Των Κώστα Αρβανίτη - Όλγας Νάσση*
Εν αρχή ήταν η “Αραβική Άνοιξη”.
Ξεκινώντας από την Τυνησία, στα τέλη του 2010, ο ξεσηκωμός των λαών του αραβικού κόσμου, για πολιτική μεταρρύθμιση και κοινωνική δικαιοσύνη, εξελίχθηκε αστραπιαία σε μια σειρά από εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις που διαδέχονταν η μία την άλλη, σε ένα ατέρμονο παιχνίδι υφαρπαγής της εξουσίας - και μια σκακιέρα όπου τα πιόνια κινούσαν άλλοτε οι περιφερειακές δυνάμεις, άλλοτε οι δύο αιώνιοι αντίπαλοι και άλλοτε τα πρώην ιμπεριαλιστικά κράτη και οι ευκαιριακοί τυχοδιώκτες σε ένα από τα πιο επικερδή εγκλήματα του πλανήτη: το λαθρεμπόριο όπλων.
Στη Λιβύη, ο εμφύλιος πόλεμος, που ακολούθησε την επανάσταση κατά του στρατηγού Καντάφι, τη στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ, την πτώσης του καθεστώτος και τα τρία χρόνια σχετικής σταθερότητας, ξεκίνησε το 2014. Έξι ολόκληρα χρόνια μαινόταν, με διακυμάνσεις από τον ανταρτοπόλεμο στο ολοκαύτωμα και με την υπεραπλουστευτική ερμηνεία της “νόμιμης κυβέρνησης” κατά του πραξικοπηματία σφετεριστή -ή αντίστροφα-, ανάλογα με τα γεωπολιτικά συμφέροντα και τις ιδεολογικές εμμονές του καθενός.
Έξι ολόκληρα χρόνια, στη Λιβύη, μια χώρα στη μεσογειακή γειτονιά μας, στα πόδια της Κρήτης, της Σικελίας και της Μάλτας, οι άνθρωποι σφαγιάζονται, όχι μόνο επειδή βρίσκονται στη λάθος πλευρά των δύο κεντρικών πόλων της σύγκρουσης -της “Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας” και του “Λιβυκού Εθνικού Στρατού”-, αλλά και επειδή στέκουν καταμεσής στο πεδίο δράσης διάφορων πολέμαρχων, του Ισλαμικού Κράτους, πληθώρας πολιτοφυλακών, ανταγωνιστικών φυλών και φατριών και ενός μωσαϊκού ευκαιριακών συμμαχιών που αλλάζουν μορφή προτού η διεθνής κοινότητα προλάβει καν να τις αναγνωρίσει.
Η Διάσκεψη του Βερολίνου
Μέσα σ’ αυτόν τον μέλανα κυκεώνα, στις 19 Ιανουαρίου του 2020, την ίδια ημέρα που ένας Κινέζος επιστήμονας ανακοινώνει ότι ο κορωνοϊός έχει σπάσει το “φράγμα των ειδών” και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, η Διάσκεψη του Βερολίνου αποφασίζει την επιβολή εμπάργκο στη μεταφορά όπλων στη Λιβύη. Στην Ελλάδα η απόφαση απλώς ανακοινώνεται, καθώς η χώρα δεν έχει προσκληθεί στη διάσκεψη, παρά το γεγονός ότι τα εθνικά της συμφέροντα απειλούνται ήδη από το “Διμερές Σύμφωνο Άγκυρας - Τρίπολης”, που παρέχει στην Τουρκία το δικαίωμα εξόρυξης φυσικού αερίου σε μια περιοχή ΑΟΖ που περιλαμβάνει την Κρήτη!
Στις 11 Φεβρουαρίου, σε μια επίδειξη “ακαριαίας αντίδρασης” (έχουν περάσει ήδη τρεις εβδομάδες), το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επεκτείνει τους στόχους της επιχείρησης και στην παράνομη εξαγωγή πετρελαιοειδών. Μια εβδομάδα αργότερα, αποφασίζει μια νέα στρατιωτική επιχείρηση στη Μεσόγειο (προς αντικατάσταση της - πολύ φτωχής σε αποτελέσματα - προηγούμενης, με την κωδική ονομασία “Σοφία”).
Περνάνε άλλες έξι εβδομάδες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ήδη χαρακτηρίσει την κρίση του κορωνοϊού “πανδημία” και εν μέσω γενικευμένου, παγκόσμιου lockdown, το συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης βάζει μπροστά τη νέα επιχείρηση “Ειρήνη”. Οι στόχοι της, πολλαπλοί:
* εμπάργκο όπλων και πυρομαχικών,
* έλεγχος των παράνομων εξαγωγών πετρελαίου,
* εκπαίδευση της λιβυκής Ακτοφυλακής,
* έλεγχος της παράνομης διακίνησης ανθρώπων.
Θέατρο του παραλόγου
Και κάπου εδώ ξεκινάει το θέατρο του παραλόγου: Από τον καθορισμό της περιοχής του εμπάργκο εξαιρούνται τα χωρικά ύδατα της Λιβύης. Η θαλάσσια ρότα από τη Μάλτα προς Μισουράτα και Τρίπολη παραμένει επίσης ανοιχτή. Ο εναέριος χώρος αγνοείται παντελώς, όπως και τα χερσαία σύνορα με την Αίγυπτο, απ’ όπου περνάει ανενόχλητος ο εφοδιασμός των πολιτοφυλάκων του Χαφτάρ από τη Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Η κυριότητα της διοίκησης της επιχείρησης παρέχεται στην Ιταλία. Ο πρώτος αναπληρωτής του διοικητή είναι επίσης Ιταλός και ο δεύτερος Γάλλος. Η Ελλάδα αποκλείεται εντελώς. Θεωρητικά, η Ιταλία θα παρέδιδε τη διοίκηση της αποστολής στην Ελλάδα, κατόπιν αιτήματος, μέχρι τις 3 Μαρτίου. Το αίτημα δεν κατατέθηκε ποτέ. Οι τελευταίες πληροφορίες μιλάνε για εξάμηνη εναλλαγή μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας. Ίσως χρειαστεί να περιμένουμε ένα εξάμηνο για να μάθουμε αν αυτές οι πληροφορίες αληθεύουν. Αν η επιχείρηση επιβιώσει για τόσο πολύ...
Στις διαπραγματεύσεις πριν από την υιοθέτηση της απόφασης από την ελληνική κυβέρνηση, ο υπουργός εξωτερικών Νίκος Δένδιας δηλώνει διαθεσιμότητα των ελληνικών λιμανιών για τους διασωθέντες πρόσφυγες. Στη συμφωνία μάλιστα αναφέρεται ότι “οι μετανάστες θα συγκεντρωθούν και θα κατανεμηθούν μεταξύ των κρατών-μελών της Ένωσης, θεωρητικά και σε εθελοντική βάση”.
Αυτή η εύθρυπτη αρχή του “εθελοντισμού” δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια πρόταση στον αέρα. Ακόμα χειρότερα, είναι μια πρόταση που έχει προκαταβολικά απορριφθεί από την Ιταλία και τη Μάλτα, διά στόματος των υπουργών Εξωτερικών τους.
Μια προαναγγελθείσα αποτυχία
Όσο για το ίδιο το έγγραφο που εκκινεί την επιχείρηση “Ειρήνη”, φαίνεται να έχει συνταχθεί ενόψει μιας προαναγγελθείσας αποτυχίας.
Γιατί θεωρεί δυνατή την “εκπαίδευση της λιβυκής Ακτοφυλακής”, μιας μισθοφορικής παραστρατιωτικής δύναμης που στο παρελθόν έχει συνεργαστεί με λαθρεμπόρους ανθρώπων, σε υπόθεση που έχει παραπεμφθεί στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.
Γιατί στηρίζει την επιτυχία της επιχείρησης στις “νόμιμες αρχές της Λιβύης”, με τις οποίες “οι ευρωπαικές αρχές θα ανταλλάσουν πληροφορίες”, ενώ τα κέντρα εξουσίας μεσούντος του εμφυλίου στη χώρα δεν είναι καν δύο!
Γιατί υποθάλπει την ιδέα του pull factor - της ενίσχυσης των προσφυγικών ροών κατά τη διάρκεια ναυτικών επιχειρήσεων και των χιλιάδων θανάτων στη θάλασσα που αυτές συνεπάγονται.
Γιατί έχει υποχωρήσει ήδη στις απαιτήσεις των χωρών του Βίζεγκραντ, να ακυρώσει εξολοκλήρου την επιχείρηση αν η υποχρέωση διάσωσης προσφύγων στη θάλασσα “αυξηθεί γεωμετρικά”. Η οξύμωρη σχέση με αυτό που περιγράφεται στην αμέσως προηγούμενη παράγραφο (για το pull factor και τα κίνητρα που παρουσιάζει μια ναυτική επιχείρηση σε ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από την κόλαση του εμφυλίου) φαίνεται πως είναι αόρατη στους αξιωματούχους του Συμβουλίου της Ε.Ε.
Η Ελλάδα βωβός κομπάρσος
Κι έτσι η Ελλάδα, αρνούμενη έστω να διεκδικήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέλιξη της επιχείρησης ή να κάνει κριτική στο ευρωπαϊκό έγγραφο που συνομολογήθηκε ερήμην της, αναλαμβάνει τον ρόλο βωβού κομπάρσου σε ένα γεωπολιτικό παίγνιο που παντρεύει τα συμφέροντα για ενεργειακούς πόρους στην Ανατολική Μεσόγειο, με την ιταλική πετρελαϊκή εταιρεία ΕΝΙ ως πρωταγωνίστρια και συμπρωταγωνιστές τη Ρωσία και την Αίγυπτο.
Η επιχείρηση “Ειρήνη” ξεκίνησε τελικά μόλις την περασμένη Πέμπτη, 7 Μαΐου. Τέσσερις μήνες και δώδεκα ημέρες ύστερα από τον αρχικό σχεδιασμό της. Θα ήλπιζε κανείς ότι ο χρόνος ήταν ικανός ώστε να “σιδερώσει” τις αρχικές αβλεψίες και να οδηγήσει σε ένα σχέδιο δράσης με σταθερό υπόβαθρο. Ίσως οι ελπίδες αυτές να έχουν ήδη αποδειχτεί φρούδες: Μόλις χθες η Μάλτα ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από την επιχείρηση. Και ότι θα ασκήσει βέτο στις διαδικασίες κοινών δαπανών για τα χρήματα που θα χορηγηθούν στην Ελλάδα για τη φιλοξενία προσφύγων: “Αντιμετωπίζουμε μια άνευ προηγουμένου κρίση, με αύξηση κατά 438% στις αφίξεις προσφύγων, και δεν έχουμε λάβει καμία μορφή αλληλεγγύης από τους εταίρους μας στην Ε.Ε., παρά τα πολυάριθμα αιτήματα για τη μετεγκατάστασή τους” δήλωνε πριν από μερικές ώρες Μαλτέζος αξιωματούχος.
Καλωσήλθες στον κόσμο μας, Βαλέτα...
* Ο Κώστας Αρβανίτης είναι ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και της GUE/NGL, μέλος της Επιτροπής του Πολιτικών Ελευθεριιών, Δικαιοσύνης & Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (LIBE)
* Η Όλγα Νάσση είναι κοινωνική ανθρωπολόγος, επιστημονική συνεργάτης του Κ. Αρβανίτη στην Αθήνα, πρώην πρόεδρος των Ελληνικών Κοινοτήτων και Αδελφοτήτων της Ιταλίας
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
