Του Κώστα Αδάμ*
- Ο βράχος της Ακρόπολης είναι ίσως το πιο κραυγαλέο παράδειγμα που δίνει το στίγμα για το πόσο δύσκολο είναι τα ΑμεΑ να επισκεφτούν τα έξοχα μνημεία μας. Η ανάβαση του από άτομα με περιορισμένη κινητικότητα είναι εξαιρετικά επίπονη και επικίνδυνη, ενώ τα άτομα σε αμαξίδιο εξυπηρετούνται από ένα αναβατόριο εμπορευμάτων. Ακόμα όμως και αν ήταν προσβάσιμος, η διαδικασία ενός ΑμεΑ να φτάσει εκεί δεν είναι καθόλου εύκολη. Οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια και οι δυσλειτουργικές δομές της πόλης δεν βοηθούν καθόλου.
Το δικαίωμα των διακοπών είναι μια θεμελιώδης και αδιαπραγμάτευτη αξία για κάθε πολίτη του κόσμου. Μερικές μόνο μέρες απόδρασης από την καθημερινή ρουτίνα παίζουν τεράστιο ρόλο στην ψυχική αλλά και σωματική ευεξία σε καθέναν από εμάς. Οποιοδήποτε εμπόδιο παρουσιαστεί ανάμεσα σε εμάς και τον προορισμό που επιθυμούμε να απολαύσουμε τις διακοπές μας, αν αυτό ματαιώσει τον προγραμματισμό μας, μπορεί να διαταράξει την γαλήνη και τις αντοχές μας για τον χειμώνα που θα έρθει. Τα ΑμεΑ δεν αποτελούν εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Η αναζήτηση προορισμού για άτομα με αναπηρίες είναι μια εξαιρετικά χρονοβόρα υπόθεση που αφορά την εύρεση του κατάλληλου καταλύματος, την ευκολία μετακίνησης στην περιοχή, την προσβασιμότητα στα χαρακτηριστικά μέρη του τόπου επίσκεψης, και τον τρόπο που απαιτείται να προσεγγίσει κάποιος αυτό τον τόπο. Φυσικά, αυτές οι παράμετροι περιορίζουν σημαντικά και το εύρος των επιλογών για την τοποθεσία των διακοπών ενός ΑμεΑ. Διαχωρίζοντας τις διακοπές σε καλοκαιρινές και χειμερινές, κάθε περίπτωση έχει τις δικές της προκλήσεις που πρέπει να υπερκεράσει ο υποψήφιος ταξιδιώτης με αναπηρία.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Στις επιλογές των καλοκαιρινών διακοπών κυριότερο πρόβλημα είναι οι προσβάσιμες παραλίες, καθώς και η αναζήτηση καταλύματος με προδιαγραφές φιλοξενίας αναπήρων. Στην Ελλάδα υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν μία σημαντική πρόοδο σε αυτούς τους τομείς, χωρίς όμως να μπορούμε να μιλήσουμε ακόμα για κάλυψη των αναγκών των ταξιδιωτών με αναπηρίες. Στην χώρα μας δραστηριοποιούνται επαγγελματίες στο χώρο των τουριστικών επαγγελμάτων που απευθύνουν τις υπηρεσίες τους σε ΑμεΑ και μπορούν να προσφέρουν μέσα από τις δομές που έχουν δημιουργήσει μια ολοκληρωμένη εμπειρία φιλοξενίας και δραστηριοτήτων, ενώ γίνεται μια προσπάθεια όλο και περισσότερες παραλίες να γίνουν προσβάσιμες. Τα προβλήματα όμως παραμένουν. Πόσο προσβάσιμα είναι τα μνημεία, τα μουσεία, και όλα αυτά τα χαρακτηριστικά μέρη που κάνουν έναν τόπο μοναδικό; Συνήθως η προσβασιμότητα περιορίζεται στο κατάλυμα και την παραλία, με τους υπόλοιπους τομείς να ακολουθούν ασθμαίνοντας, ακόμα και σε πολύ σημαντικά μνημεία της χώρας μας. Σε αυτές τις ελλείψεις δεν αναφερόμαστε μόνο σε περιπτώσεις που αφορούν κινητικές αναπηρίες, αλλά και περιπτώσεις κώφωσης και τυφλότητας. Ο βράχος της Ακρόπολης είναι ίσως το πιο κραυγαλέο παράδειγμα που δίνει το στίγμα για το πόσο δύσκολο είναι τα ΑμεΑ να επισκεφτούν τα έξοχα μνημεία μας. Η ανάβαση του από άτομα με περιορισμένη κινητικότητα είναι εξαιρετικά επίπονη και επικίνδυνη, ενώ τα άτομα σε αμαξίδιο εξυπηρετούνται από ένα αναβατόριο εμπορευμάτων. Ακόμα όμως και αν ήταν προσβάσιμος, η διαδικασία ενός ΑμεΑ να φτάσει εκεί δεν είναι καθόλου εύκολη. Οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια και οι δυσλειτουργικές δομές της πόλης δεν βοηθούν καθόλου. Αντίστοιχα, στην περίπτωση των νησιών, πολλά πλοία της ακτοπλοϊκής γραμμής δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν άτομα με αναπηρικό αμαξίδιο, κάνοντας την προσέγγιση του φιλικού προς ΑμεΑ προορισμού παράδοξα δύσκολη.
Στις χειμερινές αποδράσεις τα αντικειμενικά προβλήματα διαφοροποιούνται ελαφρώς. Η αναζήτηση καταλύματος αποτελεί μεν προτεραιότητα, αλλά ο συνυπολογισμός των καιρικών συνθηκών είναι απαραίτητη προϋπόθεση που πρέπει να ληφθεί υπόψη από τους ανάπηρους ταξιδιώτες, καθώς μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ευχέρεια μετακίνησής τους. Η μετακίνηση στο Λονδίνο παραδείγματος χάρη, λόγω της συχνής βροχόπτωσης, είναι σημαντικά πιο αποτελεσματική με αμαξίδιο, απ' ότι με βοηθήματα στήριξης. Η χώρα μας, ως κατεξοχήν καλοκαιρινός προορισμός, δυστυχώς δεν έχει, τουλάχιστον ακόμα, τις υποδομές για να υποστηρίξει την προοπτική των χειμερινών διακοπών για ΑμεΑ.
Τουριστικοί προορισμοί του εξωτερικού
Τα προβλήματα που αναφέρθηκαν δεν συναντώνται μόνο στην Ελλάδα. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις ανά τον κόσμο υπάρχουν αντίστοιχα ζητήματα. Έχουμε αναρίθμητα παραδείγματα όπου οι ΑμεΑ ταξιδιώτες βιώνουν τον αποκλεισμό σε τουριστικά μνημεία, χώρους διασκέδασης και δραστηριοτήτων, ή στη μετακίνηση τους στον τόπο που παραθερίζουν. Φωτεινές εξαιρέσεις στην Ευρώπη αποτελούν το Λονδίνο, το Βερολίνο, η Βιέννη και το Ελσίνκι, που επιτρέπουν την εξερεύνησή τους με την εύκολη προσβασιμότητά τους. Σε άλλες περιπτώσεις, σαν την Φλόριντα, την Τενερίφη και το Μεξικό, έχουν προβλεφθεί τρόποι συμμετοχής των ΑμεΑ σε καλοκαιρινές δραστηριότητες, όπως θαλάσσια σπορ, ενώ υπάρχουν και περιοχές που επιτρέπουν την ξενάγηση στην ύπαιθρο τη χειμερινή περίοδο. Πιο συγκεκριμένα, στις Ηνωμένες Πολιτείες τα εθνικά πάρκα έχουν διαμορφωμένα μονοπάτια για την άνετη και ανεμπόδιστη μετακίνηση ΑμεΑ, κάτι που συναντάμε και στην Αγγλία και το μνημείο του Στόουνχετζ, ενώ υπάρχουν δομές σε πολιτείες, όπως η Γιούτα και το Κολοράντο, όπου άτομα με αναπηρίες μπορούν να ασχοληθούν με χειμερινά σπορ, όπως το αλπικό σκι και οι διαδρομές με χιονοπέδιλα, φυσικά με κάποιες προσαρμογές.
Μία αξιοπρόσεκτη αλλαγή
Η αυξανόμενη τάση για βελτίωση της προσβασιμότητας που εμφανίζεται σε τουριστικούς προορισμούς ανά τον κόσμο, ακόμα και αν αυτό συμβαίνει πρωτίστως για οικονομικούς λόγους, επιτρέπει σε άτομα με βαριές αναπηρίες να επισκεφτούν μέρη και να αποκτήσουν εμπειρίες που δεν είχαν τη δυνατότητα να βιώσουν μερικά χρόνια πριν. Εξειδικευμένες ιστοσελίδες, δημόσιοι ή μη οργανισμοί, τουριστικά γραφεία και πλατφόρμες φιλοξενίας, συνεισφέρουν τα μέγιστα στην επιτυχία αυτού του εγχειρήματος, ενώ μέσα από αυτή τη διαδικασία ζυμώνεται η αναζήτηση λύσεων για ακόμα πιο ελεύθερες, χωρίς υποβοήθηση διακοπές, στα πλαίσια της επιδίωξης της απόλυτης ανεξάρτητης διαβίωσης για τα άτομα με αναπηρίες. Η διαδρομή που πρέπει να διανύσουμε, όμως, είναι ακόμα μεγάλη.
* Κοινωνιολόγος
