Του Κώστα Καλλωνιάτη
Φοβάμαι πως η ελληνική κυβέρνηση έχει υποτιμήσει την κρίση που έρχεται για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί θεωρεί ότι είναι μια κρίση κορωνοϊού, δηλαδή μια κρίση εξωγενής στην οικονομική λειτουργία, ενώ η κρίση αυτή λειτουργεί ως πυροκροτητής σε μια πολύ ευρύτερη οικονομική κρίση, η οποία είχε ήδη αρχίσει να εκδηλώνεται με τη θεαματική κάμψη των ρυθμών επέκτασης του διεθνούς εμπορίου και της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας από τις αρχές του 2019. Δεύτερο, γιατί ακόμη και για την κρίση του κορωνοϊού τα μέτρα που λαμβάνει για την ενίσχυση του υγειονομικού συστήματος της χώρας είναι πολύ πενιχρά.
Ξεκινώντας από τον δεύτερο λόγο, είναι αλήθεια πως η φύση μπορεί να εμπλέκεται στην επιδημία του κορωνοϊού -αν και η ανεξέλεγκτη δράση της αγοράς προφανώς έχει μεγάλη ευθύνη για την εμφάνισή του-, όμως ο αριθμός των θανάτων εξαρτάται από την ανθρώπινη δράση, την κοινωνική δομή μιας οικονομίας. Το επίπεδο της ιατρικής υποδομής και των πόρων και των πολιτικών των κυβερνήσεων.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Κίνα, αφού αρχικά αιφνιδιάστηκε με αυτήν την επιδημία, κατάφερε να κινητοποιήσει τεράστιους πόρους και να επιβάλει δρακόντειες συνθήκες καραντίνας του πληθυσμού μεγάλων περιοχών που τελικά έφεραν τον έλεγχο του ιού. Τα πράγματα δεν φαίνονται τόσο ελεγχόμενα σε χώρες όπως η Κορέα ή η Ιαπωνία ή ακόμη και οι ΗΠΑ, όπου οι πόροι είναι λιγότερο προγραμματισμένοι και οι κυβερνήσεις θέλουν τους ανθρώπους να παραμένουν στην εργασία και να μην αποφεύγουν να αρρωσταίνουν. Στα δε φτωχά, υπανάπτυκτα καθεστώτα, όπως το Ιράν, οι αρχές φαίνεται να έχουν χάσει εντελώς τον έλεγχο.
115 εκατ. αντί για ένα δισ. ευρώ
Στη Βρετανία με την κατάθεση του κρατικού προϋπολογισμού διατέθηκαν 13,7 δις. ευρώ για την αντιμετώπιση της επιδημίας κορωνοϊού, όταν στην Ελλάδα ανακοινώθηκαν μέτρα 15 εκατ. και τώρα λέγεται -μετά την πίεση που άσκησε ο Τσίπρας ζητώντας 150 εκατ.- πως σχεδιάζονται πρόσθετα μέτρα 100 εκατ. για επιχειρήσεις και εργαζόμενους που δεν θα λειτουργούν κανονικά. Όμως και αυτά δεν επαρκούν αν ληφθεί υπόψη η σαθρή κατάσταση του υγειονομικού συστήματος. Μια απλή σύγκριση με τη Βρετανία το αποδεικνύει: τηρουμένης της αναλογίας (7,4 προς 100) του ελληνικού προς το βρετανικό ΑΕΠ, εάν η ελληνική κυβέρνηση επεδείκνυε την ίδια μέριμνα στην προστασία των πολιτών με τη συντηρητική βρετανική κυβέρνηση, θα έπρεπε να δαπανήσει για την αντιμετώπιση της πανδημίας 1 δισ. αντί των 115 εκατ., δηλαδή ποσό δεκαπλάσιο αυτού που σχεδιάζει να δαπανήσει!
