Του Leeor Fink*
Το 2019 οι Ισραηλινοί ψήφισαν σε δυο κάλπες εθνικών εκλογών. Παρόλο που ο Benjamin Netanyahu έχασε μέρος της εκλογικής του δύναμης, δεν μπορεί να ειπωθεί ότι το εκλογικά επιτυχημένο Kachol–Lavial (Γαλάζιο & Λευκό Κόμμα) είναι ένα αριστερό κόμμα. Ίσως ένας δόκιμος παραλληλισμός θα μπορούσε να γίνει με την φιλελεύθερη τάση του Δημοκρατικού Κόμματος, στο βαθμό που στόχος της είναι να σταθεροποιήσει την ισραηλινή δημοκρατία και τους θεσμούς της ύστερα από την αναταραχή που έφερε η διακυβέρνηση του Netanyahu. Ωστόσο, το Kachol-Laval δεν μπορεί να συγκριθεί με την κοινωνική ή εθνική καθιέρωση που έχει το Likud. Αντιθέτως, αυτό τον καιρό αναζητά εναγωνίως να συμμαχήσει με το Likud και το Israel Beytenu (Ισραήλ η πατρίδα μας). Μια τέτοια συμμαχία θα καθιστούσε την επόμενη κυβέρνηση περισσότερο φιλελεύθερη και κοσμική, ιδιαίτερα αν συγκριθεί με εκείνες των προηγούμενων χρόνων που εκτείνονταν από τη Δεξιά έως την Άκρα Δεξιά.
Για να περιγράψουμε που βρίσκεται η Αριστερά τούτη τη στιγμή, χρειάζεται πρώτα να ορίσουμε τους πυλώνες τις αριστερής πολιτικής στο Ισραήλ. Η αντίθεση στην Κατοχή και η επιδίωξη μιας συμφωνίας ειρήνης με τους Παλαιστινίους, μαζί με την εγγύηση ίσων κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων σε εκείνους που είναι πολίτες του Ισραήλ, είναι η κύρια γραμμή που διαχωρίζει την Αριστερά από τη Δεξιά στη χώρα. Όλες οι άλλες πολιτικές πολώσεις έχουν λιγότερη σημασία από αυτή την «Εθνική Αντιπαράθεση».
Η «Κοινωνική Αντιπαράθεση» έχει να κάνει με αυτό που όλοι γνωρίζουμε στο δυτικό κόσμο, δηλαδή την αντιπαράθεση οικονομικών απόψεων σε παγκόσμια κλίμακα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, που σηματοδοτεί την έναρξη της οικονομικής κρίσης στο Ισραήλ, η οικονομία της χώρας μεταρρυθμίστηκε αρκετές φορές. Το 1985 ήταν το Ισραηλινό Σχέδιο Οικονομικής Σταθεροποίησης μαζί με το ΔΝΤ που εκκίνησε τη μεταλλαγή του κράτους από κοινωνικό σε νεοφιλελεύθερο. Αυτή η διαδικασία διήρκεσε κάποιες δεκαετίες μέχρι να ολοκληρωθεί, από την διάλυση του κοινωνικού κράτους (ή την αδρανοποίηση του μπροστά στην αύξηση του πληθυσμού) έως τις γρήγορες ιδιωτικοποιήσεις των δημοσίων εταιριών. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Υπουργός Οικονομικών, ο Netanyahu έθεσε τα θεμέλια τις τρέχουσας νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας στην οικονομία. Αυτή η κυριαρχία εκτείνεται από πάνω προς τα κάτω, καθώς ο νεοφιλελευθερισμός, και κατά περιόδους ο καθαρός φιλελευθερισμός, επικαλύπτει τις οικονομικές συζητήσεις στο Ισραήλ. Λόγου χάρη, η περιώνυμη υψηλή βιομηχανία της χώρας όντως κρατά την οικονομία στα πόδια της, ωστόσο μόνο το άνω μισό της κοινωνίας επωφελείται από αυτό τον τομέα.
Η «Θρησκευτική - Κοσμική Αντιπαράθεση» έπαιξε σημαντικό ρόλο στις τελευταία εκλογική καμπάνια του Σεπτεμβρίου. Το δεξιό κοσμικό κόμμα του Avigdor Lieberman, Israel Beytenu, διπλασίασε τις ψήφους του από τον Απρίλιο και τις έδρες του στο κοινοβούλιο (από 5 σε 10, σε σύνολο 120). Το Ισραήλ μπορεί να έχει νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση στην οικονομία του, χωρίς όμως τα κοσμικά ή φιλελεύθερα στολίδια που συνήθως τη συνοδεύουν. Η δημόσια συγκοινωνία αργεί τα Σάββατα. Επιπροσθέτως, οι μαθητές γίνονται μάρτυρες μιας διαδικασίας εκθρησκευτισμού της κοινωνίας, όχι μόνο πολιτικά αλλά και πολιτισμικά. Η άνοδος ή η επανεμφάνιση της κοσμικής υπεράσπισης και η σθεναρή δυσαρέσκεια απέναντι στα εβραϊκά υπερορθόδοξα κόμματα εκφράστηκε επίσης από τα αριστερά από την Hamachane Hademokrati (Δημοκρατική Ένωση) χωρίς τόσο μεγάλη επιτυχία. Δεν μπορεί κανείς να σταθεί κάπου σε αυτό το ρητορικό φάσμα και να θεωρηθεί δεξιός ή αριστερός. Άλλωστε, μια σταθερή κοσμική πολιτική μπορεί μερικές φορές να έχει ρατσιστική επίγευση, όπως βλέπουμε στην Ευρώπη.
Σε όλα τα κόμματα, η ταυτότητα παίζει καίριο ρόλο για όλους τους ψηφοφόρους. Οι «τέσσερις φυλές», όπως τις ονόμασε ο Ισραηλινός Πρόεδρος Reuven Rivlin, που περιλαμβάνονται στην ισραηλινή κοινωνία και τη διαχωρίζουν, αποτελούνται από τους κοσμικούς, εθνικο-θρησκευτικούς, τους υπερορθόδοξους και τους Άραβες. Αυτό δεν σημαίνει πως αυτές οι «φυλές» είναι ίσες σε μέγεθος, όμως αποτελούν τις ομαδώσεις των παραπάνω διαχωρισμών. Ακόμα, ελάχιστα κόμματα είναι ικανά ή θέλουν να αποτελέσουν την κύρια επιλογή για πάνω από μια «φυλές». Όντως, είτε αφορά την ταυτότητα, είτε τις ως άνω αντιπαραθέσεις, κανένα κόμμα δεν θέλει να είναι ευρύχωρα συμπεριληπτικό. Τα περισσότερα εστιάζουν σε ένα ζήτημα ενδιαφέροντος. Το μόνο θέμα που υπερβαίνει τα παραπάνω είναι η ευρεία εναντίωση στον Netanyahu, από το Κέντρο μέχρι την Αριστερά.
Τούτο είναι ιδιαιτέρως σαφές για το σοσιαλδημοκρατικό HaAvoda (Εργατικό Κόμμα), το κόμμα που (με λίγα λόγια) κυριολεκτικά ίδρυσε το Ισραήλ ως Mapai (Κόμμα των Εργατών της Γης του Ισραήλ). Οι πολιτικές του HaAvoda / Mapai από την ανεξαρτησία και έπειτα δεν είναι υπεύθυνες απλώς για τα ζητήματα που ιστορικά διαχωρίζουν Ισραηλινούς και Παλαιστινίους, αλλά και για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που έστρωσαν το δρόμο για τις εθνικές ανισότητες μεταξύ των Ισραηλινών. Το κόμμα που κατείχε διαρκώς την κυβέρνηση από το 1948 έως το 1977, συμμετείχε σε συμμαχικές κυβερνήσεις ως κύριος, μικρός ή εναλλασσόμενος εταίρος κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990. Ωστόσο, εκείνο τον καιρό το κόμμα -όπως και τα περισσότερα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα- καθοδήγησε τις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του 1985. Σε αυτές τις εκλογές το HaAvoda επικεντρώθηκε στην κοινωνική ατζέντα, αναμειγνύοντας την με την πολιτική σύγκρουση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο έλαβε το ιστορικό χαμηλό των 6 εδρών στην επόμενη Κνεσέτ. Όσα λάθη κι αν έχει κάνει στην μακρόχρονη ιστορία του το κόμμα, στην πραγματικότητα ακόμα πληρώνει τη στάση του υπέρ των νεοφιλελεύθερων πολιτικών.
Ο συνένοχος στο έγκλημα του HaAvoda, το HaMachane HaDemokrati -που είναι ευρύτερα γνωστό ως Meretz, ένα κόμμα-μείγμα μεταξύ του Mapam (Ενωμένο Κόμμα των Εργατών) και του Ratz (ένα φιλελεύθερο κόμμα κοινωνικών δικαιωμάτων)- κατά τη διάρκεια των εκλογών σήκωσε τη σημαία των κοσμικών πολιτικών. Πολύ λιγότερη σημασία δόθηκε στην «Εθνική Αντιπαράθεση», ενώ αγνοήθηκαν εντελώς τα κοινωνικά ζητήματα. Τελικά, έλαβε μόλις 5 έδρες, περνώντας το όριο του 3.25% για την είσοδο στη Βουλή, αλλά τίποτα παραπάνω.
Οι καλά πληροφορημένοι αναγνώστες αυτής της εφημερίδας θα ρωτήσουν ευλόγως για το Hadash (Δημοκρατικό Μέτωπο για την Ειρήνη και την Ισότητα) που καθοδηγείται από το Εβραιο-Αραβικό Ισραηλινό Κομμουνιστικό Κόμμα. Το εκλογικό όριο του 3.25% εισήχθη το 2014 από την τότε κυβέρνηση. Επισήμως, θεσπίστηκε έτσι ώστε να προάγει την κυβερνησιμότητα. Παρόλα αυτά, η πραγματική πρόθεση ήταν να εξαναγκάσει τα αραβικά κόμματα να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να ενωθούν σε μια κοινή λίστα. Φιλελεύθεροι, κομμουνιστές και ισλαμιστές. Έτσι, για την εκλογική καμπάνια του 2015 συγκροτήθηκε η Κοινή Λίστα, με μπροστάρη τον ηγέτη του Hadash, Ayman Odeh. Η Κοινή Λίστα είχε ως ενοποιητικό παράγοντα τα ζητήματα της ταυτότητας, και η πρόσφατη καμπάνια της ασχολήθηκε κυρίως με την «Εθνική Αντιπαράθεση». Παρόλο που τον Απρίλιο τα τέσσερα Αραβικά κόμματα αποφάσισαν να διαχωριστούν σε δυο λίστες καταλαμβάνοντας 10 έδρες, το Σεπτέμβριο επανενώθηκαν στην Κοινή Λίστα και κατέλαβαν 13 έδρες, όντας πια το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στο Ισραήλ. Το άλμα μπορεί να εξηγηθεί μέσω της ηγεσίας του Odeh, ο οποίος διατράνωσε τη βούληση του να ενταχθεί σε μια κεντροαριστερή κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να τερματιστεί η εποχή του Νετανιάχου. Συνολικά, το HaAvoda, το HaMachane HaDemokrati και το Hadash αποτελούν μόνο το ένα πέμπτο του ισραηλινού κοινοβουλίου.
Κανένα κόμμα δεν φαίνεται πρόθυμο να συνενώσει τις θεματικές της οικονομίας, της κατοχής, της ομοφοβίας, του σεξισμού και της βίας εναντίον τον γυναικών, του ρατσισμού, της φτώχειας, του περιβάλλοντος, κ.ο.κ. Πέρα από αυτά, σπάνια ένα κόμμα μπορεί να προσελκύσει διαφορετικές κοινωνικές ομάδες σε πολιτική συμμαχία. Ωστόσο, είμαι αισιόδοξος, διότι εμείς στο Omdim Beyached (Παλεύοντας Μαζί) εκκινήσαμε ένα Ισραηλινο-Αραβικό κίνημα από τα κάτω για την ειρήνη, την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Ο στόχος μας είναι να οργανώσουμε Άραβες και Εβραίους, τοπικά και εθνικά, σε ένα δημοκρατικό, λαϊκό, ενωτικό κίνημα. Αυτό που μας κινητοποιεί είναι πως η αριστερή πολιτική στο Ισραήλ είναι δυνατή μόνο όταν οι Εβραίοι και οι Άραβες συνεργάζονται καθημερινά και εβδομαδιαία, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Στόχος μας είναι να έχουμε μια σταθερή πολιτική δομή, η οποία θα είναι αναπόφευκτα αριστερόστροφη. Αναπτύσσουμε τη μακρά διαδικασία δημιουργίας τοπικών ομάδων σε ολόκληρη τη χώρα. Πέρυσι είχαμε 600 μέλη, τώρα έχουμε 1.800, και συνεχίζουμε να μεγαλώνουμε. Μαζί.
Μετάφραση: Βασίλης Ρόγγας
* Πολιτικός Επιστήμονας από το Ισραήλ, μέλος του Omdim Beyachad
