Live τώρα    
17°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.5°C18.7°C
2 BF 61%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
12.4°C18.0°C
1 BF 66%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.7°C16.0°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.3°C18.0°C
0 BF 57%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.7°C15.7°C
1 BF 69%
Στη Μαδρίτη, η COP25 ολοκληρώνεται μέσ’ στην ομίχλη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Στη Μαδρίτη, η COP25 ολοκληρώνεται μέσ’ στην ομίχλη

Του Christophe Gueugneau

Η ετήσια σύνοδος των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα ολοκληρώθηκε την (ΣτΜ: προηγούμενη) Κυριακή το μεσημέρι μέσα σε ένα κλίμα μίζερο. Η τελική δήλωση μαρτυρά την αδύναμη βούληση των κρατών να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση και να δημιουργήσουν μία διεθνή αγορά ρύπων άνθρακα. Οι πιο ευάλωτες χώρες προσέκρουσαν στον τοίχο των πιο ισχυρών ρυπαινόντων.

Την Κυριακή το πρωί, η τελευταία ολομέλεια της COP25, η οποία παρόλο που διοργανώθηκε από τη Χιλή, διεξήχθη τελικά στη Μαδρίτη, ξεκίνησε λίγο μετά τις 9 το πρωί και μεταδόθηκε ζωντανά από τον ιστότοπο των Ηνωμένων Εθνών. Η ετήσια σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα θα έπρεπε κανονικά να ολοκληρωθεί την Παρασκευή το βράδυ, αλλά η αδυναμία των κρατών να συνεννοηθούν προκάλεσε την επέκταση των συζητήσεων. Πρόκειται άλλωστε για την πιο μακρά διάσκεψη των τελευταίων 25 ετών. Τα πρόσωπα εμφανώς κουρασμένα. Ελάχιστα χαμόγελα διακρίνονται στην οθόνη και οι γραβάτες, όσες έχουν απομείνει, είναι λυμένες. Μισή ώρα πριν από την έναρξη της μετάδοσης, τα έδρανα είναι απελπιστικά άδεια.

Ορισμένες αντιπροσωπείες, κυρίως εκείνες που προέρχονται από μικρά κράτη έχουν ήδη αποχωρήσει. Ο λόγος; Ο ΟΗΕ, ο οποίος πλήρωσε τα αεροπορικά τους εισιτήρια, προφανώς, αρνήθηκε την αλλαγή τους. Αυτά τα μικρά κράτη αποχώρησαν επίσης για να διαμαρτυρηθούν για στην συμπεριφορά που τους επιφυλάχθηκε στην τελευταία φάση των διαπραγματεύσεων, οι οποίες έγιναν πίσω από την πλάτη τους. Οι αποχωρήσεις αυτές δημιούργησαν μία ανησυχία σε σχέση με την αδυναμία εξασφάλισης του αναγκαίου ποσοστού των 2/3 των κρατών για τη λήψη απόφασης.

Η συνεδρίαση ξεκίνησε τελικά λίγο μετά τις 10. Θα εξελιχθεί με χαοτικό τρόπο. Ενώ η Χιλιανή Πρόεδρος Carolina Schmidt προσπαθούσε να προχωρήσει τις διαδικασίες με γρήγορο ρυθμό, οι προσπάθειες αυτές προσέκρουαν άλλοτε σε τεχνικά προβλήματα (κάποια κείμενα δεν ήταν διαθέσιμα στο διαδικτυακό τόπο, γεγονός που εξόργισε ορισμένες αντιπροσωπείες), άλλοτε σε προβλήματα διπλωματίας. Οι διαπραγματεύσεις εξελίσσονταν με τόσο αργό ρυθμό που ανάγκασε την Πρόεδρο να προσπαθήσει να επιβάλλει μια σειρά από διατυπώσεις.