Όσον αφορά τον πρώτο λόγο, η κυβέρνηση μιλά για επώδυνες αλλά παροδικές επιπτώσεις από την κρίση του κορωνοϊού παραβλέποντας το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία ήδη οδηγείται σε μια νέα Μεγάλη Ύφεση. Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί για το ενδεχόμενο η επίπτωση του κορωνοϊού να μειώσει κατά το ήμισυ την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη φέτος συγκριτικά με τις προηγούμενες προβλέψεις του. Ο ΟΟΣΑ μείωσε την πρόβλεψη για κεντρική ανάπτυξη από 2,9% σε 2,4% (με την Ευρωζώνη να περιορίζεται στο 0,8%), αλλά δήλωσε ότι μια "πιο μακροχρόνια και εντονότερη εστία κορωνοϊού" θα μπορούσε να μειώσει την ανάπτυξη στο 1,5% το 2020.
Ο ΟΟΣΑ αναφέρει ότι, στο τέλος Δεκεμβρίου του 2019, το συνολικό ανεξόφλητο απόθεμα των μη χρηματοπιστωτικών εταιρικών ομολόγων έφτασε στο υψηλότερο ιστορικά επίπεδο των 13,5 τρισ. Δολ. επίπεδο δύο φορές υψηλότερο έναντι του Δεκεμβρίου 2008.
19 τρις. Δολ. ανεξόφλητο χρέος
Αντίστοιχα, το ΔΝΤ εκτιμά ότι μια ύφεση κατά το ήμισυ τόσο σοβαρή όσο αυτή του 2009 θα είχε ως αποτέλεσμα εταιρείες με 19 τρις. δολ. ανεξόφλητο χρέος να έχουν ανεπαρκή κέρδη για την εξυπηρέτησή του. Επομένως, αν οι πωλήσεις καταρρεύσουν και οι αλυσίδες εφοδιασμού διαταραχθούν πλήττοντας περαιτέρω την κερδοφορία, αυτές οι υπερχρεωμένες εταιρείες θα μπορούσαν να κλείσουν. Αυτό θα πλήξει τις πιστωτικές αγορές και τις τράπεζες προκαλώντας οικονομική κατάρρευση. Και αυτό καταγράφουν ήδη οι χρηματιστηριακές και χρηματοπιστωτικές αγορές με τη συνεχή και απότομη πτώση τους (ήδη έχουν διαβεί το -20%, που θεωρείται κατώφλι για πτωτικές «αγορές αρκούδας»).
Μετά την απογοήτευση των αγορών για τα μέτρα ενίσχυσης που έλαβαν η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, το παραπάνω σενάριο βαθιάς ύφεσης φαίνεται ως το πλέον πιθανό, με την κρίση κορωνοϊού να μετατρέπεται σε γενικευμένη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Με την παγκόσμια και ευρωπαϊκή οικονομία να οδεύουν σε ανώμαλη προσγείωση, είναι απορίας άξιον πώς η ελληνική κυβέρνηση λογαριάζει μια ελαφρά μόνον περικοπή (π.χ. από 2,8% σε 2,4%) στην εκτίμηση ανάπτυξης της οικονομίας φέτος.
Δεδομένου ότι α) η επιδημία μετατράπηκε ήδη σε πανδημία ικανή να διαρκέσει ώς και το καλοκαίρι, β) η ελληνική οικονομία βρίσκεται ήδη σε επιβράδυνση (βλ. δύο τελευταία τρίμηνα 2019) και γ) είναι συγκριτικά περισσότερο εκτεθειμένη στους τομείς εκείνους που προσβάλλει ο κορωνοϊός (τουρισμός, ναυτιλία, εμπόριο), η κυβερνητική πολιτική δεν μπορεί να υπολογίζει σε ρυθμούς υψηλότερους από 1-1,5% φέτος και αυτούς υπό τον όρο ότι δεν θα έχουμε κραχ στην παγκόσμια οικονομία. Γι’ αυτό και οφείλει να γίνει πολύ περισσότερο επεκτατική στηρίζοντας τα νοικοκυριά που με την κατανάλωσή τους στηρίζουν άμεσα την οικονομική ανάπτυξη.
* Ο Κώστας Καλλωνιάτης είναι οικονομολόγος
