Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Μ. Παπαγιαννάκης: Ευρωπαϊστής, αντιεθνικιστής, σοσιαλδημοκράτης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Μ. Παπαγιαννάκης: Ευρωπαϊστής, αντιεθνικιστής, σοσιαλδημοκράτης

Του Σωτήρη Βαλντέν*

Με την κεντρική θέση που κατέχει στη μεταπολιτευτική Ιστορία της ανανεωτικής Αριστεράς, ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης συμβολίζει ίσως περισσότερο από κάθε άλλον τη διεύρυνση του χώρου της κομμουνιστικής ανανέωσης και τη μετεξέλιξή του σε ένα σύγχρονο ριζοσπαστικό πολιτικό ρεύμα. Εγχείρημα που ασφαλώς δεν ολοκληρώθηκε τότε, έβαλε όμως τη σφραγίδα του στον χώρο αυτόν, ο οποίος διήλθε τη μεγάλη υπαρξιακή του κρίση με την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού».

Με τον Μιχάλη συμπορεύτηκα κομματικά για δέκα περίπου χρόνια, αλλά τόσο πριν όσο και μετά μοιραζόμασταν καίριες αξίες και θέσεις. Αφήνοντας προς στιγμήν την πολιτική, θυμάμαι τον φίλο, τον δεινό χορευτή ροκ-εντ-ρολ, τους αχινούς που έβγαζε στη Σίφνο και προ πάντων τα βράδια στο σπίτι μου στις Βρυξέλλες, την περίοδο που ήταν ευρωβουλευτής.

Στην ομάδα του «Πολίτη»

Τον γνώρισα μετά τη μεταπολίτευση. Ήταν τότε «ανένταχτος», στην ομάδα του περιοδικού «Πολίτης», αλλά «δεξιός» και αρκετά «τεχνοκράτης» (σε σχέση με τον «αριστερό» Ελεφάντη και τους περισσότερους του κύκλου του). Απέφευγε τον «ξύλινο λόγο» της παραδοσιακής Αριστεράς. Μας ένωσε ο αγώνας για την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, τότε που ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ βροντοφώναζαν «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο».

Το 1985, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου παραμέρισε άγαρμπα τον Καραμανλή από την Προεδρία της Δημοκρατίας, μια μειοψηφία του ΚΚΕ Εσωτερικού και η ομάδα του «Πολίτη» («αριστεροί» και «δεξιοί») καταγγείλαμε τη διαδικασία. Κίνηση τότε πρωτοφανής (εκ των υστέρων κρινόμενη, ίσως και υπερβολική), που έσπαγε όμως την αντιδεξιά ομηρεία των αριστερών στο ΠΑΣΟΚ, ό,τι και αν έκανε αυτό, ιδιαίτερα στους θεσμούς και το ύφος και ήθος του.

Πρωταγωνίστησε στην ίδρυση της ΕΑΡ

Ο Παπαγιαννάκης πρωταγωνίστησε, ως γνωστόν, στην ίδρυση της ΕΑΡ και στο εγχείρημα αυτό συνεργάστηκε με μας τους «Κυρκικούς». Συμφωνούσαμε στο μείζον: στην ανάγκη υπέρβασης του κομμουνισμού και μάλιστα προς την κατεύθυνση της σοσιαλδημοκρατίας (στο πρώτο συμφωνούσαν όλοι, όχι όμως και στο δεύτερο). Η σύγκλιση δεν υπήρξε ανέφελη: πολλοί του ΚΚΕ Εσωτερικού βλέπαμε με κάποια καχυποψία νέα στοιχεία που μας έφερναν οι ανένταχτοι («υπερβολική» οικολογία, φιλελεύθερο εσωκομματικό καθεστώς, κάποιος παραγοντισμός κ.λπ.).

Είχαμε και τα αντανακλαστικά όλων των κομματικών μηχανισμών που αντιδρούν στην είσοδο σε ηγετικές θέσεις των καινούργιων «από το παράθυρο». Αλλά και από την πλευρά των «ανένταχτων», υπήρχε καχυποψία για τα «κομματόσκυλα», ιδίως τους νεότερους (Βαλντέν, Βούλγαρης...). Γρήγορα όμως οι διαφορές αυτές ξεπεράστηκαν καθώς το πολιτικό σκηνικό άλλαζε γοργά.

Η συγκρότηση του Συνασπισμού συνάντησε αρχικά μεγάλη αντίσταση στην ΕΑΡ. Θεωρούσαμε πως η συνένωση με το ΚΚΕ, όπου συγκρούονταν ανανεωτές με παλαιολιθικούς σταλινικούς, θα πήγαινε πίσω το εγχείρημά μας για έναν ριζοσπαστικό, σοσιαλιστικό φορέα. Όμως, ο φόβος του εκλογικού αφανισμού της ΕΑΡ και η προσδοκία του Κύρκου και άλλων πως ο Γκορμπατσόφ θα «συνέτιζε» τους σκληρούς του ΚΚΕ άλλαξαν βαθμιαία τους συσχετισμούς. Ο Παπαγιαννάκης, όπως και εγώ, ανήκαμε στη μικρή τελικά μειοψηφία που καταψήφισε ώς το τέλος την ίδρυση του ΣΥΝ. Και πάλι όμως τα γεγονότα έτρεξαν πιο γρήγορα από εμάς: το (ελληνικό) ‘1989’ και η διάσπαση του ΚΚΕ το 1991 γέννησαν την ελπίδα πως ο ΣΥΝ θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο όπου απέτυχε η ΕΑΡ.