Στο πλαίσιο αυτό η κοινή δήλωση τελικά υιοθετήθηκε. Ενώ όμως αναμένονταν μία δήλωση ξεκάθαρη σε σχέση με την αναγκαιότητα πιο φιλόδοξων στόχων αναφορικά με το επείγον της δράσης για το κλίμα, το τελικό κείμενο με τον τίτλο «Χιλή - Μαδρίτη, ώρα για δράση» απογοήτευσε. Βέβαια, «υπογραμμίζει εκ νέου, με ιδιαίτερη ανησυχία, το επείγον της κάλυψης της σημαντικότατης διάστασης που υπάρχει» ανάμεσα στις υποσχέσεις για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2020, όπως αυτές τέθηκαν από τις χώρες, και ότι θα πρέπει να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, «σε ένα επίπεδο χαμηλότερο από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και να συνεχιστούν οι προσπάθειες για τον περιορισμό αυτής της ανόδου στον 1,5 βαθμό Κελσίου». Ταυτόχρονα, κρίνει ως «απαραίτητο να ενισχυθούν οι όσο το δυνατόν πιο φιλόδοξες προσπάθειες συντονισμού και προσαρμογής ανάμεσα σε όλα τα κράτη».

Όμως, οι δύο αυτές παράγραφοι αποτελούν στην πραγματικότητα τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή, την ώρα που τα κράτη έχουν δεσμευτεί, υπογράφοντας την Συμφωνία του Παρισίου το 2015, να εντείνουν τις προσπάθειές τους από το 2020, σχεδιάζοντας νέες δράσεις σε εθνικό επίπεδο, σε σχέση με όσα σκοπεύουν να κάνουν για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Την ώρα που λαμβάνονται αυτές οι δεσμεύσεις, ο πλανήτης βαδίζει σε μία κατεύθυνση αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς Κελσίου και, εφόσον αυτές δεν τηρούνται, βαδίζουμε προς έναν κόσμο στον οποίο η θερμοκρασία αναμένεται να αυξηθεί κατά 4 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100.

Θα πρέπει, λοιπόν, να περιμένει κανείς μέχρι το 2020 για να μάθει εάν και πως οι χώρες σκοπεύουν να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους σε σχέση με το θέμα, όπως αυτές απορρέουν από την Συμφωνία του Παρισίου. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με το World Resource Institute, 40 χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία εκπροσωπείται συλλογικά στην COP, δεσμεύονται να παρουσιάσουν τους στόχους τους το 2020, από αυτές όμως προέρχεται μόνο το 10,1% των παγκοσμίων εκπομπών αέριων ρύπων. Ογδόντα χώρες, από την άλλη, έχουν δηλώσει ότι θα αυξήσουν τις εκπομπές αερίων, χώρες οι οποίες παράγουν το 10,5% των παγκόσμιων αέριων ρύπων. Τα νησιά Marshall αποτελούν τη μόνη χώρα η οποία έχει ήδη παρουσιάσει ξεκάθαρους στόχους.

Το κείμενο της απόφασης που υιοθετήθηκε την Κυριακή το πρωί ενσωματώνει, εντούτοις, κάποιες ελπίδες. Πρώτον, διότι κάνει σαφή αναφορά στα επιστημονικά δεδομένα, στις πρόσφατες εκθέσεις της διακυβερνητικής ομάδας των ειδικών για το κλίμα (GIEC), όπως επίσης και στη σημασία του αγώνα για την ισότητα των φύλων, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης των ιστορικών και πολυεπίπεδων κοινωνικών ανισοτήτων που παραμένουν μέχρι σήμερα. Το κείμενο προχωρά μέχρι το κάλεσμα της νεολαίας για κινητοποίηση. Γεγονός, βέβαια, που έρχεται σε αντίφαση με το ότι μερικές μέρες νωρίτερα αφαιρέθηκαν οι διαπιστεύσεις σε 200 νέους παρατηρητές, σε συνέχεια μίας δράσης-καταγγελίας τους για την παρουσία στις συνεδριάσεις ανθρώπων του λόμπι υπέρ της ρύπανσης.

Στο τελικό δελτίο τύπου, η χιλιανή Προεδρεία διαπιστώνει ότι τα κράτη «παραμένουν υπερχρεωμένα σε σχέση με τον πλανήτη». «Ο κόσμος μας παρακολουθεί και περιμένει από εμάς συγκεκριμένες λύσεις. Ακριβώς γι’ αυτό δεν είμαστε ικανοποιημένοι σήμερα», προσθέτει η Carolina Schmidt. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Antonio Guterres, δήλωσε «απογοητευμένος από τα αποτελέσματα». «Η διεθνής κοινότητα έχασε μία σημαντική ευκαιρία να αποδείξει την αποφασιστικότητά της», ανήρτησε στο twitter, «όμως δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε και δεν θα εγκαταλείψω».

Επί της ουσίας, οι σύνεδροι μπορούν να αισθάνονται ανικανοποίητοι σε σχέση με δύο μεγάλες θεματικές, οι οποίες εξετάστηκαν στη Μαδρίτη: τις αγορές άνθρακα και τις αποζημιώσεις. Σε σχέση με το πρώτο ζήτημα υποτίθεται ότι θα ρυθμίζονταν τα τελευταία ζητήματα του περίφημου άρθρου 6 της Συμφωνίας των Παρισίων, το οποίο αφορούσε στη δημιουργία μιας διεθνούς αγοράς ανταλλαγής ρύπων, γεγονός που θα επέτρεπε στις υπό ανάπτυξη χώρες να πωλούν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στις ανεπτυγμένες χώρες. Επί της αρχής, η ύπαρξη μίας τέτοιας αγοράς προσκρούει στις θέσεις ορισμένων ΜΚΟ, όπως η Greenpeace, η οποία διαβλέπει «έναν επικίνδυνο αντιπερισπασμό, ώστε να αποφύγουν τα κράτη και οι πολυεθνικές την υποχρέωση της μείωσης των εκπομπών ρύπων στην πηγή, εδώ και τώρα». «Οι έμποροι άνθρακα θέλουν να πουλήσουν το μέλλον μας σε όποιον δίνει περισσότερα. Ένας νέος ελιγμός για την διατήρηση του νεοφιλελεύθερου συστήματος, το οποίο εδράζεται στην εμπορευματοποίηση των οικοσυστημάτων μας», δήλωσε την Κυριακή ο Clément Sénéchal, υπεύθυνος της Greenpeace Γαλλίας για το κλίμα.

Όπως και να έχει, αυτό το σύστημα θα πρέπει να περιμένει το 2020 για να τεθεί σε εφαρμογή. Ιδιαίτερα, η Βραζιλία έδωσε μάχη επί δύο εβδομάδες για να ενσωματώσει στο νέο σύστημα τα δικαιώματα ρύπων που κατέχει από το παλαιό σύστημα, που είχε τεθεί σε εφαρμογή με το Πρωτόκολλο του Κιότο. Εντούτοις, το προηγούμενο αυτό σύστημα αγοράς ρύπων αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής από πολλούς φορείς. Επίσης, πολλές χώρες, όπως συνέβη και πέρσι στο Katowice, έκαναν τα πάντα για να αφαιρέσουν κάθε αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα σε σχέση με την εφαρμογή της αγοράς διοξειδίου του άνθρακα, γεγονός απαράδεκτο για τις ΜΚΟ. Διάφορα σχέδια στις χώρες του Νότου, που διαχειρίζονται τέτοια ποσοστά, μπορεί να αποδειχτούν καταστροφικά για τους τοπικούς πληθυσμούς.

Σε σχέση με το άλλο μεγάλο ζήτημα της COP25, τις «απώλειες και ζημίες», τα αναπόφευκτα αποτελέσματα δηλαδή της κλιματικής αλλαγής, η μάχη ήταν εξίσου σκληρή. Στο θέμα αυτό οι ΗΠΑ βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή μαζί με την Αυστραλία. Παρόλο που η χώρα αναμένεται να αποχωρήσει από την Συμφωνία των Παρισίων το Νοέμβριο του 2020, με δεδομένο το γεγονός ότι την ίδια περίοδο θα διεξαχθούν οι προεδρικές εκλογές, η αμερικανική αντιπροσωπεία θέλησε να αποφύγει με κάθε κόστος ένα φιλόδοξο κείμενο στο συγκεκριμένο θέμα.

Παρεμβαίνοντας στην τελευταία ολομέλεια, ο εκπρόσωπος του Tuvalu, χωρίς να κατονομάσει, εκτίμησε ότι η συγκεκριμένη στάση θα μπορούσε να ερμηνευτεί σαν ένα «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας», ενώ η Πρόεδρος των Νήσων Marshall, Hilde Heine, υπογράμμισε νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα ότι ορισμένα κράτη και νησιά «βρίσκονται ήδη στον προθάλαμο της εκτέλεσης». Καμία επιπρόσθετη χρηματοδότηση δεν αποφασίστηκε, παρόλο που οι ανάγκες για τις χώρες σε τροχιά ανάπτυξης εκτιμώνται στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο, μέχρι το 2030. Το ζήτημα της διακυβέρνησης επίσης αφέθηκε στην άκρη.

«Δεν είναι το σπίτι των πλουσίων που καίγεται, αλλά το έδαφος των πιο φτωχών χωρών, την ώρα που οι ρύποι των πλουσιοτέρων τροφοδοτούν τη φωτιά. Δυστυχώς, απέναντι στη δυστυχία των πιο ευάλωτων κρατών, αυτή η COP αποκάλυψε ξεκάθαρα τον κυνισμό των πιο πλούσιων κρατών», επισημαίνει η Fanny Petitbon, ειδική στα θέματα του κλίματος της ΜΚΟ CARE. Η COP25 απέτυχε επίσης να συνεννοηθεί στις χρηματοδοτήσεις για το κλίμα σε μακροκλίμακα. Η απόφαση μετατέθηκε για την COP26. Η Αίγυπτος, εξ ονόματος των αφρικανικών κρατών, δήλωσε «πραγματικά απογοητευμένη από το γεγονός της αναβολής της συγκεκριμένης απόφασης». Επίσης, καμία απόφαση δεν λήφθηκε για τις «ιδιαίτερες περιστάσεις» που αφορούν στην Αφρική. Η συγκεκριμένη ήπειρος ζητά να λάβει προνομιακή μεταχείριση ως προς τη Συμφωνία των Παρισίων, αντίστοιχη με τις χώρες που βρίσκονται σε αναπτυξιακή υστέρηση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από την πλευρά της, τήρησε μια αμφίσημη στάση αυτές τις δύο εβδομάδες στη Μαδρίτη. Βέβαια, στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής, στο τέλος της περασμένης εβδομάδας, πάρθηκε η απόφαση να τεθεί ο στόχος της ουδετερότητας σε επίπεδο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μέχρι το 2050, στα πλαίσια ενός νέου «Green Deal». Όμως, πολλές ΜΚΟ ανέμεναν μία ισχυρή δήλωση βούλησης των 28, με αρχή το 2020. Ωστόσο, θα χρειαστεί να αναμένουν για κάτι τέτοιο μέχρι το επόμενο καλοκαίρι. Και η Γαλλία, βέβαια, δεν έδρασε παρά στο ελάχιστο. Παρουσιάστηκε σε επίπεδο υπουργών για μία μόνο ημέρα, στο πλαίσιο των πολιτικών συζητήσεων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει μία καλή ευκαιρία να θεραπεύσει αυτά τα κενά τον επόμενο Νοέμβριο στη Γλασκώβη, στα πλαίσια της COP26, η οποία συνδιοργανώνεται από την Ιταλία και τη Μεγάλη Βρετανία. Θα έχει άρα στα χέρια της και το μαχαίρι και το πεπόνι και θα πρέπει να αξιολογήσει τις νέες συνεισφορές των κρατών, καλούμενη να απαντήσει σε όσα έμειναν αναπάντητα στη Μαδρίτη.

Μετάφραση: Νικόλας Κουντούρης

* Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο γαλλικό ιστότοπο Médiapart στις 15 Δεκεμβρίου 2019

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL