Του Βασίλη Ασημακόπουλου*
- Για μια χώρα με Μικρασία, Κατοχή, Κυπριακό, η ανιστόρητη εκχώρηση της ηγεμονίας του εθνικού στη Δεξιά, που αποτελεί κυρίαρχη πολιτική γραμμή από το 1996 και μετά, μετατρέπει την Αριστερά σε υφιστάμενη δύναμη στον πολιτικό ανταγωνισμό.
Σε μια σκηνή της θρυλικής ταινίας του Τζίλο Ποντεκόρβο «Η Μάχη του Αλγερίου» (1966), ένας βετεράνος επαναστάτης απευθύνεται στο νέο αγωνιστή του FLN και κεντρικό χαρακτήρα της ταινίας Αλί λα Πουάντ. Του λέει μεταξύ άλλων, όπως τουλάχιστον έχει καταγραφεί στη μνήμη, «είναι δύσκολο να ξεκινήσεις μια επανάσταση. Πιο δύσκολο να τη συνεχίσεις. Ακόμα πιο δύσκολο να την κερδίσεις. Και όταν κερδίσεις, τότε αρχίζουν τα ακόμα πιο δύσκολα». Με τον κίνδυνο να διαπράξουμε ενός είδους «ιεροσυλία», οι φάσεις εξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ, ενός κόμματος εν κινήσει, σύμφωνα με τον τίτλο ενός συλλογικού τόμου που κυκλοφόρησε το 2019 από το Θεμέλιο και αναλύει το «φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ», μπορούν να παραλληλιστούν με τα στάδια και τους βαθμούς δυσκολίας του πολιτικού αγώνα τους οποίους αναφέρει ο Αλγερινός επαναστάτης στην ταινία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, λοιπόν, πέρασε τη δύσκολη φάση μετάβασης από κόμμα της ριζοσπαστικής διαμαρτυρίας σε κόμμα κυβερνητικής κλίσης και προοπτικής. Πέρασε στην ακόμα πιο δύσκολη φάση της νίκης στις εκλογές και της κυβερνητικής θητείας, παραμένοντας ο ένας από τους δύο μεγάλους πόλους του κομματικού συστήματος μετά και τις εκλογές της 7ης Ιουλίου. Το αν ταυτόχρονα έχει διατηρήσει το πνεύμα του ως κόμμα της Ριζοσπαστικής Ανανεωτικής Αριστεράς, όπως αποκαλείται, δεν είναι κάτι που θα απασχολήσει το παρόν σημείωμα. Τουλάχιστον ευθέως. Τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται στην ακόμα πιο δύσκολη φάση, εκείνη της διακηρυσσόμενης ανασυγκρότησής του ως ηγεμονικού κόμματος στον αντιδεξιό χώρο και της αναζήτησης των ιδιαίτερών του ιδεολογικών, πολιτικών και οργανωτικών χαρακτηριστικών. Ένα μέρος της εξελισσόμενης συζήτησης επικεντρώνεται στους όρους οργανωτικής διευθέτησης της ανασυγκρότησης. Ένα άλλο μέρος του προβληματισμού κινείται στα ειδικότερα ζητήματα της πολιτικής ετοιμότητας, του κυβερνητικού προγράμματος. Χωρίς να αμφισβητείται η σημασία τόσο της οργανωτικο-λειτουργικής διάστασης της ανασυγκρότησης, όσο και τα πολιτικο-προγραμματικά θέματα, νομίζω ότι το κεντρικό ζήτημα της συζήτησης που θα έπρεπε να απασχολήσει την ανασυγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ είναι το αίτημα διαμόρφωσης μιας πολιτικής θεωρίας - αναλυτικού σχήματος που να τον συνδέει με τη χώρα, το λαό, το «πνεύμα του τόπου», το εθνικό-κοινωνικό του φαντασιακό σε σχέση, πάντα, με το ευρωπαϊκό-παγκόσμιο γίγνεσθαι σε μια περίοδο μεγάλων ταχυτήτων. Η μαζική εκλογική καταγραφή είναι προϋπόθεση, αλλά δεν αρκεί από μόνη της. Μπορεί μια αντιδεξιά συσπείρωση (παρόν) και μνήμη (παρελθόν) να την εξασφαλίζει, χαρίζοντας ενδεχομένως και εκλογική νίκη σε επόμενη στιγμή, αλλά δεν επαρκεί, αν ο σκοπός του κόμματος είναι η κοινωνική ανατροπή και όχι απλά η πολιτική εναλλαγή στην κυβερνητική εξουσία και η κατοχή θέσεων στον κρατικό μηχανισμό. Και οι δύο κατευθύνσεις ενυπάρχουν σ’ ένα κόμμα της Αριστεράς. Η εμπειρία βέβαια του κυβερνητισμού σε συνδυασμό με το «πνεύμα του κόμματος» προκαταλαμβάνουν τα ερωτήματα και τις απαντήσεις στη διαδικασία σχηματισμού πολιτικο-θεωρητικού σώματος. Μια απάντηση αντίθετη στο αίτημα μιας πολιτικής θεωρίας σε σχέση με τη μνήμη αλλά και το παρόν, την προοπτική του τόπου, τις ανάγκες των πολλών, δίνει κατά τη γνώμη μου η Διακήρυξη «Δημοκρατικό κάλεσμα ένταξης στο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία», η οποία εγκρίθηκε ομόφωνα από την Κ.Ε. του κόμματος.
Η προσπάθεια σχηματισμού πολιτικής θεωρίας με ιθαγένεια, αυτόχθονη, όπως τη χαρακτηρίζει ένας Έλληνας ριζοσπάστης διανοούμενος ή κοινωνιολόγοι της Νότιας Αμερικής, πρέπει να ξεκινήσει με απολογισμό-ερμηνεία της πορείας μέχρι σήμερα και θέτοντας ερωτήματα. Ακολουθώντας ένα σχετικό νήμα σκέψης, ορισμένα βασικά αλλά σκόρπια ερωτήματα, που αφορούν ζητήματα είτε μακράς διάρκειας είτε συγκυρίας, θα μπορούσαν να είναι τα ακόλουθα.
Ποιά είναι η κεντρική αντίθεση σήμερα στη χώρα; Είναι ο εθνικισμός και ο ρατσισμός ή η ιμπεριαλιστική εξάρτηση και οι μηχανισμοί εσωτερίκευσής της; Το προσφυγικό - μεταναστευτικό, πέραν του αυτονόητου ανθρωπιστικού χαρακτήρα του, είναι πρωτίστως ζήτημα αθλίων και απαράδεκτων δηλώσεων δημοσιολογούντων ή ενεργειών ομάδων όπως αναπαράγονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή κυρίως θέμα μετατροπής της χώρας σε χώρο αποθήκευσης βασανισμένων ανθρώπων-πληθυσμών από κατά βάση ιμπεριαλιστικές πρακτικές και προς άγρια εκμετάλλευση μετά από επιλογή από φορείς της ευρωπαϊκής κεφαλαιοκρατίας, σε συνδυασμό με τη δουλεμπορική πρακτική και τη διακηρυγμένη πρόθεση πολιτικής εποικισμού του ένοχου ανατολικού επεκτατικού γείτονά μας;
Το κόμμα ταυτίζεται με τη θεώρηση των μαθητών στις παρελάσεις «ως στρατιωτάκια, ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα», όπως αναφέρει η σχετική διακήρυξη των «10»; Ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι φρικτές συνθήκες που βίωναν οι στρατιώτες στα χαρακώματα, που τόσο εύστοχα καταγγέλλουν οι Μόντι Πάιθον ή ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ στο αντιπολεμικό αριστούργημά του Σταυροί στο μέτωπο, δεν έχει σχέση με το περιεχόμενο του εθνικο-αμυντικού πολέμου 1940-41, ενός δίκαιου αγώνα δηλαδή που άμεση συνέχεια και συνέπειά του υπήρξε το έπος της Εθνικής Αντίστασης, ενώ οι στιγμές φρίκης του, που υπήρξαν και είναι καταγεγραμμένες στη συλλογική μνήμη, ήταν τα κρυοπαγήματα των στρατιωτών. Δείχνει κάτι για το συμβολισμό των παρελάσεων το γεγονός ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια ανάπηροι πολέμου και μετά το 1982 αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης προπορεύονταν σ’ αυτές; Σηματοδοτεί κάτι ότι αμφότερες οι εθνικές επέτειοι αφορούν στην έναρξη των πολέμων και όχι τη λήξη τους; Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί το γεγονός αυτό ως αρνητική ιδιαιτερότητα σε σχέση με τα συμβαίνοντα σε άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως ανιστόρητα από διαφόρους λέγεται; Διαφέρει σε τίποτα τελικά η ανακοίνωση της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ περί αντιπολεμικού-αντιμιλιταριστικού μηνύματος του δρώμενου-διακήρυξης των «10» από την εκτός τόπου και χρόνου φωτογραφία που επέλεξε η ΔΑΠ Αγρονόμων με τους Αμερικανούς στρατιώτες στην Ιβο Τζίμα, καθώς και τις γνωστές δηλώσεις της Υπουργού Παιδείας και της Υφυπουργού Εργασίας για την 28η Οκτωβρίου;
Και, ποιό είναι περισσότερο επίκαιρο από τα δύο υπέροχα τραγούδια του Πάνου Τζαβέλα, το «Έντιμε άνθρωπε κυρ-Παντελή» ή το «Ξυπνήστε»; Διαφορετικά ειπωμένο το ερώτημα, οι σημερινοί κυρ Παντελήδες είναι οι μικροϊδιοκτήτες, δηλαδή τα στρώματα της παραδοσιακής μικροαστικής τάξης που στηλίτευαν οι νέοι της δεκαετίας του ’70 και που σήμερα χρήζουν αντιμετώπισης τύπου «ταξικής μεροληψίας» ή τα στρώματα της νέας μικροαστικής τάξης - τεχνοκράτες στηρίγματα του καθεστώτος εσωτερίκευσης της εξάρτησης;
Διακρίνονται στο έργο του Νίκου Πουλαντζά τα στοιχεία που αφορούν τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό στην κίνησή του ή διαβάζονται με μια αφαιρετική λογική τα συστηματικά επεξεργασμένα αναλυτικά του σχήματα για το κράτος, τις κοινωνικές τάξεις, το φασισμό και τα καθεστώτα έκτακτης ανάγκης;
Η ιστορία της Θεσσαλονίκης κατανοείται μόνον με τα οριενταλιστικά σχήματα του Μαζάουερ ή και μέσα από τον Σβορώνο, τον Μοσκώφ και την πρώιμη κομμούνα του κινήματος των Ζηλωτών τον 14ο αιώνα; Το ελληνικό έθνος ανήκει στα έθνη που τον κυρίαρχο ρόλο στη γέννησή του διαδραματίζει η οικονομία, ο καπιταλισμός, το κράτος, η εθνικιστική ιδεολογία ή η ιστορία και η γλώσσα;
Το Πλήθος των Χαρντ και Νέγκρι αποτελεί ανταγωνιστικό υποκείμενο στον υπεριμπεριαλισμό; Ο μεταεθνισμός τύπου Χάμπερμας ως αντικειμενική τάση αποεδαφοποίησης βασικών όψεων της οργάνωσης συσσώρευσης κεφαλαίου, επί της οποίας εδράζεται ουσιαστικά ο διαχωρισμός εθνικού-κοινωνικού που κυριαρχεί στη σύγχρονη Αριστερά, δεν είναι μια διαδικασία ταξικά και διακρατικά ουδέτερη. Για μια χώρα με Μικρασία, Κατοχή, Κυπριακό, η ανιστόρητη εκχώρηση της ηγεμονίας του εθνικού στη Δεξιά, που αποτελεί κυρίαρχη πολιτική γραμμή από το 1996 και μετά, μετατρέπει την Αριστερά σε υφιστάμενη δύναμη στον πολιτικό ανταγωνισμό.
Η διαμόρφωση μιας ιθαγενούς πολιτικής θεωρίας σε συνάρτηση με το διεθνές γίγνεσθαι οδηγεί σε μεγάλες τομές, ανατροπές, ριζικές αναθεωρήσεις ιδεολογικών στερεοτύπων τριάντα χρόνων, και επανασύνδεσης με την προηγούμενη παράδοση της Αριστεράς στη γραμμή ενότητας εθνικού-δημοκρατικού-κοινωνικού, προσαρμοσμένης στις σύγχρονες συνθήκες. Πράγματι «είναι δύσκολο να ξεκινήσεις μια επανάσταση». Αλλά, κατά τη γνώμη μου, αυτός είναι ο δρόμος για την ανασυγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ, της δημοκρατικής παράταξης της Αριστεράς, που έχουν ανάγκη οι κυριαρχούμενες κοινωνικές τάξεις. Το «πνεύμα του τόπου» που, αρνούμενο το δίπολο ρήξη ή ενσωμάτωση, βρίσκεται απέναντι στις δυνάμεις της εσωτερίκευσης της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης, της συσσώρευσης μέσω απαλλοτρίωσης, σύμφωνα με το σχήμα του Χάρβεϊ, των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά και της ακροφιλελεύθερης ελαστικοποίησης του συλλογικού εργατικού δικαίου που νομοθέτησε πρόσφατα με τον αναπτυξιακό νόμο η κυβέρνηση της Ν.Δ., ακυρώνοντας τις θετικές ρυθμίσεις-πλευρές της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Διαφορετικά, εκσυγχρονιστική κανονικότητα...
* Δικηγόρος, Μεταδιδακτορικός ερευνητής
