Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Ο ΑΜΚΑ δεν είναι απλώς ένας ενδεκαψήφιος αριθμός
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο ΑΜΚΑ δεν είναι απλώς ένας ενδεκαψήφιος αριθμός

Της Σωτηρίας Χήρα*

Μια ιστορία για τον ΑΜΚΑ

Σεπτέμβρης 2018. Η Άννα, λίγο πριν κλείσει τα δεκαοχτώ, ετοιμάζεται να ξεκινήσει τη φοιτητική της ζωή. Μένει στο Ξυλόκαστρο με τη μητέρα της και το μεγάλο της αδελφό. Ήρθαν οι τρείς τους από την Αλβανία, όταν η Άννα ήταν δέκα χρονών. Τον πατέρα της τον έχασε πολύ νωρίς. Πήγε σχολείο στην Ελλάδα, έδωσε πανελλήνιες και πέρασε στο ΤΕΙ Πατρών. Όμως, ένας ενδεκαψήφιος αριθμός κοντεύει να της στερήσει όλα όσα ονειρεύεται και δικαιούται. Μια κοινή μας φίλη μας φέρνει τότε σε επαφή. Μιλάμε στο τηλέφωνο.

«Για να γραφτώ στη σχολή, πρέπει να το κάνω ηλεκτρονικά και η πλατφόρμα ζητά ΑΜΚΑ. Δεν έχω. Πήγα την προηγούμενη βδομάδα στην Κόρινθο. Έχω κάνει αίτηση για άδεια διαμονής μαζί με τη μάνα μου εδώ και ενάμισι χρόνο, αλλά ακόμα περιμένουμε. Μου είπαν στην Αποκεντρωμένη ότι θα πάρει κάποιους μήνες ακόμη. Αμέσως μετά στο ΚΕΠ τους παρακάλεσα να μου βγάλουν ΑΜΚΑ. Τους εξήγησα πώς έχει η κατάσταση, ότι θα χάσω τη σχολή. Δεν δέχτηκαν... Πήγα και στη γραμματεία της σχολής μου στην Πάτρα. Μου είπαν ότι η διαδικασία για τις εγγραφές είναι υποχρεωτικά ηλεκτρονική, δεν μπορούν να κάνουν κάτι, κι αν θέλω να απευθυνθώ στο Υπουργείο. Αύριο λήγει η προθεσμία εγγραφών. Το έχω πάρει πια απόφαση. Την έχασα τη σχολή. Θα μείνω στο Ξυλόκαστρο».

Ακούγοντας αυτά τα λόγια, σκέφτηκα πως δεν μπορεί αυτό το κορίτσι να συνηθίσει να ζει με την αδικία. Πολύ περισσότερο, δεν μπορεί ο κρατικός μηχανισμός να είναι τόσο ανάλγητος και δύσκαμπτος μπροστά σε μια τέτοια περίπτωση, εφαρμόζοντας μάλιστα αυθαίρετα το θεσμικό πλαίσιο για τον ΑΜΚΑ. «Η νομοθεσία δεν προβλέπει πουθενά ότι όσοι μετανάστες δεν έχουν ακόμη άδεια διαμονής αποκλείονται από τον ΑΜΚΑ. Θα πάμε μαζί αύριο το πρωί στο ΚΕΠ του Ξυλοκάστρου, θα τους εξηγήσουμε και θα το λύσουμε», της υποσχέθηκα.

Έτσι κι έγινε. Εμείς σταθήκαμε «τυχερές» εκείνη τη μέρα. Έτυχε, δηλαδή, η προϊσταμένη του ΚΕΠ να μας ακούσει και να κατανοήσει ποιο είναι όντως το πλαίσιο. Έτυχε να είναι προοδευτικός άνθρωπος και να έχει ευαισθησίες. Δεν συνέβαινε, όμως, παντού το ίδιο. Σε κάθε περίπτωση, αν η ιστορία της Άννας συνέβαινε ένα χρόνο αργότερα, δηλαδή φέτος, θα είχε μάλλον διαφορετική κατάληξη. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή...

Το ιστορικό του θεσμικού πλαισίου

Η Υπουργική Απόφαση του 2009 - που εκδόθηκε επί κυβερνήσεως Ν.Δ. βάσει του Ν.3655/2008 για τη θέσπιση του ΑΜΚΑ - προβλέπει τις κατηγορίες των δικαιούχων καθώς και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, που πρέπει να προσκομίσουν στα ΚΕΠ. Όσον αφορά στους ξένους υπηκόους, η Απόφαση είναι ξεκάθαρη: οι ξένοι υπήκοοι μπορούν να εκδώσουν ΑΜΚΑ επιδεικνύοντας το διαβατήριό τους ή άλλα ταυτοποιητικά έγγραφα, ενώ για τους ανήλικους που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα αρκεί η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως.

Τα χρόνια περνούν και από το 2009 βρισκόμαστε πλέον κάπου τα τέλη 2016, όπου ήδη πάνω από 50.000 αιτούντες άσυλο έχουν εγκατασταθεί στη χώρα μας. Όσο περνούσε ο καιρός οι ανάγκες για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη ήταν αυξανόμενες, καθώς ανάμεσα στους αιτούντες άσυλο υπήρχαν πολλοί που ανήκαν σε ευάλωτες ομάδες, όπως ασυνόδευτοι ανήλικοι, γυναίκες σε κύηση, θύματα βασανιστηρίων. Ούτως η άλλως, ο ΑΜΚΑ είναι απαραίτητος για όσους ανθρώπους διαμένουν μόνιμα στη χώρα, καθώς επηρεάζει μια σειρά από δραστηριότητες εκτός από την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και την εργασία. Χρειάζεται π.χ. για να λάβουν Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή τα μικρά προσφυγόπουλα και να εγγραφούν στα σχολεία.

Εκείνη την περίοδο, λοιπόν, αρχίζουν να παρατηρούνται τα πρώτα σοβαρά προβλήματα στην έκδοση ΑΜΚΑ σε αιτούντες άσυλο. Παρόλο που ως αιτούντες έχουν σαφή προστασία και δικαιώματα από το διεθνές, το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο, παρόλο που διοικητικά δεν υπάρχει, όπως προανέφερα, κανένα κώλυμα στη χορήγηση ΑΜΚΑ σε ξένους υπηκόους, εντούτοις υπήρξε το φαινόμενο διαφορετικών πρακτικών ανά ΚΕΠ: άλλα έδιναν ΑΜΚΑ και άλλα όχι.

Το Φεβρουάριο του 2018, το Υπουργείο Εργασίας, ακριβώς για να άρει αυτή τη δυστοκία ορισμένων ΚΕΠ, αλλά και να επιλύσει διαδικαστικά ζητήματα, όπως η έλλειψη διεύθυνσης κατοικίας, δημοσιεύει διευκρινιστική εγκύκλιο για την απόδοση ΑΜΚΑ σε αιτούντες και δικαιούχους διεθνούς προστασίας. Κι ενώ η έκδοση ΑΜΚΑ άρχισε να αποκαθίσταται για τους αιτούντες άσυλο, συνέχισαν τα προβλήματα για τους μετανάστες που διέμεναν χρόνια στη χώρα μας. Ύστερα από συσκέψεις και συνεννόηση μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων φτάσαμε τον Ιούνιο του 2019 στην έκδοση νέας εγκυκλίου, όπου βάσει της Υπουργικής Απόφασης του 2009, διευκρινίστηκαν όλες οι κατηγορίες ξένων υπηκόων που δικαιούνται ΑΜΚΑ.

Το «ξέφραγο αμπέλι» και τα περίφρακτα μυαλά

Η πρώτη κίνηση του Γιάννη Βρούτση, μόλις ανέλαβε τα υπουργικά του καθήκοντα, ήταν να καταργήσει την τελευταία εγκύκλιο της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, γιατί κατά τον ίδιο «η χώρα δεν είναι ξέφραγο αμπέλι».

Πριν λίγες ημέρες, εκδόθηκε νέα εγκύκλιος από το Υπουργείο Εργασίας. Αυτή δεν περιλαμβάνει τους αιτούντες άσυλο, ενώ εμπεριέχει τον ανατριχιαστικά ρατσιστικό αποκλεισμό «των ανήλικων αλλοδαπών τρίτων χωρών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα από παράτυπα διαμένοντες γονείς». Επίσης, περιορίζει σημαντικά και τη χορήγηση ΑΜΚΑ σε μετανάστες με άδεια διαμονής, αφού προϋποθέτει ως δικαιολογητικό σύμβαση εργασίας. Είναι, άραγε, νομικά επιτρεπτό μια εγκύκλιος να καταστρατηγεί και να περιορίζει την Υπουργική Απόφαση βάσει της οποίας έχει εκδοθεί; Όχι. Στο πλαίσιο, όμως, της ξενοφοβικής αντίληψης της ΝΔ, αυτή η εγκύκλιος αποτελεί πολιτική επιλογή με σαφές μήνυμα.

Τι ήταν, τελικά, αυτό που ενόχλησε τόσο πολύ τον κ. Βρούτση, τον κ. Μηταράκη, τους υπηρεσιακούς του Υπουργείου, τους δημοσιογράφους στο δελτίο ειδήσεων του STAR κατά το ρατσιστικό τους παραλήρημα; Ότι η εγκύκλιος του ΣΥΡΙΖΑ παραήταν ανθρώπινη για τα περίφρακτα μυαλά τους... Γιατί η μετάφρασή της σε όρους καθημερινότητας ήταν η εξής: άνθρωποι, οι οποίοι έχουν ούτως ή άλλως κατοχυρωμένα δικαιώματα στις υπηρεσίες υγείας, στην εκπαίδευση, στην εργασία κ.λπ., να ζουν με αξιοπρέπεια. Να μη χάνουν, δηλαδή, την πρόσβασή τους σε αυτά λόγω ενός ενδεκαψήφιου αριθμού...

Βέβαια, η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη, όταν ήδη έχουν «γραφτεί» σε νόμους και εγκυκλίους, άρα και στη συνείδηση της κοινωνίας, «ξεγράφονται» και πιο δύσκολα. Τα τεσσεράμισι χρόνια διακυβέρνησης της Αριστεράς έχουν αφήσει ένα σαφές προηγούμενο στα δικαιώματα, τις ελευθερίες, τα εργασιακά, την κοινωνική πολιτική. Στο σημερινό μας ρόλο ως αντιπολίτευση, το προηγούμενο αυτό αποτελεί ταυτόχρονα το μεγαλύτερό μας όπλο, αλλά και το μεγαλύτερό μας χρέος: να παλέψουμε σε όλα τα επίπεδα για να μην ξεγραφτούν όσα καταφέραμε, τα μικρά και τα μεγάλα.

* Μέλος του Τμήματος Προσφυγικής - Μεταναστευτικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, νομικός

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL