Ο επικήδειος που εκφώνησε ο Νίκος Φίλης σήμερα στην κηδεία του Τάσου Τρίκκα που έγινε το απόγευμα στον Ωρωπό:
Αγαπημένε μας σύντροφε Τάσο,
Σε αποχαιρετούμε σήμερα με συγκίνηση και σεβασμό.
Συγκίνηση και σεβασμό, για όσα μαζί ζήσαμε μέσα στο κίνημα της ανανεωτικής Αριστεράς.
Κι ακόμη, για όσα μάθαμε από σένα. Με την αγωνιστική σου στάση, τις γνώσεις σου, την αναλυτική σου ικανότητα.
Ο Τάσος υπήρξε ένας από τους τελευταίους οργανικούς διανοούμενους της Αριστεράς, ένας διανοούμενος της πράξης. Οργανωμένος από μαθητής, μικρό επονιτόπουλο αμέσως μετά την κατοχή, πέρασε όλους τους αναβαθμούς των διώξεων, των ελπίδων και των απογοητεύσεων και ξανά των ελπίδων που σφράγισαν την ελληνική Αριστερά τον 20ο αιώνα.
Δεν ήταν απλά ένας ακτιβιστής, ήταν ένας αγωνιστής - οργανικός διανοούμενος. Που αναζητούσε μέσα από τη συμμετοχή του στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση το μήνυμα που νοηματοδοτεί κάθε στιγμή της ζωής μας. Ένα πρότυπο πολιτικού στελέχους της Αριστεράς, που ενδιαφέρεται για αυτό που δεν φαίνεται και πρέπει να αναδειχθεί, μέσα στην αδιάκοπη πορεία για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας και την υπέρβαση του καπιταλισμού.
Είναι αλήθεια, ότι σπανίζει πλέον αυτή η κατηγορία των οργανικών διανοουμένων της Αριστεράς, καθώς η κρίση της πολιτικής αλλά και της Αριστεράς καθώς και η ανάπτυξη διαφόρων κρατικών θεσμών που επαγγελματοποιούν τους διανοούμενους, έχουν περιορίσει τα περιθώρια.
Καθώς η πολιτική ασκείται με όρους τηλεοπτικού θεάματος, υποταγμένη στην ιδεολογία της αγοράς, πολιτικοί, ακόμα και από τον προοδευτικό χώρο, συχνά συμπεριφέρονται ως περφόρμερ -δηλαδή ενδιαφέρονται να δίνουν μια παράσταση για ένα ορισμένο κοινό, χωρίς να αναζητούν τη σύνδεση της πολιτικής με την επιστήμη και τη σχέση ανάμεσα στην πολιτική πράξη και το όραμα της Αριστεράς.
Ο Τάσος με το συγγραφικό του έργο, προσπάθησε έμπρακτα να μας δείξει τη σημασία που έχει η ιστορία για να διαμορφώνουμε και να ασκούμε μια αριστερή πολιτική. Μας θύμιζε ότι ως αριστεροί σήμερα δεν είμαστε προϊόντα παρθενογένεσης.
Δεν εξιδανίκευε την ιστορία μας, προσπαθούσε να την αντιληφθεί.
Δεν υπάρχει ταυτότητα της Αριστεράς, όσο πολυδιάστατη, κατακερματισμένη και αντιφατική να είναι σήμερα, που να μην αναμετράται διαρκώς με την ιστορία και το παρελθόν της.
Όχι δογματικά, αλλά δημιουργικά. Ο αναστοχασμός για το παρελθόν είναι μια ζωογόνος δύναμη για το παρόν.
Αναστοχαζόμαστε, αποφεύγοντας να βυθιστούμε στις βεβαιότητες και την αυτοδικαίωση για το παρελθόν. Αναστοχαζόμαστε, προσπαθώντας να αποφύγουμε την περιφρόνηση της ιστορίας και την ψευδαίσθηση ότι η ιστορία αρχίζει από εμάς. Για την Αριστερά, η αναμέτρηση με την ιστορία της, που σημαίνει αναμέτρηση με τις αλλαγές που συμβαίνουν στην κοινωνία, είναι θέμα ταυτότητας.
Αυτή ήταν και η βάση της συστηματικής ενασχόλησης του Τάσου με την ιστορία της Αριστεράς. Που καρπός της ήταν το πρωτότυπο δίτομο έργο για την ιστορία της ΕΔΑ. Με σεβασμό και εντιμότητα απέναντι στα γεγονότα, προσπαθώντας να απενεργοποιήσει, κατά το δυνατό, τη συναισθηματική εμπλοκή του.
Γιατί ο Τάσος υπήρξε στέλεχος της νεολαίας ΕΔΑ και των Λαμπράκηδων και κατόπιν από τους πρωτοπόρους που ανέλαβαν το μεγάλο εγχείρημα της ανανέωσης της κομμουνιστικής και της ευρύτερης Αριστεράς.
Στο βιβλίο του «Από το όραμα στην πράξη» ο Τάσος προσπαθεί να μιλήσει για τις επιπτώσεις της Οκτωβριανής Επανάστασης στη διαμόρφωση της ελληνικής ανανεωτικής Αριστεράς, με οδηγό τη γνωστή άποψη του μεγάλου ιστορικού Έρικ Χομπσμπάουμ, πώς κάθε κομμουνιστικό κόμμα υπήρξε το αποτέλεσμα ενός αταίριαστου γάμου ανάμεσα στην Οκτωβριανή Επανάσταση και τις συνθήκες ζωής κάθε λαού.
Στα 100 χρόνια του μεγάλου Οκτώβρη, ο Τάσος επικέντρωσε τις εκτιμήσεις του στο γεγονός ότι επανάσταση του ‘17 υπήρξε μια μεγάλη ανατροπή που τροφοδότησε ένα κίνημα διεθνούς αλληλεγγύης στη βάση των ιδανικών του σοσιαλισμού.
Σε ολόκληρη τη ζωή του ενημερωνόταν και ενημέρωνε για την παγκοσμιότητα της Αριστεράς. Για το μεγάλο ορίζοντα στον οποίο εντάσσονταν οι προσπάθειες σε κάθε μια χώρα.
Υπήρξε στέλεχος των διεθνών σχέσεων της ΕΔΑ και του ΚΚΕ εσ., ταυτόχρονα δημοσιογράφος - αναλυτής των διεθνών εξελίξεων.
Και μέχρι τα βαθιά γηρατειά του, μας παρακινούσε να μελετούμε τις διεθνείς εξελίξεις ως μια από τις κινητήριες δυνάμεις της αναγκαίας ανανέωσης της δικής μας Αριστεράς.
Συχνά διατύπωνε την πικρή παρατήρηση για την έλλειψη σήμερα ενός κινήματος διεθνούς αλληλεγγύης.
Στις αναζητήσεις του για την ελληνική Αριστερά, κεντρική θέση είχαν δυο έννοιες. Πρώτον, ότι η Αριστερά υπήρξε λαογενής δύναμη με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης αλλά και την ιδιόμορφη συνέχεια αυτής της εμπειρίας, μετά τον εμφύλιο, μέσα από το μοναδικό πείραμα της ΕΔΑ.
Και μέσα από τομές, που ήταν φυσικό να συμβαίνουν στην μακρά πορεία και καθοριστικά μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού» σοσιαλισμού, ο Τάσος αναζητούσε τη συνέχεια αυτής της λαογενούς Αριστεράς στον ΣΥΡΙΖΑ εν κινήσει.
Η δεύτερη σταθερά με την οποία προσέγγιζε την Αριστερά του 20ου αιώνα στη χώρα μας, ήταν η δυναμική αυτοτέλεια, εξαιρετικά συζητήσιμη έννοια, που ενισχύθηκε, τραγικά θα έλεγα, από την ήττα του εμφυλίου πολέμου, και τις εμπειρίες των Ελλήνων αγωνιστών.
Ο Τάσος υπήρξε μέχρι το τέλος ένας ανήσυχος και σκεπτόμενος κομμουνιστής. Μαρξιστής, δήλωσε ο ίδιος, χωρίς αυτό να τον εμποδίζει να έχει υπαρξιακές αναζητήσεις, συνομιλώντας ακόμα και με τον χριστιανισμό.
Υπήρξε πολυγραφότατος, τακτικός αρθρογράφος στην Αυγή, αλλά και στην Εποχή και την Εφημερίδα των Συντακτών. Επέλεγε να παρεμβαίνει στη δημόσια συζήτηση με θέσεις, όχι αφορισμούς, αλλά με επιχειρήματα και αναλυτική ικανότητα, μιλώντας πάντοτε για την Αριστερά του μέλλοντος, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τις ωδίνες του παρελθόντος και την εμπειρία του παρόντος.
Στο άρθρο του στην Αυγή, πέρσι το Σεπτέμβριο, με τίτλο «ο Δρόμος έχει τη δική του ιστορία», έγραφε χαρακτηριστικά: «Ο δρόμος τραβά την ανηφόρα και η ιστορία πορεύεται με συνέχειες και ασυνέχειες. Είναι ιδεολογικό γνώρισμα του ανθρώπου να αγωνίζεται για τη ζωή και τη βελτίωσή της, όχι πάντοτε με τους ίδιους ρυθμούς. Το ζήτημα είναι να είσαι έτοιμος ιδεολογικά, πολιτικά, ηθικά, να αδράξεις την ευκαιρία, χωρίς να περιμένεις ειδική προειδοποίηση με ηλεκτρονική ή άλλη μορφή. Οι πλατείες θα ξαναγεμίσουν, όπως και οι δρόμοι. Χρειάζεται όμως πολύς κόπος για να αναβαθμιστεί το επίπεδο της αδιαφορίας, της δυσφορίας και της απελπισίας στο επίπεδο της αγωνιστικής δράσης και της ανατροπής. Εκεί στις πλατείες της δουλειάς και της μάθησης, και της σύγκρουσης αν χρειαστεί, εκεί θα αναδυθεί ο νέος ΣΥΡΙΖΑ».
Κρατώ από το κείμενο αυτό την ικανότητα ενός παλαίμαχου αγωνιστή να αναφέρεται ελπιδοφόρα στις πλατείες και με κάποια αναγκαία περίσκεψη ως προς την απολυτότητα για τα περί «ηλεκτρονικού μηνύματος». Δηλαδή υπενθύμιση ότι η πολιτική, ακόμα και σήμερα, μέσα στον ψηφιακό καπιταλισμό, θα έλεγα ίσως και εξαιτίας του ψηφιακού καπιταλισμού, είναι αναγκαίο να ασκείται με σωματική παρουσία. Δηλαδή συμμετοχικά. Virtual Reality στην αριστερή πολιτική, όπως και στην κανονική ζωή γύρω μας, δεν υπάρχει. Όπως έλεγε άλλωστε και ο Γκράμσι: δεν υπάρχουν ουδέτερα οργανωτικά σχήματα.
Άλλωστε ο ίδιος ο Τρίκκας σε ένα άλλο άρθρο του, ξανά πέρσι το Σεπτέμβρη διερωτάται τι είναι το e-κόμμα, για να απαντήσει: «είναι ένα ηλεκτρονικό κόμμα, με e-μέλη κάποιους που ίσως ψηφίζουν και αξιωματούχους, με άυλη υπόσταση. Πώς αυτό το e-κόμμα θα αναχθεί σε πολιτικό θεσμό που θα ανανεώσει την πολιτική; αυτό είναι το ζητούμενο». Και το μείζον για τον Τάσο ήταν «πώς ο ΣΥΡΙΖΑ θα διαφυλάξει ως κόρη οφθαλμού την ταυτότητά του, ενός κόμματος αγώνα και διακυβέρνησης, ικανού να διαμορφώνει ένα πλατύ δημοκρατικό μέτωπο, μια προοδευτική συμμαχία, με επιστέγασμα το πρόταγμα του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία».
Και σαν παρακαταθήκη, χωρίς βέβαια να έχει ο ίδιος καμία αξίωση αυθεντίας, μας γράφει: «ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τη δική του ιστορία. Είναι σάρκα και πνεύμα της Αριστεράς. Εκείνης που έχει τις μακριές, βαθιές ρίζες της στην Εθνική Αντίσταση. Της Αριστεράς που συνειδητοποίησε τα αδιέξοδα του εμφυλίου στα οποία είχε παγιδευτεί. Της Αριστεράς που επέλεξε το δρόμο του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία και εμπλουτίστηκε στην πορεία της από άλλα συγγενή ιδεολογικά ρεύματα. Αλλά η παράδοση της σοσιαλδημοκρατίας, τής ήταν και τής είναι ξένη».
Ο Τάσος διατύπωνε τις απόψεις του με σαφή τρόπο, επιδιώκοντας όμως το διάλογο και τη σύνθεση. Στην πολύχρονη και πολυκύμαντη συμμετοχή του στο κίνημα της Αριστεράς είχε αντιληφθεί την αναντικατάστατη αξία της συλλογικής - δημοκρατικής λειτουργίας του κόμματος.
Είχα την ευκαιρία να τον ακούσω μέσα στην κρίση της πανδημίας. Ήταν ανήσυχος και πολύ κουρασμένος. Ο θάνατος της Νίκης είχε ήδη προδιαγράψει τη δική του πορεία προς το τέλος. Οι συνθήκες δεν μας επέτρεψαν να τον δούμε στις τελευταίες δύσκολες μέρες της ζωής του.
Θα τον θυμόμαστε με αγάπη και σεβασμό. Θα τον θυμόμαστε στα ευχάριστα και τα δυσάρεστα, ευγενικό και αυστηρό, επίμονο και διακριτικό. Επίμονο, ναι -αλλά και με ενσυναίσθηση, με κατανόηση για τους άλλους.
Έναν άνθρωπο με πάθη, όπως είναι οι άνθρωποι αλλά ειδικά αυτός με το πάθος για την Αριστερά, δηλ για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τις εκμεταλλεύσεις και την αλλοτρίωση.
Όσοι υπήρξαμε συνάδελφοί του στη δημοσιογραφία, θα τον θυμόμαστε ως ένα παράδειγμα ευσυνείδητης, ενημερωμένης δημοσιογραφίας, που βασική της επιδίωξη ήταν ο σεβασμός στο δικαίωμα του πολίτη να ενημερώνεται χωρίς φανατισμούς. Δηλαδή, η απελευθέρωση του πολίτη από τα στερεότυπα και τους αναχρονισμούς.
Θα τον θυμόμαστε επίσης έχοντας δίπλα μας το Μιχάλη, την Μαριάννα και τα εγγόνια του.
Αγαπημένε σύντροφε, σε αποχαιρετώ και εκ μέρους των συντρόφων σου στο ΣΥΡΙΖΑ, για τον οποίο αφιέρωσες στην τελευταία φάση της ζωής σου, το γόνιμο δυναμισμό.
Καλό ταξίδι Τάσο, στο επέκεινα, με ό,τι σημαίνει αυτό. Κυρίως όμως, είμαστε σίγουροι ότι θα είναι καλό το ταξίδι σου στη δική μας συλλογική θύμηση.