Με τους αντιεθνικιστές

Η δεκαετία του 1990 έφερε στο προσκήνιο το μακεδονικό. Ο ΣΥΝ (και ιδίως η πρόεδρός του Μαρία Δαμανάκη) παρασύρθηκε αρχικά από το κύμα εθνικιστικού παραλογισμού που επικρατούσε, ψήφισε την «εθνική» γραμμή στο συμβούλιο των αρχηγών κομμάτων και συμμετείχε στο πρώτο συλλαλητήριο στη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια όμως, έκανε στροφή, αν και συνέχισε να στηρίζει τη Σερβία του Μιλόσεβιτς. Την περίοδο αυτή αναπτύχθηκε ένα ισχυρό κίνημα πολιτών, κυρίως διανοουμένων, που εναντιώθηκε στον εθνικισμό, με υπογραφές, άρθρα, βιβλία και εκδηλώσεις. Δεχτήκαμε τότε τους χαρακτηρισμούς του προδότη και πεμπτοφαλαγγίτη από φασίστες και «αυριανιστές». Ο Μιχάλης συμπαρατάχθηκε χωρίς δισταγμό με τους αντιεθνικιστές.

Από τη δεκαετία ’90 ο Παπαγιαννάκης βρίσκεται σε ηγετική θέση στον ΣΥΝ. Διεκδικεί την προεδρία του κόμματος και εκλέγεται τρεις συνεχείς φορές ευρωβουλευτής. Στο εσωτερικό του κόμματος ηγείται της ανανεωτικής τάσης. Δήλωνε σοσιαλδημοκράτης και πρόκρινε συνεννόηση και σύγκλιση με τους εκσυγχρονιστές του ΠΑΣΟΚ, την ώρα που άλλοι στον ΣΥΝ προτιμούσαν την παράταξη των «ανδρεϊκών» και του Τσοχατζόπουλου. Οι απόψεις του παρέμειναν μειοψηφικές. Σε αντίθεση όμως με πολλούς άλλους του ίδιου κλίματος, που για τον λόγο αυτό αποχωρήσαμε από τον ΣΥΝ -μερικοί μάλιστα προσχωρήσαμε και στο ΠΑΣΟΚ επί Σημίτη-, ο Μιχάλης παρέμεινε στο κόμμα, λέγεται δε πως είχε δηλώσει πως «αυτός θα φύγει τελευταίος και θα κλείσει την πόρτα». Άλλοι γνωρίζουν καλύτερα από εμένα την πορεία του τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του. Συνεχίσαμε πάντως να συναντιόμαστε στο σπίτι μου στις Βρυξέλλες, να συζητάμε και να συμφωνούμε σε πολλά, παρ’ όλο που δεν τον ψήφισα το 1999.

Η σύγκλιση με την αριστερή σοσιαλδημοκρατία

Τι κρατάω από τον πολιτικό Μιχάλη Παπαγιαννάκη, μέσα από τη δαιδαλώδη διαδρομή που χαρακτηρίζει τους περισσότερους αριστερούς των γενιών μας; Νομίζω, τέσσερα βασικά:

Την Ευρώπη. Η σύγχρονη δημοκρατική Αριστερά δεν μπορεί παρά να είναι φιλοευρωπαϊκή. Η επιβεβλημένη κριτική μας στη σημερινή Ευρώπη δεν μπορεί να μας οδηγεί στο στρατόπεδο των ευρωσκεπτικιστών. Τα όσα συμβαίνουν αυτές τις μέρες επιβεβαιώνουν τη σημασία για μας της Ευρώπης ως πεδίου πάλης.

Τον αντιεθνικισμό. Είτε πρόκειται για τη Μακεδονία, είτε για την Τουρκία και την Κύπρο, είτε για τους πρόσφυγες. Και σήμερα όπως τότε η Αριστερά δεν πρέπει να παρασύρεται από τις σειρήνες του εθνικισμού.

Την «πράσινη» διάσταση της Αριστεράς. Ο Παπαγιαννάκης και άλλοι κατάλαβαν τη σημασία της και «τράβηξαν» και εμάς που την υποτιμούσαμε.

Οι ελληνικές και διεθνείς εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας, η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας, η συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ και η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να καθιστούν πια την ταμπέλα «σοσιαλδημοκρατία» ακατάλληλη για την καθ’ ημάς μεγάλη Αριστερά. Όμως, η ανάγκη της ενότητας πέρα από ιστορικές ταμπέλες, η σύγκλιση με την αριστερή σοσιαλδημοκρατία διεθνώς και ιδίως η ορθή επιλογή της βάσης για σύγκλιση με το ΠΑΣΟΚ και τους επιγόνους του παραμένουν, νομίζω, πιο επίκαιρα από ποτέ.

* Ο Σωτήρης Βαλντέν είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ και της πρωτοβουλίας «Γέφυρα»

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL