Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.4°C21.6°C
2 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
19 °C
15.6°C20.8°C
2 BF 70%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.8°C
4 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.5°C24.8°C
2 BF 34%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.9°C22.3°C
3 BF 46%
Ήλθε και απόψε ένας φίλος από τα παλιά
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ήλθε και απόψε ένας φίλος από τα παλιά

Του Δημήτρη Π. Κυριακαράκου*

Έχω αυτή τη συνήθεια, στο παρόν έντυπο, να οικειοποιούμαι είτε στίχους, είτε τίτλους κινηματογραφικών ταινιών όταν το θέμα που πρόκειται να εισαγάγω δύναται να φορτίσει τον/την αναγνώστη/ρια ή όταν είναι ένα «φορτισμένο» θέμα.

Ο «φίλος από τα παλιά», εν προκειμένω, ονομάζεται “(προτεινόμενη) ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος”. Σε προγενέστερη αρθρογραφική μου παρέμβαση, με την ιδιότητά μου ως νομικού κατά κύριο λόγο του δικαίου επιχειρήσεων, δεν τάχθηκα κριτικά απέναντι. Η εποχή όμως είχε διαφορετικό οικονομικό τοπίο.

Επιχειρήσεις και επιτηδεύματα είχαν προ πολλού πτωχεύσει, νοικοκυριά είχαν υποστεί συρρίκνωση τού εισοδήματός τους, εργαζόμενοι είχαν αποτόμως απολυθεί και τα προ Μνημονίων χρέη παρέμεναν και διογκώνονταν με κίνδυνο την κατάρρευση των τραπεζών, την τροπή σε υποθήκη των προσημειώσεων των υπό επιχορήγηση ακινήτων, την εθελούσια έξοδο ή και απόλυση των τραπεζικών υπαλλήλων με συνέπεια την κατάρρευση όλων ημών των αλληλένδετων παραγόντων που συναποτελούμε την «τροφική αλυσίδα» του τραπεζικού συστήματος.

Η δε «τεχνοκρατική» Ευρωζώνη δεν φαινόταν να είχε υφάνει κάποιο «δομημένο» και βιώσιμο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της τοτινής λαίλαπας.

Οι τράπεζες όμως απήλαυσαν σχεδόν μισό «Μνημόνιο» από μόνες τους ως συνολική ανακεφαλαιοποίηση, υπολογίζοντας ήδη από την εποχή του κ. Αλογοσκούφη. Από το πόνημα αυτό έπρεπε φυσιολογικά να είχαν ωφεληθεί άπαντες οι δανειολήπτες, συνεπείς και μη, με «πάγωμα» ή κούρεμα «τόκων» ή με παροχή περιόδων χάριτος μέχρις ότου επιχειρήσεις και νοικοκυριά να πραγματοποιούσαν restructuring προοπτικής.

Ο ίδιος ο Αστικός Κώδικας, εκ του οποίου εκπορεύεται το δίκαιο των τραπεζικών συναλλαγών, ρητά προβλέπει συμψηφισμούς οφειλών, αχρεωστήτως παρεχόμενο πλουτισμό, γνωστό και ως «αδικαιολόγητο», μεθοδολογία τοκοφορίας, κ.λπ.

Τραπεζικά προνόμια

Περαιτέρω δε, η ΙΙΙ Τραπεζική Οδηγία και η Βασιλεία ΙΙΙ άλλαξαν την ίδια τη νομική φύση του καταθέτη από πιστωτή της τράπεζας σε οιονεί συνεταίρο. Δηλαδή η τράπεζα ως ιδιωτική επιχείρηση απολαύει προνομίων που δεν απολαύει μία μεγάλη ανώνυμος εταιρεία όταν πραγματοποιεί τα λεγόμενα bad business calls. Στην τράπεζα παρέχονται δυνατότητες εταιρικής αναδόμησης που δεν παρέχονται στον μέσο επιτηδευματία.

Η φιλοσοφία του ευρω-νομοθέτη είναι πως η τράπεζα πουλά τη χρήση (ξένου) χρήματος έναντι αμοιβής, οπότε αναλαμβάνει πολλαπλό κίνδυνο έναντι πλειόνων τρίτων, κατανοητό σε μεγάλο βαθμό.

Κατανοητό όμως είναι επίσης και το ότι η τράπεζα στελεχώνεται από υπερ-εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο έχει εκπαιδευτεί, μεταξύ άλλων, στο risk management και στις αρχές τού due diligence. Η τράπεζα είναι εκ θέσεως το «προνομιούχο» μέρος της συναλλαγής, περαιτέρω δε η διαχείριση ξένου χρήματος χρήζει να είναι συνετή.

Στις μέρες μας, οπότε ο «οικονομικός πόλεμος» έχει τύποις τελειώσει αλλά οι «πληγές» του δεν έχουν επουλωθεί, οι μισθοί παραμένουν «παγωμένοι», οι συντάξεις ομοίως, οι τριτεγγυητές είναι πια «ιστορικές προσωπικότητες» για σχεδόν κάθε δανειακή σύμβαση, η αποταμίευση είναι σχεδόν ανύπαρκτη ακόμα και για το «μεσαίο» νοικοκυριό, επίσης «ιστορικού» ενδιαφέροντος έννοια. Πόσο κοινωνικά υπεύθυνο είναι ακόμα και να ψελλίζεται από τα χείλη των ιθυνόντων ο όρος «ανακεφαλαιοποίηση»;

Στις γενικές αρχές δικαίου, όπως οι τελευταίες αναγνωρίζονται από τα πεπολιτισμένα έθνη, προβλέπεται η λεγόμενη «απρόοπτη μεταβολή συνθηκών», η οποία δύναται να παραγάγει περιβάλλον επαναδιαπραγμάτευσης συμβάσεων. Η αγορά η οποία δεν κινήθηκε δυναμικά ούτε καν την περίοδο των εορτών και των παρατεταμένων εκπτώσεων που ακολούθησαν, συστήνει δείκτη «μεταβολής των συνθηκών» επί τα χείρω ή μήπως ερμηνεύεται ως η κοινωνική πλειοψηφία να κρύβει τα χρήματά της στο υπόστρωμά έχοντας προβεί μαζικά και συντονισμένα σε «ακτιβιστική» ενέργεια αποχής από την κατανάλωση;

Στη χώρα όπου η φίρμα και το signe ανέκαθεν απήλαυαν της λατρευτικής υποταγής του μέσου κοινωνού, ως άλλο «όπιο τού λαού», δυσκολεύομαι να πιθανολογήσω τέτοιου είδους «μαζικές μη κινητοποιήσεις».

Γενναίες συμφωνίες

Ασφαλώς και το τραπεζικό σύστημα πρέπει να τηρηθεί ακέραιο διά λόγους που ο μέσος συνετός συναλλασσόμενος κατανοεί. Η αξίωση όμως τόκων και επιπλέον τόκων που δεν δύνανται εκ των πραγμάτων να εξυπηρετηθούν, η εκπλειστηρίαση ακινήτων που δεν έχουν αποκαταστήσει αισθητά την προτέρα εμπορική αξία τους δεν συναποτελούν την ατραπό προς τη διασφάλιση ενός intact τραπεζικού συστήματος. Η σφυρηλάτιση όμως νέων, γενναίων συμφωνιών, που θα διασφαλίζουν το ομαλό cash flow προς τις τράπεζες, θα καταστήσει και τον δανειολήπτη ενεργό και δομικό μέρος της λύσης.

Η νομοθετική, ελεγκτικού χαρακτήρα παρέμβαση της Πολιτείας σε ανέλεγκτες αγορές, όπως είναι, λ.χ., οι μισθώσεις ακινήτων, και η ταυτόχρονη συνετή φορολογική μεταχείριση των μισθωμάτων δύναται να διασφαλίσει στον μέσο νοικοκύρη αλλά και στον εκμισθωτή την ομαλή συνέχεια της μισθωτικής σύμβασης για να δύναται με τη σειρά του ο μισθωτής να ρυθμίσει οφειλές προς τράπεζες και Δημόσιο. Όταν, λ.χ., το τέκνο του σπουδάζει στη Θεσσαλονίκη και ο εκμισθωτής αυξάνει κατά το δοκούν το μίσθωμα κάθε νέο ακαδημαϊκό έτος, το restructuring του νοικοκυριού απειλείται θεμελιακά.

Με πιο απλά λόγια, η αντιμετώπιση της σχέσεως δανειολήπτη - τράπεζας χρήζει να αντιμετωπιστεί υπό το πρίσμα ποικίλων μακροοικονομικών παραγόντων. Ούτε οι συντάξεις ούτε τα εισοδήματα από μισθωτές υπηρεσίες θα επανέλθουν στην προ του 2009 κατάσταση. Συνεπώς, μία νέα ανακεφαλαιοποίηση μόνο ζυγό στον τράχηλο του φορολογούμενου πολίτη θα συνεπαχθεί.

Σε διαφορετική περίπτωση, εάν τελικά έλθει «ο φίλος από τα παλιά», οφείλει να λειτουργήσει πιο αλληλέγγυα και πιο γενναιόδωρα από άλλοτε, διότι τα Μνημόνια είναι πια πίσω μας και δικαιολογία δεν υφίσταται ούτε και για εκείνον. Είναι ένας φίλος πράγματι «γεμάτος αναμνήσεις», ουχί όμως ειδυλλιακού χαρακτήρα, μια φορά δεν θα γιορτάζαμε μαζί του τον Άγιο Βαλεντίνο.

* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος LLM Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου Επιχειρήσεων του Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου του Λονδίνου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL