτουργία της τοπικής δημοκρατίας, κάποιες παρατάξεις έδρασαν με τα νέα εργαλεία της τεχνολογίας ως αιχμή και δημιούργησαν χώρους και τόπους, φυσικούς και ψηφιακούς, διαβούλευσης και πειραματισμού νέων ιδεών, νέων μεθόδων οριζόντιας συμμετοχής, δημιουργώντας ένα corpus τοπικών ιδεών και θέσεων για κρίσιμα τοπικά προβλήματα.
Στην περίπτωση της δημοτικής μας παράταξης, της Συνεργασίας Πολιτών του Δήμου Πολυγύρου, αιχμή αυτών των νέων διαδικασιών ήταν οι οριζόντιες διαβουλεύσεις, με διαδικασίες δομημένης συζήτησης, με οριοθετημένη και συγκεκριμένη ατζέντα και διαδικασία. Μέσα στους τρεις αυτούς μήνες της υγειονομικής κρίσης, σε συντονισμό με τοπικά κινήματα, για θέματα διαχείρισης του δημοσίου χώρου, του περιβάλλοντος και της ανάπτυξης, πραγματοποιήσαμε ανοικτές διαβουλεύσεις, με φυσική παρουσία και με παράλληλη χρήση τεχνολογίας. Βάλαμε στο ίδιο τραπέζι επιστήμονες, ειδικούς, επαγγελματίες, πολιτικούς και δημότες, καταγράψαμε αναλυτικά θέσεις, δημιουργήσαμε ψηφιακούς θεματικούς φακέλους και προσπαθήσαμε να εμβαθύνουμε την τοπική συλλογική σκέψη σε κρίσιμους τομείς, όπως τα μεγάλα έργα, η διαχείριση του δημοσίου χώρου, η προσβασιμότητα στην πόλη και στα κοινωνικά αγαθά, οι παραλίες, η οικολογία, η γεωργία και το περιβάλλον, και η διαχείριση των πολιτιστικών αγαθών.
Η μεθοδολογία αυτή προσπάθησε να ταρακουνήσει τα λιμνάζοντα νερά της «αυτοδιοίκησης δια περιφοράς» και των λογικών της «αυτοδιοικητικής μοναρχίας». Οι δομημένες διαβουλεύσεις, η επιστημονική προσέγγιση των κρίσιμων τοπικών ζητημάτων, η διαφάνεια μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών, καθώς και η σύζευξη επιστημονικών και κινηματικών προσεγγίσεων, αποτελούν κλειδιά για την αυτοδιοικητική αλλαγή «από τα κάτω», αν και σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται να μην ενθουσιάζουν τις εγκαθιδρυμένες αυτοδιοικητικές εξουσίες. Ανοίγουν όμως νέους δρόμους συμμετοχής στα αυτοδιοικητικά κοινά, εκεί ακριβώς όπου η αυτοδιοίκηση έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα, στην ενεργοποίηση δηλαδή των πιο νέων δημοτών στις τοπικές διαδικασίες.
Το βασικό ερώτημα που τίθεται εδώ είναι εάν μία τέτοια μεθοδολογία μπορεί να ανατρέψει κακές αυτοδιοικητικές συνήθειες δεκαετιών. Μπορεί η ψηφιακή διαφάνεια να νικήσει τους τοπικούς πελατειασμούς; Μπορεί η συμμετοχή των νέων σε ψηφιακές πολιτικές διαδικασίες να ανανεώσει το πολιτικό προσωπικό της αυτοδιοίκησης; Μπορεί η απλή αναλογική να οδηγήσει σε συμπράξεις σχημάτων που νιώθουν αποκλεισμένα από αγκυλωτικές αυτοδιοικητικές νόρμες και λειτουργίες, και, τελικά, μπορεί μία κινηματική και επιστημονική ταυτόχρονα προσέγγιση στα αυτοδιοικητικά κοινά να απομακρύνει τους πολίτες από τις αυτοδιοικητικές ελίτ;
Όλοι αυτοί οι προβληματισμοί θα συνεχίσουν να απασχολούν το αυτοδιοικητικό κίνημα το επόμενο διάστημα, με δεδομένες τις νέες προκλήσεις σε σχέση με τον κοινωνικό και αναπτυξιακό ρόλο της αυτοδιοίκησης. Είναι σαφές, όμως, ότι η αλλαγή θα έρθει περισσότερο από τα κάτω προς τα πάνω, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι τοπικές πολιτικές και κοινωνικές ανάγκες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από τα παραδοσιακά αυτοδιοικητικά σχήματα, τα οποία έχουν αποδείξει τις ανεπάρκειές τους στο παρελθόν και έχουν αποδυναμώσει τη σχέση ανάμεσα στο δημότη και τους τοπικούς εκπροσώπους του.
* Επικεφαλής της Συνεργασίας Πολιτών του Δήμου Πολυγύρου
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
