Του Ηλία Καραβόλια*
Ελάχιστα απασχολεί το εγχώριο πολιτικό προσωπικό το μείζον ζητούμενο της εποχής: μπορεί να αντικατασταθούν τα συστημικά δήθεν ορθόδοξα οικονομικά από μια συγκεκριμένη πολιτική τόνωσης της εγχώριας ζήτησης που θα στοχεύει στην άνοδο των μισθών και των εισοδημάτων και θα αποτρέπει την άνιση ανάπτυξη για τους λίγους και ισχυρούς; Τα έξωθεν επιβαλλόμενα μοντέλα μεταρρυθμίσεων υπό την ευρωπαϊκή εποπτεία της δημοσιονομικής πολιτικής συχνά συνοδεύονται με κενού περιεχομένου ρητορείες, ενώ το πραγματικό διακύβευμα είναι άλλο: το πώς θα ισοκατανεμηθεί η αναιμική ανάπτυξη του ΑΕΠ εντός της ελληνικής κοινωνίας. Πιο απλά: πώς οι επενδύσεις των ισχυρών και λίγων (γιατί αυτό θα συμβεί) θα σηκώσουν μισθούς και εισοδήματα σε μισθωτούς και πώς θα κινητοποιηθεί το ''μικρό κεφάλαιο'' (ελεύθεροι επαγγελματίες, μικρομεσαίες/οικογενειακές επιχειρήσεις, start ups).
Στη μεταπολιτευτική Ελλάδα στήθηκε ένα κακό επιχειρηματικό και κομματικό κράτος που υπερχρεώθηκε και έμαθε τον Έλληνα να δανείζεται από το μέλλον και τα παιδιά του. Παράλληλα όμως, αποενοχοποιήθηκαν οι δαιμονοποιημένες από την οικονομική θεωρία καταναλωτικές «δυνάμεις» στην οικονομία και τονώθηκε η εγχώρια ζήτηση και η αύξηση της αγοραστικής δύναμης των χαμηλοεισοδηματιών. Όσο και αν οι συστημικές φωνές διαφωνούν, τα στοιχεία δείχνουν ότι μέχρι την προηγούμενη δεκαετία είχαμε αναδιανομή πλούτου, αύξηση της εγχώριας ζήτησης και κοινωνική κινητικότητα. Πόσο χρήσιμη και αποδοτική είναι σήμερα αυτή η πολιτική και πόσο μπορεί να προσαρμοστεί στα σημερινά μακροοικονομικά και -κυρίως- μικροοικονομικά δρώμενα;
Γράφω τα παραπάνω γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι μια αποδοτική οικονομική πολιτική εντός των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. δεν μπορεί πλέον να αγνοεί το μείζον ζητούμενο: την ισοκατανομή στις μάζες μιας βιώσιμης πολυκλαδικής ανάπτυξης. Και τι εννοώ: Η Ελλάδα δεν πρέπει να χαμηλώσει και άλλο τους μισθούς της στον ιδιωτικό τομέα (ούτε φυσικά τις συντάξεις). Δεν πρέπει να συμπιεστεί περισσότερο η αγοραστική δύναμη. Θα αποβεί μοιραίο για τον τόπο. Αυτό προϋποθέτει για τη χώρα όχι μόνο να προσελκύσει πολυεθνικές που θα μοιράζουν 400-600 ευρώ μισθούς ώστε να πέσει πρόσκαιρα η ανεργία και να γραφτούν κέρδη στους εξωχώριους ισολογισμούς των μητρικών εταιρειών (γιατί εκεί θα τα μεταφέρουν λόγω χαμηλότερης φορολογίας οι όποιες ξένες εταιρείες ιδρυθούν και επενδύσουν εδώ). Η χώρα χρειάζεται πλάι στα αναγκαία μεγάλα ιδιωτικά έργα να τρέξει μια ''εσωτερική'' ανάπτυξη, ένα εγχώριο επενδυτικό σόκ: να ξαναεμπιστευθεί δηλαδή το τραπεζικό μας σύστημα τον νοικοκυραίο μικρομεσαίο οικογενειάρχη και ταυτόχρονα να δημιουργηθεί μια επενδυτική τάση από συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα ( γι’ αυτό πρέπει να ιδρυθεί μια νέα ΕΤΒΑ, μια Αναπτυξιακή Τράπεζα). Μόνο έτσι θα κινηθούν σωστά οι πολλαπλασιαστές στην οικονομία: με συμμετοχή από τους τζίρους της ελληνικής μικρομεσαίας επιχείρησης και με ταυτόχρονη στήριξη της νεανικής καινοτόμου επιχειρηματικότητας. Αυτό προϋποθέτει γενναίο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και όχι μόνο επίκληση στο αόρατο χέρι της αγοράς και στα δήθεν πρόθυμα ιδιωτικά κεφάλαια.
Απαιτείται επίσης ως στόχος η ορθολογική αύξηση της «παραγωγικής» κατανάλωσης. Χωρίς όμως νέα υπερχρέωση ιδιωτών και Δημοσίου. Άλλωστε καιρός είναι να μελετήσουμε τους βαθύτερους μετασχηματισμούς σε οικονομίες που ανέκαμψαν, όταν η Ελλάδα ήταν στα Μνημόνια. Π.χ. μιλούν όλοι για την ανάκαμψη σε Ισπανία και Πορτογαλία και δεν εξηγούν ότι η κύρια αιτία των θετικών ρυθμών του ΑΕΠ τους ήταν η τόνωση της εγχώριας κατανάλωσης και όχι η ''ορθόδοξη'' συστημική εξωστρέφεια και το εξαγωγικό μοντέλο!
Πρέπει να αποφύγουμε ένα παραγωγικό πρότυπο που θα στηρίζεται στην εργασιακή ανασφάλεια αλλά ταυτόχρονα πρέπει να αποφύγουμε το επιδοματικό κράτος. Τίποτα από τα δύο δεν είναι αυτό που χρειάζεται η ελληνική οικονομία και κοινωνία. Χρειαζόμαστε ένα εντελώς ιδιαίτερο πρότυπο οικονομικής πολιτικής εντός των δημοσιονομικών ορίων που προστάζει η Κομισιόν και το ΔΝΤ. Χρειαζόμαστε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις αλλά ταυτόχρονα περισσότερη τόνωση της ζήτησης για να ξεπεραστεί η αναιμική ανάπτυξη και να ενισχυθούν τα ασθενή εισοδήματα.
Η Ελλάδα της μεταπολίτευσης έδωσε τη δυνατότητα σε πολλούς -μέχρι να έλθουν τα Μνημόνια- να αποταμιεύσουν, να επενδύσουν, να καταναλώσουν, δυστυχώς και να υπερχρεωθούν! Χωρίς να ξανασυμβεί το τελευταίο, τα υπόλοιπα πρέπει να είναι βασικοί στόχοι μιας πολύ συγκεκριμένης και πολύ ακριβοδίκαιης οικονομικής πολιτικής. Χωρίς μόχθο και επιμονή σε τεχνογνωσία διαχείρισης της μικροοικονομικής ωφέλειας των μακροοικονομικών επιτευγμάτων (πλεονάσματα, μηδενικά επιτόκια στις αγορές) καμία πολιτική δεν θα βρει ανταπόκριση στον πολίτη, που βλέπει πλέον να εθίζεται σε χαμηλά εισοδήματα. Κανείς νέος επιστήμονας δεν θα επιστρέψει και κανείς δεν θα καινοτομήσει ρισκάροντας στην αγορά.
Πριν ξαναδημιουργηθούν στον τόπο νέες ταξικές ανισότητες, πριν να κυριαρχήσει ξανά το τραπεζικό και το μεσιτικό κέρδος έναντι του παραγωγικού αποτελέσματος και πριν ολισθήσουμε σε νέα παγίδα ρευστότητας και ίσως σε αποπληθωρισμό, πρέπει να σχεδιάσουμε με ακρίβεια ένα νέο μοντέλο υγιούς οικονομίας που θα ενισχύει την επιχειρηματικότητα χωρίς να συμπιέζει μισθούς αλλά και χωρίς να δημιουργεί ολιγοπώλια και υπερκέρδη για λίγους. Ας κατανοήσουμε ότι η οικονομία δεν είναι παίγνιο μηδενικού αθροίσματος...
* Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι οικονομολόγος
