Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
20.2°C23.5°C
2 BF 43%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
20 °C
16.6°C22.9°C
2 BF 45%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C21.5°C
2 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.1°C
1 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
17.9°C17.9°C
0 BF 59%
Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου: Μια ξεχασμένη σελίδα από την επίσημη (τουρκική) ιστορία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου: Μια ξεχασμένη σελίδα από την επίσημη (τουρκική) ιστορία

Ένας Τούρκος ερευνητής, ο Tamer Çilingir, μιλά στην εφημερίδα Agos της Κων/λης για την γενοκτονία των Ποντίων

Μπορείτε να συνοψίσετε εν συντομία την ιστορία της γενοκτονίας του Πόντου;

Η γενοκτονία του Πόντου ήταν το τελευταίο στάδιο της Μεγάλης Γενοκτονίας των Χριστιανών, η οποία ξεκίνησε το 1894 με τις σφαγές του Αμπντούλ Χαμίτ Β' εναντίον των Αρμενίων και κόστισε τις ζωές σε 1,5 εκατομμύριο Αρμένιους και σχεδόν 300 χιλιάδων Ασσύριους υπό την διοίκηση του κόμματος “Ενωση και Πρόοδος”, το 1915.

Από το 1914 έως το 1921, έχασαν τη ζωή τους 134.078 άνθρωποι στην Αμάσεια, τη Σαμψουντα και την Κερασούντα, 27.216 στη Νεοκαισάρεια, 38.434 στην Τραπεζούντα, 64.582 στο Τοκάτ, 17.479 στη Ματζούκα, 21.448 στη Νικόπολη, ενώ άλλοι 50.000 πέθαναν στο δρόμο από το 1921 έως το 1923, κατά την διάρκεια της ανταλλαγής πληθυσμών. Συνολικά σκοτώθηκαν ή πέθαναν από τις κακουχίες 353.000 Έλληνες του Πόντου.

Σήμερα, η γενοκτονία των Αρμενίων του 1915 άρχισε να συζητείται, αν και όχι πολύ ανοιχτά, ενώ η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου είναι εν πολλοίς άγνωστη. Ποιες νομίζετε ότι είναι οι κύριες αιτίες αυτής της άγνοιας;

Όπως ανέφερα στην απάντησή μου στην πρώτη σας ερώτηση, η διαδικασία της γενοκτονίας δεν περιορίζεται στο 1915 και δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως τέτοια. Η διαδικασία της γενοκτονίας έχει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό που θα επηρέαζε επίσης τον Χίτλερ αργότερα. Εφαρμόστηκε από τρεις σημαντικές πολιτικές δυνάμεις (τον Αμπντούλ Χαμίτ Β', το Κομιτάτο Ένωσης και Προόδου και τους Κεμαλιστές) κατά των χριστιανικών εθνών, στο τελευταίο μέρος της οθωμανικής αυτοκρατορίας που είχε παραμείνει. Ωστόσο, η κατάσταση στο τελευταίο στάδιο αυτής της γενοκτονίας, δηλαδή της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, είναι πολύ διαφορετική, σχετικά με τις συνθήκες που έλαβαν χώρα. Πριν αρχίσει το στάδιο της πλήρους καταστροφής των Ελλήνων, μόνο στη Μαύρη Θάλασσα σχεδόν 150.000 Έλληνες σκοτώθηκαν. Με την άφιξη του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα το 1919, αυτή η διαδικασία εξελίχθηκε σε πλήρη καταστροφή.

Η γενοκτονία των Αρμενίων συζητείται σχεδόν σε κάθε χώρα του κόσμου εδώ και εκατό χρόνια και υπάρχουν χιλιάδες ακαδημαϊκές μελέτες σχετικά μ' αυτό το θέμα στα πανεπιστήμια σχεδόν κάθε χώρας. Ένας από τους σημαντικότερους λόγους γι αυτό είναι ότι το αρμενικό έθνος είναι οργανωμένο σε πολλούς τομείς της ζωής στην αυγή του 20ού αιώνα. Κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας, αυτές οι οργανώσεις ύψωσαν τις φωνές τους σε πολλά μέρη του κόσμου και μίλησαν γι αυτά που έλαβαν χώρα ειδικά σχετικά με τη γενοκτονία των Αρμενίων. Ακόμη και τα δικαστήρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που ήταν ένας από τους ηττημένους του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, δικάστηκαν και καταδίκασαν τα κορυφαία μέλη του κόμματος Ένωσης και Προόδου. Σε αυτή τη φάση της Μεγάλης Γενοκτονίας των χριστιανών του 1915, η Γερμανία είναι επίσης συνεργός σ' αυτό το έγκλημα. Η Αγγλία και η Γαλλία τουλάχιστον δεν έμειναν σιωπηλές σε αυτό το ζήτημα, λόγο της αντίθεσης με τη Γερμανία, αφού ήταν στο αντίπαλο στρατόπεδο κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η γενοκτονία των Αρμενίων άρχισε να συζητείται στην Τουρκία, ειδικά τα τελευταία χρόνια, μετά την δολοφονία του Χραντ Ντινκ.

Από την προοπτική του τουρκικού κράτους, η άρνηση παραμένει η βασική πολιτική. Ένας από τους κύριους λόγους που η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου συζητείται χαμηλόφωνα είναι η συνενοχή τον κρατών που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια πολιτική εκείνη την εποχή. Η Δημοκρατία της Τουρκίας δημιουργήθηκε με τη συμμαχία των ιμπεριαλιστικών κρατών που ήταν οι νικητές του παγκοσμίου πολέμου. Και φυσικά, η Σοβιετική Ένωση που έκανε την πρώτη σοσιαλιστική επανάσταση στον κόσμο, επίσης αναγνώρισε την Τουρκία, παρέχοντας τόσο πολιτική όσο και στρατιωτική υποστήριξη.

Στη σκιά του παραμυθιού που λέγεται “Πόλεμος της Ανεξαρτησίας ενάντια στον ιμπεριαλισμό επτά ηπείρων”, η Μαύρη Θάλασσα αιματοκυλίστηκε και με την ανταλλαγή πληθυσμών, η οποία υπήρξε το αποτέλεσμα της συνθήκης της Λοζάννης το 1923, οι Έλληνες Ορθόδοξοι από τα εναπομείναντα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι Μουσουλμάνοι από την Ελλάδα μετεγκαταστάθηκαν και εξορίστηκαν από τα εδάφη που ζούσαν χιλιάδες χρόνια. Δηλαδή, ακόμη και οι συγγενείς των Ποντίων, η Ελλάδα, κάθισε στο τραπέζι με τους υπεύθυνους της γενοκτονίας και ήρθε σε συμφωνία μαζί τους. Η επίσημη ιστορία, που ο Μουσταφά Κεμάλ έγραψε από την αρχή, όταν άρχισε να διαβάζει την ομιλία του (το “Nutuk: Ο Μέγας Ρητορικός”) το 1927 στη Βουλή, δεν έχει επικριθεί ακόμη, εκτός από μερικούς διανοούμενους και οργανισμούς που έχουν περιθωριοποιηθεί μέχρι σήμερα. Γι αυτό το λόγο, ενώ η πρώτη φάση της Μεγάλης Γενοκτονίας των Χριστιανών ήταν πριν από την Δημοκρατία και είναι αποδεκτή από κάποιους λίγους, η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου συνεχίζει να είναι «άγνωστη», διότι η αναφορά της θα καθίσει τη Δημοκρατία στο εδώλιο του κατηγορουμένου.

Ποια είναι η άποψη του κόσμου στη Μαύρη Θάλασσα για τη γενοκτονία; Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει σοβαρή άρνηση ταυτότητας στην περιοχή; Πώς εξηγείται η ιδιαίτερη θέση που έχει η Τραπεζούντα στο θέμα;

Δεν είναι αλήθεια ότι η δομή του πληθυσμού στη Μαύρη Θάλασσα άλλαξε πάρα πολύ. Από την εισβολή του Σουλτάνου του Μωάμεθ Β' στη Τραπεζούντα το 1461 έως το 1923, σύμφωνα τόσο με τα οθωμανικά αρχεία όσο και με διάφορες πηγές του νεότερου τουρκικού κράτους, ο πληθυσμός που ζούσε στον Πόντο για σχεδόν 600 χρόνια ή εξορίστηκε ή δολοφονήθηκε ή εξισλαμίστηκε. Οι Έλληνες Ορθόδοξοι που εξορίστηκαν στην Ελλάδα από τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι 1.250.000 (περίπου 200.000 από τον Πόντο) και οι Μουσουλμάνοι που ήρθαν από την Ελλάδα είναι 500.000 και λίγοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στον Πόντο. Οι Έλληνες που ζουν τώρα στο έδαφος του Πόντου, όπου η ορθόδοξη ταυτότητα διαγράφτηκε εντελώς μετά τη γενοκτονία, ζουν υπό μουσουλμανική ταυτότητα. Οι άνθρωποι στον Πόντο έχουν βαθιά τραύματα λόγω των μαρτυρίων, των εξοριών και της γενοκτονίας που υπέστησαν για 600 χρόνια, και αυτό φυσικά είναι ένα κοινωνιολογικό ζήτημα. Ωστόσο, αυτοί οι άνθρωποι πάντα αγωνίστηκαν ενάντια στους ηγεμόνες, αν και μερικές φορές άλλαξαν τη θρησκεία, τη γλώσσα και την ταυτότητά τους.

Σήμερα, οι ιθύνοντες ακόμη συνεχίζουν να μην τους έχουν εμπιστοσύνη, ενώ γίνονται αντικείμενο χλεύης για τις μύτες τους και την προφορά τους, όπως φαίνεται και από τα σχετικά ανέκδοτα . Ακόμα καποιοί τους κάνουν ερωτήσεις όπως «που τη μάθατε αυτή τη γλώσσα;» και γι αυτόν το λόγο οι άνθρωποι συνεχίζουν τον αγώνα για την επιβίωσή τους λέγοντας «είμαστε οι καλύτεροι Τούρκοι!», «Είμαστε οι καλύτεροι μουσουλμάνοι!», αποτέλεσμα ενός κοινωνικού αντανακλαστικού. [...] Όποιος ζει στον Πόντο, χωρίς εξαίρεση, αντιμετωπίζει την ερώτηση «άραγε είμαστε Έλληνες;» Κάθε οικογένεια προσπαθεί να αποδείξει ότι αυτό δεν είναι αλήθεια, αλλά η ερώτηση εμφανίζεται ξανά και ξανά στις επόμενες γενιές. Υπάρχουν πολλές παραδόσεις που συνεχίζονται στον Πόντο ως σήμερα και δεν σχετίζονται με το Ισλάμ. Επίσης, τα ρούχα, η μουσική και ο χορός ακόμα έχουν τα κυρίαρχα ίχνη της λαϊκής παράδοσης του Πόντου. Η ποντιακή γλώσσα ζει σε πάνω από 300 χωριά στη Τραπεζούντα και γι 'αυτό αυτή η περιοχή ξεχωρίζει ιδιαίτερα.

Τι άποψη έχετε για τις κοινότητες από τις ορεινές περιοχές του Ανατολικού Πόντου που διατηρούν ακόμα την Ποντιακή γλώσσα; Μπορεί αυτή η γλώσσα να μεταφερθεί στις νεότερες γενιές;

Η Γερμανίδα κοινωνιολόγος Τέσα Χόφμαν λέει ότι η γλώσσα ζει σε περίπου 300 χωριά μόνο στη Τραπεζούντα. Δεν θα ήταν λάθος να πούμε ότι αυτοί που μιλάνε αυτή την γλώσσα μειώθηκαν σταδιακά από την ίδρυση της Δημοκρατίας. Ακόμα και σήμερα, στα ορεινά χωριά οι ηλικιωμένες γυναίκες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατανόηση των Τουρκικών, λόγω της απόστασης που έχουν με την κοινωνία που ζει στο κέντρο. Επίσης, πιο πολύ οι άνδρες κάνουν τις δουλειές που χρειάζεται να γίνουν σε δημόσιες υπηρεσίες. Ωστόσο, με την εξέλιξη που έχουν οι επικοινωνίες σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι αυτή η γλώσσα κινδυνεύει να εξαφανιστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεδομένου ότι τα ποντιακά τραγούδια μεταφράζονται στα τουρκικά λόγω των πολιτικών αφομοίωσης μετά την ίδρυση της Δημοκρατίας, υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι που τραγουδούν ακόμη τραγούδια στα ποντιακά. Μπορεί, βέβαια, να θεωρηθεί ως μια εξέλιξη που θα συμβάλει στη ζωή της γλώσσας το ότι αρκετοί νέοι καλλιτέχνες έχουν δημιουργήσει δίσκους στα ποντιακά τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, ετοιμάστηκε ένα λεξικό των ποντιακών, το οποίο σύντομα θα εκδοθεί. Υπάρχει τουλάχιστον μια ομάδα που αγωνίζεται για τη διατήρηση της γλώσσας μέσω ιστότοπων που δημιουργήθηκαν στο διαδίκτυο. Υπάρχουν ακόμη αρκετοί άνθρωποι που προσπαθούν να ιδρύσουν ενώσεις στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα για να διατηρήσουν αυτή τη γλώσσα ζωντανή.

Μετάφραση: Copyleft

Ολόκληρη η συνέντευξη στα τουρκικά εδώ

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL