Θα παραβιάσουμε μάλλον ανοιχτές θύρες αν επισημάνουμε ότι η Ε.Ε. έχει εξελιχθεί σε θεσμική κουρελού, την οποία οι ηγέτες της ράβουν και ξηλώνουν από κρίση σε κρίση. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη μέχρι τις μέρες μας, κάθε βήμα προς την πομπωδώς διακηρυσσόμενη ολοκλήρωσή της είναι ταυτόχρονα ένα βήμα αποκάλυψης μιας αρένας εθνικών ανταγωνισμών.
Σε κάθε κανόνα που έχει θεσπιστεί έπειτα από περίπλοκους συμβιβασμούς έχει προβλεφθεί κι ένα παράθυρο αναίρεσής του. Κανόνες και αντι-κανόνες ενεργοποιούνται α λα καρτ, ανάλογα με τις ανάγκες και την πολιτική κυκλοθυμία του ηγετικού πυρήνα.
Από πολλές απόψεις η Ε.Ε. μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιτομή της θεσμικής, πολιτικής απάτης. Αυτή η μοναδική της ιδιότητα αναδείχθηκε στη διάρκεια της κρίσης, αλλά αναδεικνύεται και τώρα που η πρωτοφανής οικονομική κατάρρευση λόγω πανδημίας απειλεί όχι μόνο την ύπαρξη της Ένωσης ως διακρατικής συλλογικότητας αλλά και την υπόσταση κάθε χώρας χωριστά.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι το απαύγασμα αυτής της θεσμικής απάτης. Η υποτιθέμενη ανεξαρτησία της θεσμοθετήθηκε ως θεμέλιο της νομισματικής ένωσης, η θρησκευτική της προσήλωση στον αντι-πληθωρισμό και στη σταθερότητα του ευρώ υποτίθεται ότι υπαγορεύτηκε από τις τραυματικές γερμανικές μνήμες του εκρηκτικού πληθωρισμού του μεσοπολέμου. Εξοπλίστηκε με ελευθερίες που κανένα άλλο θεσμικό όργανο της Ε.Ε. δεν διαθέτει και δεν λογοδοτεί σε κανένα άλλο πλην των αγορών, με τις οποίες βρίσκεται σε σχέση εξημέρωσης και συνδιαλλαγής.
Οι πρωτοφανείς παρεμβάσεις της ΕΚΤ για την αντιμετώπιση των οικονομικών παρενεργειών της πανδημίας εκθειάστηκαν ως γενναία προσαρμογή στο ακραίο των περιστάσεων. Αν εξαιρέσει κανείς την «κοτσάνα» της Λαγκάρντ στις 13 Μαρτίου, πως «δεν είναι δουλειά της ΕΚΤ να μειώνει τα spreads μεταξύ των χωρών», φράση με την οποία πιθανώς χάιδεψε τ’ αυτιά της γερμανικής ηγεσίας, από εκεί και πέρα το ιερατείο της Φρανκφούρτης ξεπέρασε τον εαυτό του. Δεν υπάρχει κανόνας που να μην τον παραβίασε.
Το whatever it takes του Ντράγκι το 2012, η φράση που υποτίθεται ότι έσωσε το ευρώ οδηγώντας την ΕΚΤ στη γιγάντια ποσοτική χαλάρωση, ύψους σχεδόν 3 τρισ. μέχρι σήμερα, ως γνωστόν ουδέποτε περιέλαβε την Ελλάδα, τη χώρα που τα χρειαζόταν περισσότερο από κάθε άλλη. Ίσα-ίσα που επί έξι χρόνια χρησιμοποιήθηκε ουσιαστικά εναντίον της, εκθέτοντάς την ως παρία των διεθνών αγορών, στο πλαίσιο της τιμωρητικής πολιτικής που επέβαλε η Γερμανία και οι σύμμαχοί της. Όλα αυτά τα χρόνια η ηγεσία της ΕΚΤ επικαλούνταν τους «αυστηρούς κανόνες» της για τον αποκλεισμό των ελληνικών ομολόγων από το πρόγραμμα αγορών της. Υποθετική Ιστορία δεν υπάρχει, αλλά η συμπερίληψη του ελληνικού χρέους στις νομισματικές πιρουέτες της ΕΚΤ σίγουρα θα είχε αμβλύνει κάπως τα οδυνηρά μέτρα που επιβλήθηκαν στην κοινωνία.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες οι άκαμπτοι κανόνες της «ανεξάρτητης» ΕΚΤ, στο όνομα των οποίων η Ελλάδα ήταν σε νομισματική «καραντίνα», καταλύθηκαν. Η ηγεσία της ΕΚΤ πρόσθεσε σχεδόν ένα επιπλέον τρισ. φρέσκο χρήμα, που θα σκορπίσει μέσω του τακτικού και του «έκτακτου» προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, κατάργησε τα πλαφόν στις αγορές χρέους από κάθε χώρα, εκμηδένισε τα κουρέματα στους τίτλους που δέχεται, περιέλαβε και τα ελληνικά ομόλογα αρχικά στο έκτακτο πρόγραμμά της και, ω του θαύματος, γενίκευσε την «εξαίρεση» (waiver) για όλους τους ελληνικούς τίτλους, ανεξαρτήτως αξιολόγησης. Καλά και κακά ομόλογα, φθηνά και ακριβά, περιζήτητα και «σαπάκια», όλα δεκτά.
Οι κανόνες είναι για να παραβιάζονται - αυτός είναι τελικά ο μοναδικός κανόνας που επικρατεί στη θεσμική κουρελού της Ε.Ε. Το πότε όμως παραβιάζονται αντανακλά τους συσχετισμούς ισχύος. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. διακινεί την ερμηνεία ότι η Λαγκάρντ επείσθη από την καταλυτική παρέμβαση του Κυρ. Μητσοτάκη. Τρίχες. Αν η Γερμανία δεν είχε εκδώσει 150 δισ. φρέσκο χρέος για να αντιμετωπίσει την πανδημία και αν τα γερμανικά ή τα ολλανδικά ομόλογα δεν είχαν πιάσει ταβάνι στις «αποθήκες» της ΕΚΤ, τα ελληνικά ομόλογα μάλλον θα έμεναν στην απ’ έξω, περιμένοντας την αναβάθμισή τους στη μετά πανδημία εποχή, γύρευε πότε...
